Τι είναι, λοιπόν, ο εθνικισμός; Είναι η αγάπη κάποιου για τον τόπο της γέννησής του, ο τόπος που περάσαμε τα παιδικά μας χρόνια, οι αναμνήσεις των ανέμελων ελπίδων, των αγνών ονείρων και εμπνεύσεων; Είναι ο τόπος όπου, στην παιδιάστικη αφέλειά μας, παρακολουθούσαμε τα συννεφάκια να ταξιδεύουν στον ουρανό, και αναρωτιόμασταν, γιατί κι εμείς επίσης δεν μπορούσαμε να τρέξουμε τόσο απαλά και χαριτωμένα; Είναι, μήπως, ο τόπος όπου περνάγαμε τα βράδια μας, μετρώντας άπειρα λαμπερά αστέρια, γεμάτοι δέος από τη λάμψη τους, και μονολογώντας για το καθένα τους: «αυτό είναι σίγουρα το μάτι ενός τρομερού δράκου!», που τρυπούσε τα βάθη της παιδικής μας ψυχής;
Είναι μήπως ο τόπος όπου ακούγαμε το μουσικό κελάηδημα των πουλιών και τα φθονούσαμε, επειδή δεν είχαμε φτερά για να πετάξουμε, όπως κι εκείνα, σε τόπους μακρινούς; Ή, μήπως, ο τόπος εκείνος, όπου καθόμασταν αναπαυτικά στην αγκαλιά του παππού ή της γιαγιάς, και ακούγαμε μαγεμένοι, θρησκευτικές παραβολές, οικογενειακές ιστορίες και πατριωτικά κατορθώματα; Με δύο κουβέντες, είναι η αγάπη για ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό σημείο, κάθε τετραγωνικό εκατοστό του οποίου αναμοχλεύει κάποια αγαπημένη και όμορφη ανάμνηση, μιας ανέμελης, χαρούμενης, γεμάτης παιχνίδια παιδικής ηλικίας;
Εάν αυτό ήταν εθνικισμός, που καμία σχέση δεν έχει με την αγνή φιλοπατρία, λίγοι πολίτες της Αμερικής θα μπορούσαν σήμερα να αποκαλούν τον εαυτό τους «πατριώτη», μια και οι αλάνες έγιναν βιομηχανοστάσια, εμπορικά κέντρα, ασφαλτοστρωμένοι χώροι στάθμευσης και χωματερές, όπου οι εκκωφαντικοί ήχοι των μηχανών, πνίγουν το κελάηδημα των πουλιών που απέμειναν. Ούτε μπορούμε πια να ακούμε ιστορίες για μεγάλα κατορθώματα, μια και οι αφηγήσεις που ακούμε από τις προηγούμενες γενιές, είναι ιστορίες πένθους, δακρύων και θλίψης.
Επικίνδυνη δεισιδαιμονία
Τότε, λοιπόν, τι είναι ο εθνικισμός; «Ο εθνικισμός, κύριε, είναι το τελευταίο καταφύγιο του πουριτανισμού», αποκρίθηκε ο δρ. Τζόνσον. Ο Λέων Τολστόι, ένας μεγάλος διεθνιστής της εποχής της Έμα Γκόλντμαν, ορίζει τον εθνικισμό σαν την αρχή που καθορίζει την εκπαίδευση των αδίστακτων δολοφόνων και πολεμοκάπηλων, όπως οι νεοναζί, οι λεγόμενοι «τζιχαντιστές» και οι έμποροι όπλων, μια δοσοληψία που απαιτεί να δαπανώνται περισσότεροι πόροι για να αλληλοσκοτωνόμαστε και λιγότεροι για να ζούμε σαν πολιτισμένοι άνθρωποι, φτιάχνοντας είδη νοικοκυριού, βιβλία, παπούτσια, ρούχα και σπίτια. Αυτού του είδους το εμπόριο, εγγυάται υψηλότερα κέρδη και περισσότερη χλιδή, από εκείνη που θα είχαμε τελικά την πιθανότητα να απολαύσουμε, όλοι οι εργαζόμενοι άνθρωποι, είτε βγάζουμε λίγα, είτε περισσότερα.
Ο Γκούσταβ Χερβ, ένας ακόμη μεγάλος διεθνιστής, πολύ σωστά, αποκαλεί τον εθνικισμό «δεισιδαιμονία, του στενόμυαλου σοβινισμού, και μάλιστα πιο επικίνδυνη, σκληρή και απάνθρωπη από τη θρησκοληψία».
