Η συζήτηση που συνδέει τον πολιτισμό με την ανάπτυξη βρίσκεται δυστυχώς σε εμβρυϊκό στάδιο στη χώρα μας ή μάλλον εξαντλείται σε ακαδημαϊκούς λόγους, προγραμματικές ομιλίες και κάποιες ενδιαφέρουσες αλλά μεμονωμένες πρωτοβουλίες, θεσμικές ή μη.
Ωστόσο, ο πολιτισμός αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο από τους διεθνείς οργανισμούς, όχι απλώς ως ένας ακόμη πυλώνας της βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά ως κρίσιμος παράγοντας για την εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών στα αναπτυξιακά εγχειρήματα, ως προϋπόθεση για την κοινωνική συνοχή και τη δυνατότητα των κοινωνιών να εξελίσσονται και να αλλάζουν ανταποκρινόμενες στους κοινωνικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς. Ο πολιτισμός έχει τη δυνατότητα να κινητοποιεί και να ευαισθητοποιεί τους πολίτες προς νέες κατευθύνσεις, να δημιουργεί πολλαπλώς αξιοποιήσιμη ταυτότητα για έναν τόπο, μια πόλη ή μια χώρα, ενώ ταυτοχρόνως αποτελεί οικονομικό κλάδο αιχμής για μια εξωστρεφή και καινοτόμο ανάπτυξη με ποιοτικές θέσεις εργασίας και πολλαπλές εξωτερικότητες (externalities).
Η χώρα μας διαθέτει τεράστιο υλικό και άυλο πλούτο τόσο στο επίπεδο της πολιτιστικής κληρονομιάς όσο και σε αυτό της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά και της δημιουργικής οικονομίας. Μέχρι πρόσφατα, οι δημόσιες πολιτικές από τη μια αντιμετώπιζαν την πολιτιστική κληρονομιά ως ένα πάγιο περιουσιακό στοιχείο (asset) που δεν απαιτεί ξεχωριστό σχεδιασμό για την ενσωμάτωσή του στην εθνική αναπτυξιακή στρατηγική, ενώ, από την άλλη, όσον αφορά τη σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία, λειτουργούσαν στη βάση μιας πολιτικής επιχορηγήσεων χωρίς στόχους και σχέδιο.
Οσο για τη δημιουργική οικονομία, μάλλον απουσίαζε εκκωφαντικά από τις δημόσιες πολιτικές. Μεγάλες διοργανώσεις, όπως οι πολιτιστικές πρωτεύουσες ή η Πολιτιστική Ολυμπιάδα, δεν κατάφεραν να αποτελέσουν πρότυπο αναπτυξιακής στρατηγικής και ολοκληρώθηκαν υπό το βάρος καταγγελιών για κακοδιαχείριση και χωρίς μέριμνα για την επόμενη μέρα.
Ο σχεδιασμός που εκπονήθηκε τα τελευταία χρόνια από το υπουργείο Πολιτισμού χρειάστηκε επομένως να αντιμετωπίσει τις παθογένειες του παρελθόντος και ταυτοχρόνως τους περιορισμούς της οικονομικής κρίσης. Με βάση αυτά, θέσαμε τους άξονες δράσης μας και σχεδιάσαμε δημόσιες πολιτικές.
- Α. Αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών στους αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία της χώρας. Με την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εισιτηρίου, την αναθεώρηση της εισιτηριακής πολιτικής, ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο για την αξιοποίηση των αναψυκτηρίων και τη δημιουργία νέων προϊόντων για τα πωλητήρια των μουσείων και των αρχαιολογικών χώρων, επιδιώκουμε όχι μόνο την αύξηση των δημόσιων εσόδων από την πολιτιστική μας κληρονομιά, με παράλληλη μέριμνα για τους κατοίκους της χώρας, κυρίως τους οικονομικά ασθενέστερους, αλλά και τη διάνοιξη νέων δημιουργικών πεδίων. Η αύξηση του τουρισμού βοηθά πολύ προς αυτή την κατεύθυνση, πρέπει ωστόσο να δουλέψουμε έτσι ώστε να προσφέρουμε στους τουρίστες κάτι περισσότερο από την τυπική επίσκεψη στους μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους, αναδεικνύοντας κι άλλες πλευρές του παρελθόντος και της κληρονομιάς μας, σχεδιάζοντας νέες διαδρομές, ενισχύοντας τη δημιουργία προϊόντων που θα εμπνέονται από την πολιτιστική μας κληρονομιά, είτε υλικών (πωλητέα των μουσείων) είτε ψηφιακών (εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές ψηφιακές εφαρμογές), ενεργοποιώντας επαγγελματίες και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ήδη σε διάφορες εκφάνσεις της πολιτιστικής οικονομίας.
