Ο κόσμος αλλάζει. Το νιώθουμε, το καταλαβαίνει ο καθένας, η καθεμία, είτε πρόκειται για τον μόνιμο πληθωρισμό και την ανεργία, είτε για την πολεμική σύρραξη στην ήπειρό μας, είτε για την κλιματική κρίση.
Ο κόσμος αλλάζει. Έχει να κάνει με τη μετεξέλιξη της παγκοσμιοποίησης, την αύξηση των ανισοτήτων εντός και μεταξύ των χωρών, την κυριαρχία του γνωσιακού καπιταλισμού και της Τεχνητής Νοημοσύνης, την άνοδο της Άκρας Δεξιάς σε όλη τη Δύση, τη στρατιωτική, οικονομική και πολιτική άνοδο της Ανατολής.
Ο κόσμος, όμως, αλλάζει και εδώ. Για πρώτη φορά στη μεταπολίτευση περνάμε σε πλειοψηφική εκλογική ανάδειξη των δυνάμεων πέρα της Αριστεράς και του Κέντρου, των δυνάμεων της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς.
Βρισκόμαστε στη χώρα μας, μετά τα μνημόνια, σε εποχή όμως που ένας άνισος προστατευτισμός προέκυψε από την άρση του συμφώνου σταθερότητας που τώρα θα επανέλθει.
Βρισκόμαστε σε μια κοινωνία που οι ιδέες και οι αξίες του ατομισμού εμβαθύνονται, οι αξίες ενός εθνικού ή εθνικιστικού κοινοτισμού που ανακάμπτει, θα παράγουν σίγουρα πολιτιστικούς πολέμους. Εν τω μεταξύ, η δημοκρατία εκφυλίζεται. Τα θεσμικά αντίβαρα ασθενούν. Τη διαδικασία του πολιτειακού εκφυλισμού τη βιώσαμε με τραυματικό τρόπο στην Ελλάδα με την υπόθεση των υποκλοπών. Ο πρωθυπουργικός έλεγχος των μυστικών υπηρεσιών, το ασφυκτικό έλλειμμα πλουραλισμού στα media, η αδρανοποίηση του κοινοβουλευτικού ελέγχου, η χειραγώγηση των ανεξαρτήτων αρχών και της δικαιοσύνης είναι συμπτώματα ανησυχητικής πορείας για την ποιότητα της δημοκρατίας. Μια κυβέρνηση χωρίς ισχυρή προγραμματική αντιπολίτευση είναι πρόβλημα για το φιλελεύθερο και δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος.
Πρέπει να ξαναβρούμε το ιδεολογικό και πολιτικό μας περιεχόμενο. Αυτό που χάσαμε και γι’ αυτό ηττηθήκαμε. Δεν θα είναι εύκολοι οι καιροί που έπονται. Τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο διεθνές πεδίο. Μεγάλες οι προκλήσεις μπροστά μας.
Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, Δεξιά και Αριστερά εμφανίζονται με δύο ανταγωνιστικές στρατηγικές για την ηγεμονία στο επίπεδο των ιδεών και της πολιτικής. Η ΝΔ εμμένει στην ακροδεξιά ατζέντα στο μεταναστευτικό και τα εθνικά θέματα. Η Άκρα Δεξιά καραδοκεί σε όλον τον κόσμο, την Ευρώπη και την Ελλάδα. Δεν έχει νόημα να την ξορκίζουμε. Εκφράζει κάτι υπαρκτό στις κοινωνίες και τροφοδοτείται από την όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Η Αριστερά έχει υπαρξιακό καθήκον να παλέψει και στο κοινωνικό και στο ιδεολογικό πεδίο. Ο αντιφασισμός είναι ζωτικός για εμάς. Το πρόβλημα σήμερα, ωστόσο, δεν έχει να κάνει μόνο με τους σχηματισμούς δεξιά της Δεξιάς, αλλά και με τον τρόπο που συγκροτεί η ίδια η Δεξιά την ατζέντα της, υιοθετώντας βασικές παραδοχές της Άκρας Δεξιάς με αποτέλεσμα να την εξαγνίζει. Αυτό είναι το μείζον σήμερα: το «κέντρο». Όσο το Κέντρο πάει δεξιότερα, τόσο περισσότερο η Αριστερά έχει χρέος να θέτει την ατζέντα δημιουργικά και καινοτόμα.
Το μεταναστευτικό είναι ζήτημα αιχμής σήμερα σε αυτό τον αγώνα. Εδώ, η ατζέντα έχει μετατοπιστεί εκεί ακριβώς που θα ήθελε ο ούγγρος πρωθυπουργός στην Ευρώπη. Η χώρα μας έχει διαλέξει τον ρόλο της «ασπίδας» της Ευρώπης. Ο ρόλος αυτός εξ ορισμού οδηγεί σε τραγικές ανθρωπιστικές κρίσεις, όπως είδαμε με το ναυάγιο στην Πύλο, αλλά συνάμα θέτει τη χώρα ενώπιον ενός προφανούς αδιεξόδου. Χώρα που δημογραφικά ασθμαίνει, της οποίας ο πληθυσμός για πρώτη φορά βαίνει μειούμενος, στην οποία πρωτογενής τομέας, εστίαση και τουρισμός δεν μπορούν να αποδώσουν όπως πρέπει εξαιτίας της καθολικής έλλειψης εργατικών χεριών, αποφασίζει να κρατάει μετανάστες και πρόσφυγες σε δομές «φιλοξενίας» και κράτησης χωρίς μέλλον, ποινικοποιώντας την αλληλεγγύη.