Οι δεισιδαιμονίες —εμφανίστηκαν πριν πάρουν μορφή οι θρησκείες— έχουν τις ρίζες τους στην ανικανότητα του πρωτόγονου ανθρώπου να εξηγήσει επιστημονικά τα φυσικά φαινόμενα. Αυτό συνέβη όταν οι μακρινοί μας πρόγονοι άκουγαν βροντές ή έβλεπαν αστραπές και αδυνατούσαν να εξηγήσουν το ένα ή το άλλο, έτσι λοιπόν, συμπέραναν ότι πίσω από τα φαινόμενα κρύβεται μια υπεράνθρωπη δύναμη. Εντελώς ανάλογα, τα παλιά τα χρόνια, υπερφυσικές δυνάμεις αποδίδονταν στη βροχή, στον ήλιο, στη σελήνη, στην αλλαγή των εποχών και σε διάφορες άλλες φυσικές μεταβολές. Από την άλλη πλευρά, ο εθνικισμός είναι μία τεχνητά δημιουργημένη πρόληψη, η οποία βασίζεται και συντηρείται από ένα δίκτυο απάτης και ψεμάτων. Μια δεισιδαιμονία, η οποία κλέβει από τον άνθρωπο τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπειά του, και αυξάνει τον ναρκισσισμό και την ψευτοπερηφάνια του.
Οι «περιούσιες» νησίδες
Πράγματι, ο ναρκισσισμός, η έπαρση και η φιλαυτία είναι τα βασικά συστατικά του λεγόμενου «εθνικισμού». Αφήστε με να εξηγηθώ. Ο εθνικισμός υποθέτει ότι η Γη μας χωρίζεται σε μικρά κομμάτια, το καθένα από τα οποία περικλείεται από σιδηρούν παραπέτασμα Όσες και όσοι έχουμε το προνόμιο να γεννηθούμε σε κάποια ευημερούσα, απομονωμένη νησίδα, θεωρούμε τους εαυτούς μας καλύτερους, πιο σημαντικούς, πιο έξυπνους, πιο ικανούς από τους συνανθρώπους μας, που κατοικούν σε όλα τα υπόλοιπα απομονωμένα σημεία. Έτσι, λοιπόν, είναι το ιερό καθήκον καθενός και καθεμιάς που ζει σε αυτή την «περιούσια», απομονωμένη νησίδα, να πολεμάει, να σκοτώνει και να πεθαίνει, για να αποδείξει την υποτιθέμενη ανωτερότητα που διαθέτει, έναντι όλων των άλλων.
Οι κάτοικοι έξω από το σιδερένιο παραπέτασμα του εθνικιστικού απομονωτισμού χαρακτηρίζονται, φυσικά, από τη βρεφική ακόμα ηλικία, με τρόπο τέτοιο ώστε, να δηλητηριάζεται το μυαλουδάκι του μικρού ανθρωπάκου που αναπτύσσεται με ιστορίες περί «καθαρότητας του αίματος και της καταγωγής, μηδέ εξαιρουμένης και της μαγκιάς της φυλής» και ιδιαίτερες συμπεριφορές που εξαιτίας της εθνικότητας έχουν μόνο οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι ρώσοι, κλπ.
Αιώνια απάτη
Όταν το καημένο το παιδάκι τελικά ενηλικιώνεται, έχει πειστεί απόλυτα, ότι ο ίδιος ο Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός, επέλεξε, αυτόν, τον ίδιο προσωπικά, για να υπερασπιστεί τη δική του χώρα, ενάντια στην όποια επίθεση, εισβολή ή επιρροή, οτιδήποτε του «ξένου», του διαφορετικού. Είναι ο λόγος αυτός για τον οποίο, συνεχώς, προτείνεται αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών, όχι για τους ανθρώπους που υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, μα για κανόνια, κατασκοπευτικό υλικό και άλλα υλικά για μάχες, προσομοιώσεις, δοκιμές και στρατιωτικές ασκήσεις. Για το σκοπό αυτό, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι ΗΠΑ (τέλη 19ου αιώνα, αρχές 20ού), ξόδεψαν τετρακόσια εκατομμύρια δολάρια, που θα μπορούσαν να είχαν διατεθεί για τις ανάγκες των ανθρωπων (σε σημερινούς όρους, για σχολεία, νοσοκομεία, δομές κοινωνικής αλληλεγγύης, πάρκα ελεύθερης πρόσβασης). Ασφαλώς, η «καραμέλα» ότι «ο εθνικισμός είναι άλλη μία επινόηση της πλουτοκρατίας» είναι μάλλον κλισέ ξύλινο. Το «τζετ σετ», αποτελείται από λίγους κοσμοπολίτες, που όπου κι αν πάνε αγοράζουν πατρίδα. Εμείς, οι πολίτες των