- Β. Αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων. Αυτό το πολύτιμο εργαλείο για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς το παραλάβαμε υποστελεχωμένο και απαξιωμένο. Διατηρώντας τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς υπό δημόσιο έλεγχο, ετοιμάζουμε έναν νόμο που θα καταστήσει το ΤΑΠ λειτουργικό και θα του δώσει τη δυνατότητα να παίξει τον ρόλο που του αξίζει δίπλα στο υπουργείο Πολιτισμού. Σχεδιάζουμε ένα Ταμείο που θα υποστηρίζει τις δράσεις του ΥΠΠΟΑ, κάνοντας ένα περαιτέρω άνοιγμα στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, στη δημιουργική επιχειρηματικότητα, αλλά και θα επιστρέφει ένα μερίδιο από τα έσοδά του σε κοινωνικές δράσεις για την ενδυνάμωση και τον εμπλουτισμό της καθημερινής σχέσης του πολίτη με τον πολιτισμό.
- Γ. Διεύρυνση του πεδίου και άμβλυνση των ιεραρχιών και των στεγανών στον χώρο του πολιτισμού. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε ως εκφάνσεις πολιτισμού και δραστηριότητες μάλλον αγνοημένες μέχρι σήμερα, τη μόδα, τη γαστρονομία, τις ψηφιακές εφαρμογές και τα παιχνίδια, τις νεανικές υποκουλτούρες, την πολιτισμική παραγωγή ευάλωτων ομάδων. Να σπάσουμε εμπεδωμένες αντιλήψεις χρόνων για το υψηλό και το χαμηλό στον πολιτισμό, και ταυτοχρόνως να κοινωνικοποιήσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά, με διπλό όφελος: αφενός την εμβάθυνση της σχέσης μας με το παρελθόν, αφετέρου την αξιοποίηση χώρων με μεγάλο συμβολικό φορτίο για μια εξωστρεφή προώθηση της σύγχρονης δημιουργίας. Τα προηγούμενα χρόνια το ΥΠΠΟΑ έκανε την πρώτη μελέτη-χαρτογράφηση του πεδίου της πολιτιστικής και δημιουργικής οικονομίας, οπότε σήμερα έχουμε ένα εργαλείο για να δουλέψουμε στον τομέα αυτό. Η μελέτη επιβεβαιώνει ότι οι επιχειρηματικές δραστηριότητες που αφορούν τον πολιτισμό δημιουργούν θέσεις εργασίας υψηλών προσόντων, αυξημένης εξειδίκευσης και καινοτομίας.
- Δ. Αξιοποίηση όλων των προσφερόμενων χρηματοδοτικών εργαλείων. Η απουσία ειδικών τομεακών πόρων ή εκχωρήσεων για τον πολιτισμό στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο ΕΣΠΑ μάς κόστισε πολύ. Στοχεύουμε, ωστόσο, σε ειδικά κονδύλια ΕΣΠΑ, αλλά και σε αξιοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Εξίσου αναγκαίο είναι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να εμπιστευτούν τις αναπτυξιακές δυνατότητες του πολιτισμού και να λειτουργήσουν τα προγράμματα εγγυοδοσίας για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις του χώρου.
- Ε. Ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την ενίσχυση της κινηματογραφικής παραγωγής. Η χώρα μας διαθέτει εξαιρετικές δυνατότητες για να προσελκύσει και να υποστηρίξει παραγωγές ξένων ταινιών, δραστηριότητα που αποδίδει σημαντικά άμεσα και έμμεσα οφέλη στην τοπική οικονομία. Σε αυτό το πλαίσιο το υπουργείο Πολιτισμού προχωρά σε απλοποίηση και αναθεώρηση των όρων παραχώρησης και τα τέλη χρήσης αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και μουσείων για κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές: Παράλληλα, έχουμε δημιουργήσει ένα κεντρικό γραφείο Film Commission στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, ενώ το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής και το ΕΚΟΜΕ στήνουν αντίστοιχα περιφερειακά γραφεία, ενώ εγκαινίασαν ήδη το Cash Rebate. Συνεργαζόμαστε ώστε η χώρα μας να γίνει ανταγωνιστική στον τομέα της οπτικοακουστικής παραγωγής.
Ενα τελευταίο θέμα, που ωστόσο θα χρειαζόταν ειδικό άρθρο για να αναπτυχθεί, είναι η συμβολή του πολιτισμού στην περιφερειακή ανάπτυξη και η ανάγκη σχετικών δημόσιων πολιτικών, με στόχο την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς κάθε τόπου, τη διασύνδεση πολιτισμού και τουρισμού, αλλά και το να κρατήσουμε στην ελληνική περιφέρεια δημιουργικές δυνάμεις που σήμερα αναγκάζονται να καταφεύγουν στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας.
Ο Κώστας Στρατής είναι υφυπουργός Πολιτισμού
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