Η Αριστερά είναι σταθερά δεσμευμένη από τις αρχές της συνεργασίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης και της συμπεριληπτικότητας. Η οικονομία που επιδιώκει έχει επιλογές, στρατηγική, συμμετοχική συστράτευση, εδράζεται πάνω στον κόσμο της εργασίας και της δημιουργίας, διαμορφώνει τους κανόνες της διανομής του εισοδήματος και της ισότητας απέναντι στις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, επιδιώκει να ενεργοποιήσει τον δημόσιο, τον ιδιωτικό και τον κοινωνικό τομέα της οικονομίας σε στρατηγικές επιλογές που διασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, ανοίγουν νέα πεδία ανάπτυξης, δημιουργούν τομές, κινητοποιούν το ανθρώπινο δυναμικό, αξιοποιούν δυνατότητες και ευθυγραμμίζουν την οικονομία με τον βηματισμό της ευρύτερης ευρωπαϊκής.
Χρειάζεται ένα «αναπτυξιακό κράτος» που θα κάνει τις συγκρούσεις και θα απελευθερώσει τη δυναμική της οικονομίας, με ισχυρή βιομηχανική και αγροτική πολιτική, με πράσινη μετάβαση μέσω της ενεργειακής δημοκρατίας, με συγκροτημένα μέτρα μετασχηματισμού της αγροτικής οικονομίας, με σταθερά βήματα προς μία κυκλική οικονομία, με την αποφασιστική στροφή σε νέους τεχνολογικούς και παραγωγικούς κλάδους, την αναβίωση παλιών, την ενθάρρυνση της κοινωνικής οικονομίας στη ενέργεια, τη γεωργία και πληθώρα υπηρεσιών, τη ρύθμιση των ολιγοπωλιακών κλάδων, τη διαμόρφωση δημόσιων πυλώνων σε στρατηγικούς κλάδους, τη χάραξη ριζικά διαφορετικής πολιτικής στην παιδεία, στον πολιτισμό, τις τέχνες, την αρχαιολογία, απελευθερώνοντας τις δημιουργικές δυνάμεις και μετατρέποντας τον πολιτισμό σε τομέα αιχμής, με ισχυροποίηση του ενιαίου καθολικού κοινωνικού κράτους, μία μεγάλη φορολογική μεταρρύθμιση, πλήρεις κανόνες στη χωροταξία και το περιβάλλον, την ουσιαστική αποκέντρωση του κράτους, την άρση κάθε ελέγχου στους θεσμούς –των ανεξάρτητων αρχών, της δημόσιας διοίκησης, της δικαιοσύνης– τη βαθιά μεταρρύθμιση της ίδιας της δημόσιας διοίκησης και των αρμοδιοτήτων της. Η ισχυρότερη κρατική παρουσία δεν σημαίνει πατερναλιστικό κράτος, αλλά κράτος που «θα ενθαρρύνει, θα δημιουργεί ευκαιρίες και εμπιστοσύνη».
Αυτή την Ελλάδα καλείται ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ να διεκδικήσει και να διαμορφώσει. Πιο αναπτυξιακή, πιο πράσινη, πιο παραγωγική, πιο δίκαιη, πιο ισότιμη, πιο δικαιωματική, πιο πλουραλιστική, πιο δημοκρατική, πιο ανθρώπινη, πιο ανεκτική, πιο ευρωπαϊκή, πιο φιλειρηνική, πιο συμμετοχική, πιο ανοικτή στην κοινωνική κινητικότητα.
Αλλάζει, όμως, και το κόμμα μας. Μετά το κακό εκλογικό αποτέλεσμα και την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα χρειάζεται όχι απλώς να υπάρξουμε, αλλά να γίνουμε όσα θέλουμε να είμαστε.
Οι καιροί απαιτούν ένα ΣΥΡΙΖΑ ευρύ και ισχυρό. Ένα κόμμα με μεγάλη οργανωτική αναδιοργάνωση, με κοινωνική γείωση, με κανόνες δημοκρατικού, ενιαίου και ανοικτού κόμματος, με συλλογικότητα και ικανότητα σύνθεσης. Κοντά στους αγώνες για τη γυναικεία χειραφέτηση, στις αγωνίες των νέων, ιδιαίτερα των νέων της εργασιακής περιπλάνησης και του άγχους για το μέλλον του πλανήτη. Με οικειοποίηση της επιστημονικής γνώσης, των νέων ιδεών, της νέας δυναμικής της επικοινωνίας, των δικτύων, της καμπάνιας σε μία ψηφιακή εποχή, με αποφασιστικότητα για δυναμικό άνοιγμα και συστράτευση σε ένα πολιτικό εγχείρημα ρήξεων και αλλαγών.
Ευκλείδης Τσακαλώτος