ΗΠΑ, τα ξέρουμε καλά αυτά, μια και οι πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη είναι συμπολίτες μας. Οι λίγοι αυτοί άνθρωποι, δεν είναι ευκολότατο να γίνονται υποδειγματικοί Γάλλοι στη Γαλλία, Γερμανοί στη Γερμανία και Βρετανοί στη Βρετανία; Και δεν αποκτούν τάχα, τις κοσμοπολίτικες, αμύθητες περιουσίες τους με χρήματα που κερδίζουν από τους ανήλικους εργαζόμενους στα αμερικάνικα εργοστάσια ή από τους σκλάβους του βαμβακιού στον Αμερικάνικο Νότο; Ναι, είναι αστείο να λέμε ότι βαθιά εθνικά αισθήματα διέπουν αυτούς τους ανθρώπους, που καταφεύγουν πάντα σε φορολογικούς παραδείσους, και μόλις ξεβολευτεί ένας από την παρεούλα τους, στέλνουν δακρύβρεχτα μηνύματα συμπαράστασης, ακόμη και όταν πρόκειται για ένα τύραννο του λαού του, όπως ο Τσάρος της Ρωσίας. Αυτό το πράγμα ακριβώς, έκανε και ο δημοκρατικά εκλεγμένος αμερικανός πρόεδρος Ρούσβελτ, όταν ξέσπασε η Οκτωβριανή Επανάσταση, στο όνομα μάλιστα του αμερικανικού λαού, όταν ο Σέργιος, τιμωρήθηκε τελικά από τους επαναστάτες Ρώσους!
Είναι ο εθνικισμός ένας τέτοιου τύπου πατριωτισμός που θα αποτελέσει το ιδεολογικό υπόβαθρο του αρχιδολοφόνου Ντίαζ στον αφανισμό των ζωών χιλιάδων ανθρώπων στο Μεξικό ή που θα ενθαρρύνει τη βοήθεια στη σύλληψη μεξικανών αντιεξουσιαστών σε αμερικάνικο έδαφος και θα τους κρατήσει προφυλακισμένους, χωρίς να τους απαγγελθούν κατηγορίες, σε αμερικάνικες φυλακές.
Όπως διαπιστώνουμε, ο εθνικισμός τελικά, δεν αφορά εκείνους που διαθέτουν χρήματα και εξουσία. Είναι κατάλληλος για τις ακαδημαϊκά απαίδευτες, εξαθλιωμένες μάζες, για τους πολλούς. Θυμίζει κάπως, μία από τις ιστορικές ρήσεις του Φρειδερίκου του Μεγάλου, του επιστήθιου φίλου του Βολταίρου, ο οποίος, φέρεται να είπε κάποτε: «Η δεισιδαιμονία, είναι μια απάτη, αλλά, αυτή η απάτη στους λαούς πρέπει να διαιωνίζεται!» (…).
Η αλληλεγγύη των καταπιεσμένων
Οι σκεπτόμενοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, σε όλο τον κόσμο, έχουμε αρχίσει να αντιλαμβανόμαστε, ότι τα εθνικιστικά παραληρήματα δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες της εποχής μας. Ο συγκεντρωτισμός της εξουσίας σε παντοδύναμα κέντρα λήψης οδήγησε στην ανάγκη της έμπνευσης ενός αισθήματος αλληλεγγύης ανάμεσα σε έθνη που φαινομενικά έχουν αντιθέσεις, σε ολόκληρη την υφήλιο.
Μια αλληλεγγύη η οποία αναπαριστά την κοινή πλεύση συμφερόντων, ανάμεσα στους εργαζόμενους της Αμερικής και τους αδερφούς τους στο εξωτερικό και όχι ανάμεσα στον αμερικανό εργάτη ορυχείων και τους εκμεταλλευτές συμπατριώτες του. Αυτού του είδους η αλληλεγγύη, η οποία δεν τρομάζει απέναντι στις επιρροές από άλλες κουλτούρες και πολιτισμούς, επειδή φέρνει τους εργαζόμενους στο σημείο που να μπορούν να πουν στους πολεμοκάπηλους: «Πηγαίνετε να σκοτωθείτε εσείς. Αρκετά αλληλοσκοτωθήκαμε για λογαριασμό σας!»
Η αλληλεγγύη αυτή αφυπνίζει ακόμη τις συνειδήσεις των ένστολων, οι οποίοι είναι σάρκα από τη σάρκα της ανθρωπότητας. Μια αλληλεγγύη, που αποδείχτηκε αδιάρρηκτη, περισσότερες φορές από μία, σε αγώνες του παρελθόντος, και η οποία διαπότισε το σώμα των παριζιάνων στρατιωτών, στη διάρκεια της Κομμούνας, το 1871, οι οποίοι αρνήθηκαν να πυροβολήσουν τα αδέλφια τους, όπως είχαν διαταχθεί. Έδωσε δύναμη και μαχητικότητα στους ανθρώπους που έκαναν ανταρσία στα ρώσικα πολεμικά πλοία την εποχή του Τσάρου.
