Προς τα τέλη του μήνα θα κατατεθεί προς ψήφιση το νομοσχέδιο για το σχηματισμό των ενεργειακών κοινοτήτων, που βρισκόταν σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τα τέλη περίπου του Ιουνίου. Πρόκειται για μια πρόταση νόμου που ενσωματώνει ευρωπαϊκές οδηγίες, οι οποίες προωθούν την κοινωνική οικονομία στον ενεργειακό σχεδιασμό με την θέσπιση της έννοιας και των προϋποθέσεων για τη σύσταση ενεργειακών κοινοτήτων, με σκοπό την παραγωγή αλλά και τη διαχείριση ενέργειας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η Ελλάδα αποτελεί την πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που προβαίνει στην ενσωμάτωση αυτών των οδηγιών.
Σύμφωνα με το υπουργείο Ενέργειας, το νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής πολιτών, τοπικών κοινωνικών και παραγωγικών φορέων στην ενεργειακή μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας, καθιστώντας έτσι τους πολίτες και τους λοιπούς τοπικούς φορείς τόσο καταναλωτές, όσο και παραγωγούς ενέργειας.
Ενεργειακές κοινότητες
Το νομοσχέδιο εισάγει την έννοια της Ενεργειακής Κοινότητας (Ε.Κοιν.) ως μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (εκτός και αν τα μέλη της Ε.Κοιν. είναι τουλάχιστον 15 και το 50% συν ένα εξ΄ αυτών είναι φυσικά πρόσωπα) αστικού συνεταιρισμού, με στόχο την προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και καινοτομίας στον ενεργειακό τομέα, την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας, την προαγωγή της ενεργειακής αειφορίας και την παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση, διανομή και προμήθεια ενέργειας.
Μέλη των συνεταιρισμών αυτών μπορούν να είναι φυσικά πρόσωπα, νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, και ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού της έδρας της Ε.Κοιν. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην τοπικότητα, καθώς τουλάχιστον το 75% των μελών πρέπει να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα του συνεταιρισμού (δημότες δήμου, πλήρης η ψιλή κυριότητα ή επικαρπία ακινήτου και έδρα νομικού προσώπου εντός της αντίστοιχης περιφερειακής ενότητας). Το υπουργείο με τις συγκεκριμένες διατάξεις προσπαθεί να ενισχύσει τον τοπικό ενεργειακό σχεδιασμό και την παραγωγή προστιθέμενης αξίας από τις τοπικές κοινωνίες για τις τοπικές κοινωνίες, δημιουργώντας παράλληλα και ένα χώρο διαλόγου μεταξύ των φορέων που θα ενισχύσει την κοινωνική συνοχή.
Σύμφωνα, εξάλλου, με τις διατάξεις του νομοσχεδίου, όλα τα μέλη του συνεταιρισμού έχουν από μια ψήφο ανεξάρτητα των μεριδίων που κατέχουν, ενισχύοντας έτσι την ισότητα μεταξύ των μελών και τον εκδημοκρατισμό του ενεργειακού τομέα, και διευκολύνοντας τις συμπράξεις και τις συνέργειες των εμπλεκομένων.
Σκοπός και αντικείμενο
Οι ενεργειακές κοινότητες οφείλουν να ασκήσουν μια δραστηριότητα από ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών που περιλαμβάνει:
α. Παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση ή πώληση ενέργειας από σταθμούς ΑΠΕ και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής απόδοσης (ΣΗΘΥΑ).
β. Διαχείριση πρώτης ύλης για την παραγωγή ηλεκτρικής ή θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας από βιομάζα ή βιορευστά ή βιοαέριο ή μέσω ενεργειακής αξιοποίησης του βιοαποικοδομήσιμου κλάσματος αστικών αποβλήτων.
γ. Προμήθεια για τα μέλη ενεργειακών προϊόντων, με στόχο τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και της χρήσης συμβατικών καυσίμων, καθώς και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας.
δ. Προμήθεια για τα μέλη ηλεκτροκίνητων οχημάτων και οχημάτων με καύση φυσικού αερίου, υγραερίου ή βιοαερίου.
ε. Διανομή ηλεκτρικής ενέργειας εντός της περιφερειακής ενότητας που βρίσκεται η έδρα της ή εντός όμορης περιφερειακής ενότητας ή διανομή θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας.
στ. Προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου προς τελικούς πελάτες.
ζ. Διαχείριση της ζήτησης για τη μείωση της τελικής χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας.
η. Ανάπτυξη, διαχείριση και εκμετάλλευση σταθμών φόρτισης ηλεκτροκίνητων οχημάτων και σημείων ανεφοδιασμού με συμπιεσμένο φυσικό αέριο, υγροποιημένο φυσικό αέριο, υγραέριο ή βιοαέριο ή διαχείριση μέσων βιώσιμων μεταφορών εντός της περιφερειακής ενότητας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.
θ. Εγκατάσταση και λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης νερού με χρήση ΑΠΕ. εντός της περιφερειακής ενότητας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.