Βαθμιαία, η αλληλεγγύη αυτή θα αναδείξει το δίκιο όλων των διωγμένων και εκπατρισμένων θυμάτων εκμετάλλευσης απέναντι στους διεθνείς εκμεταλλευτές τους. Χιλιάδες ανθρώπων γέμισαν τις φυλακές της Γαλλίας, της Γερμανίας της Ρωσίας και των χωρών της Σκανδιναβικής χερσονήσου, επειδή τόλμησαν να αμφισβητήσουν την πανάρχαια πρόληψη του εθνικισμού.
Το συγκεκριμένο κίνημα, που είναι ίσως και ένα δυνητικό πολιτικό υποκείμενο, δεν περιορίζεται ανάμεσα στους εργαζόμενους μόνο, αλλά κινητοποίησε διανοούμενους, καλλιτέχνες, φοιτητές, μαθητές και εκπροσώπους όλων των παραγωγικών τάξεων.
Ο μιλιταρισμός προελαύνει
Η Αμερική οφείλει να ακολουθήσει. Το πνεύμα του μιλιταρισμού έχει ήδη διαπεράσει όλους τους τομείς της ζωής. Είμαι πεπεισμένη ότι μετατρέπεται σε μεγάλο κίνδυνο εδώ στην Αμερική, απ’ οπουδήποτε αλλού, λόγω των πολλών μεθόδων δωροδοκίας που διατηρεί ο καπιταλισμός για όσους επιθυμούν την καταστροφή τους.
Η αρχή έγινε ήδη στα σχολεία. Προφανώς η κυβέρνηση ασπάζεται το ρητό, σύμφωνα με το οποίο η διαπαιδαγώγηση των παιδιών οικοδομεί τους αυριανούς άντρες. Τα παιδιά εκπαιδεύονται σε στρατιωτικές τακτικές, τα στρατιωτικά επιτεύγματα εκθειάζονται στα βιογραφικά σημειώματα, και το μυαλό των νέων υποτάσσεται στις επιθυμίες της κυβέρνησης. Επιπλέον, η νεολαία της χώρας έλκεται από τις λαμπερές αφίσες του πεζικού και του ναυτικού. «Τέλεια ευκαιρία να δείτε τον κόσμο», φωνάζουν οι στρατολόγοι. Έτσι, δεσμεύονται ηθικά στον εθνικισμό και ο Μόλωχ παρελαύνει κατακτώντας το Έθνος, ντυμένος τα χρώματα του στρατεύματος.
Ο αμερικανός εργαζόμενος έχει υποφέρει τόσο πολύ στα χέρια των στρατιωτών, ομοσπονδιακών και πολιτειακών, που η αηδία του και η αντίδρασή του είναι δικαιολογημένη. Μια απλή αποκήρυξη δεν αρκεί, όμως για να λυθεί το πρόβλημα. Χρειαζόμαστε αντιεθνικιστικό υλικό που θα διαφωτίζει τους στρατιώτες, όσον αφορά τους αληθινούς φόβους αυτής της συναλλαγής, και θα αφυπνίζει τη συνείδησή του.
Αυτό είναι που φοβούνται κυρίως οι αρχές. Ήδη, θεωρείται ύψιστη προδοσία να συμμετάσχει σε ριζοσπαστικές εκδηλώσεις. Χωρίς αμφιβολία, θα θεωρηθεί προδοσία και η ανάγνωση ριζοσπαστικού υλικού. Από την άλλη, όμως, κάθε αρχή δεν θεωρεί προδοτικό καθετί το προοδευτικό; Όσοι, όμως, αγωνίζονται για τον κοινωνικό μετασχηματισμό είναι έτοιμοι γι’ όλα αυτά, καθώς είναι, ίσως, σημαντικότερη η μεταφορά της αλήθειας αυτής στους στρατώνες παρά στα εργοστάσια. Όταν θα έχουμε υπονομεύσει το ψέμα του εθνικισμού, θα έχουμε καθαρίσει το δρόμο για μια ελεύθερη κοινωνία που όλες οι εθνικότητες θα έχουν αδελφοποιηθεί.
Το πλήρες κείμενο στα αγγλικά, είναι στις σελίδες 83-99 του βιβλίου της Έμα Γκόλντμαν.
Μετάφραση από τα αγγλικά: Κωνσταντίνα Χρ. Σδραβοπούλου
Πηγή: Η Εποχή