Επιπλέον μπορούν να επιδιώκουν την προσέλκυση κεφαλαίων για την πραγματοποίηση επενδύσεων αξιοποίησης των ΑΠΕ ή παρεμβάσεων για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Να διαχειρίζονται ή να συμμετέχουν σε προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς ή κοινοτικούς πόρους, να παρέχουν ενεργειακές υπηρεσίες αλλά και να αναπτύσσουν δράσεις για την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας, ενός από τους κύριους στόχους του νομοσχεδίου, σύμφωνα με το υπουργείο.
Τα κίνητρα
Οι διατάξεις του προσχέδιου του νόμου προβλέπουν σειρά κινήτρων για τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς, όπως ο σταθερός φορολογικός συντελεστής εισοδήματος για πέντε χρόνια, η ένταξή τους στον αναπτυξιακό νόμο, η εξαίρεσή τους από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβολής προσφορών για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ, η απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής του ετήσιου τέλους διατήρησης δικαιώματος κατοχής άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ, η κατά 50% μείωση της εγγυητικής επιστολής που απαιτείται για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ, η κατά προτεραιότητα αδειοδότησή τους από τη ΡΑΕ, αλλά και ο ενεργειακός συμψηφισμός από την παραγωγή ρεύματος με φωτοβολταϊκά και μικρές ανεμογεννήτριες.
Αντιδράσεις, συμβολές
Πολλοί συνεταιρισμοί και περιβαλλοντικές οργανώσεις έσπευσαν να καταθέσουν βελτιώσεις ή και ενστάσεις σχετικά με τις διατάξεις του νομοσχεδίου. Κοινός παρανομαστής ήταν ο φόβος ότι η ισχυρή δικλείδα ασφαλείας σε ό,τι αφορά την «εντοπιότητα» μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα στην ανάπτυξη των Ε.Κοιν. Πιο συγκεκριμένα, η Συνεταιριστική Εταιρία Σίφνου αναφέρει ότι το 75% ντόπιων μελών εισάγει τοπικές και περιουσιακές διακρίσεις και έρχεται σε αντίθεση με τη βασική συνεταιριστική αρχή της ελεύθερης και εθελοντικής συμμετοχής. Εξάλλου, η αποχώρηση ενός μόνο μέλους με εντοπιότητα μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στη λύση του συνεταιρισμού, καθιστώντας τον έτσι ευάλωτο και χειραγωγήσιμο από τρίτους ή και από ένα μόνο πρόσωπο.
Η Greenpeace προτείνει μεγαλύτερη ευελιξία σε ό,τι αφορά τους γεωγραφικούς προσδιορισμούς, καθώς η οικονομική ύφεση, το δυσμενές επενδυτικό περιβάλλον, και η ακανόνιστη γεωγραφική κατανομή της χώρας μπορεί να αποτελέσουν εμπόδιο σε συνεταιριστικά εγχειρήματα. Σύμφωνα με την περιβαλλοντική οργάνωση, παρά το γεγονός ότι το σύνολο του νόμου διαπνέεται από πνεύμα ενίσχυσης των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης, θα πρέπει να καταστεί σαφές στο νόμο ποιες πηγές ενέργειας θα αξιοποιούνται, χωρίς να αφήνονται περιθώρια παρερμηνείας για χρήση ορυκτών καυσίμων. Επισημαίνει, επίσης, το πρόβλημα της ελλιπούς χρηματοδότησης των μικρών συνεταιριστικών εγχειρημάτων, προτρέποντας σε περαιτέρω αξιοποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου για τη στήριξη των Ε.Κοιν. Τέλος, με δεδομένη τη συμβολή των κοινοτήτων αυτών στην εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας, με βάση τις διατάξεις του νομοσχεδίου, καλεί σε διατύπωση της πρόθεσης αυτής με ακόμα μεγαλύτερη σαφήνεια στο νομοσχέδιο, ώστε να είναι ξεκάθαρο ότι αφορά το σύνολο των τοπικών κοινωνιών και όχι μόνο τα μέλη του συνεταιρισμού.
Το φόβο της αξιοποίησης των ευεργετικών διατάξεων του νόμου για τη δημιουργία ενεργειακών συνεταιρισμών από τις μεγάλες ιδιωτικές εταιρίες του χώρου της ενέργειας επισημαίνει η Πρωτοβουλία Συνεργασίας για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (ΠΡΩ.Σ.ΚΑ.Λ.Ο). Σύμφωνα με την Πρωτοβουλία, οι διατάξεις της εντοπιότητας σε συνδυασμό με τη συμμετοχή νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου στις Ε.Κοιν, δημιουργεί συντριπτικό πλεονέκτημα υπέρ των μεγάλων ανώνυμων εταιρείες που έχουν άδεια λειτουργίας στο σύνολο της επικράτειας, καθώς αποκτούν τη δυνατότητα να δημιουργούν κατ’ όνομα ενεργειακές κοινότητες, κάνοντας χρήση κονδυλίων από τον αναπτυξιακό νόμο, αλλά και από την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία, χωρίς να αλλάξουν σε τίποτα τον κερδοσκοπικό τους χαρακτήρα. Επισημαίνει, δε, ότι οποιαδήποτε μεταβολή θα πρέπει να γίνει με την προϋπόθεση της αφαίρεσης του δικαιώματος συμμετοχής από τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου.
Πέτρος Κοντές
Πηγή: Η Εποχή
