Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα του σύγχρονου δυτικού κόσμου είναι η ισότητα των φύλων. Οι λαϊκοί αγώνες και οι διεκδικήσεις που συνόδευσαν τα τρία κύματα του φεμινισμού, οδήγησαν σε σημαντικά επιτεύγματα σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής.
Όπως αναφέρει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, από στοιχεία προκύπτει πως οι γυναίκες αποτελούν το 40% (περίπου) του εργατικού δυναμικού, ενώ, έχουν προχωρήσει πολύ και στην εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, έχουν γίνει πολλά βήματα και στο θεσμικό κομμάτι με τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων σε εθνικό, αλλά και υπερεθνικό επίπεδο.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία αποτελεί την πιο προωθημένη διεθνή σύμβαση ενάντια στην έμφυλη βία και δεσμεύει τα κράτη που την έχουν υπογράψει να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης και καταπολέμησης των φαινομένων βίας και η πλατφόρμα του Πεκίνου, η οποία θέτει στόχους σε όλους τους τομείς που παρατηρείται ανισότητα (πχ εκπαίδευση και κατάρτιση, οικονομία).
Ωστόσο, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι οι κατακτήσεις αυτές, όπως και όλες οι δημοκρατικές κατακτήσεις του κόσμου, δεν έχουν λύσει οριστικά το πρόβλημα. Παρά τα σημαντικά επιτεύγματα, μένει πολύς δρόμος ακόμη προς την ουσιαστική ισότητα. Μπορεί, για παράδειγμα, να έχει αυξηθεί ο αριθμός των γυναικών που εργάζονται, ωστόσο παρατηρούνται ακόμη ποικίλα προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα πάλι με στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία των ανέργων, υπολείπονται στις αμοιβές, συγκεντρώνονται σε επαγγέλματα που στερεοτυπικά χαρακτηρίζονται ως «γυναικεία», αποκλείονται σε μεγάλο βαθμό από τις υψηλόβαθμες θέσεις και ένα μεγάλο ποσοστό έχει δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας.
Πρέπει επίσης να έχουμε στο μυαλό μας πως τα επιτεύγματα αυτά δεν είναι δεδομένα. Για να στηρίξουμε αυτή τη θέση, αρκεί να ρίξουμε μία ματιά στη συντηρητική αναδίπλωση που υπάρχει σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων δυστυχώς και η Ελλάδα, στα ζητήματα αυτά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εκτόξευση της έμφυλης βίας στην περίοδο του κορονοϊού.
Πρέπει λοιπόν ο στόχος της ισότητας των φύλων να τεθεί στο επίκεντρο της νέας αναπτυξιακής στρατηγικής μίας προοδευτικής κυβέρνησης. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως οι χώρες με τον υψηλότερο δείκτη ισότητας είναι αυτές που έχουν τις πιο προωθημένες πολιτικές συμπερίληψης των γυναικών στην κοινωνία και την εργασία και τους πιο διευρυμένους τύπους κοινωνικού κράτους (Σουηδία, Δανία). Οι χώρες αυτές τείνουν επίσης να συνδυάζουν την οικονομική ανάπτυξη με την ανθρώπινη ανάπτυξη.
Αφήνοντας τις γυναίκες στο περιθώριο, μένει εκτός ένα μεγάλο μέρος του παραγωγικού δυναμικού μίας χώρας και αυτό οδηγεί με τη σειρά του στην όξυνση μίας σειράς προβλημάτων όπως η φτώχεια, η υπανάπτυξη και η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, κρίνοντας από τα στατιστικά στοιχεία που παρουσιάζουν οι χώρες που βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης στο δείκτη ισότητας (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα).
Απαιτείται η λήψη πρωτοβουλιών προώθησης της ισότητας σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής.
Απαιτείται δηλαδή ενίσχυση του ελέγχου της εφαρμογής όλων των διεθνών συμβάσεων για την καταπολέμηση της βίας και την προώθηση της ισότητας και των κοινοτικών οδηγιών για την ενίσχυση της ένταξης στην εργασία και την προστασία από κάθε μορφής διάκριση στην αγορά, προκειμένου αυτές να μη μένουν ανενεργές. Θα μπορούσε να συσταθεί μία επιτροπή με μοναδικό αντικείμενο την αυστηρή επίβλεψη τήρησης των νομοθετημάτων αυτών, στα πρότυπα της επιτροπής που ελέγχει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
Πρέπει να προταθεί ακόμα η προώθηση της κατάρτισης και της δια βίου εκπαίδευσης των γυναικών, η αύξηση των κοινωνικών δομών και των υπηρεσιών φροντίδας σε παιδιά και ηλικιωμένους, αλλά και ένας εκσυγχρονισμός στο εκπαιδευτικό σύστημα με στόχο την κατάργηση της διάκρισης των επαγγελμάτων σε «ανδρικά» και «γυναικεία», προκειμένου να ενισχυθεί η θέση των γυναικών στην εργασία.
Είναι επίσης απαραίτητο να υπάρξει πλήρης κατάργηση του μουσουλμανικού νόμου Σαρία στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε σε κατάργηση της υποχρεωτικότητας της εφαρμογής, κάνοντας ένα σημαντικό βήμα, ωστόσο σε ένα σύγχρονο κράτος η μη ύπαρξη ενός τόσο οπισθοδρομικού δικαίου πρέπει να θεωρείται αυτονόητη.
Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στην ανάγκη χάραξης μίας νέας πολιτικής ενάντια στο trafficking, καθώς η νομοθεσία παρουσιάζει τρομακτικά κενά και αναχρονισμούς που καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη τη διεκδίκηση οποιασδήποτε κάλυψης (πχ τα θύματα trafficking, ως θύματα απαγωγής, μεταφέρονται στις χώρες χωρίς επίσημα έγγραφα).
Τέλος, κομβικής σημασίας ζήτημα αποτελεί η ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην εξουσία και τη λήψη αποφάσεων, προκειμένου να μπορούν να προωθήσουν με μεγαλύτερη δύναμη και ευκολία τα δικαιώματά τους. Οι ποσοστώσεις στα ψηφοδέλτια θα συμβάλλουν σε αυτό, όμως πρέπει να υπάρχει ισχυρή εκπροσώπηση και στα υπουργικά έδρανα.
Σαφώς, όλα τα ζητήματα πρέπει να ιδωθούν υπό το πρίσμα της θεωρίας της διαθεματικότητας, σύμφωνα με την οποία υπάρχει διασταύρωση κατηγοριών/ταυτοτήτων σε κάθε άτομο. Ως προς το φύλο, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας πως δεν υφίστανται όλες οι γυναίκες την ίδια καταπίεση. Παράγοντες όπως η φυλή, το χρώμα και το βιοτικό επίπεδο παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Επομένως, η έμφυλη ισότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο αν είναι μέρος ενός σύνθετου σχεδίου κατάρτισης μίας πολιτικής συμπερίληψης των γυναικών, των μεταναστών, των προσφύγων και των ΑΜΕΑ και οικοδόμησης ενός εκτεταμένου κοινωνικού κράτους για όλες και όλους, προκειμένου να μειωθούν οι ανισότητες.
Διότι, δεν μπορείς να μιλάς για ισότητα των φύλων στην εκπαίδευση και ταυτόχρονα να περιορίζεις την είσοδο των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων στα πανεπιστήμια, δεν μπορείς να μιλάς για ισότητα των φύλων στην εργασία και την κοινωνία και ταυτόχρονα να καταργείς τα ευρωπαϊκά προγράμματα στήριξης των προσφύγων και των μεταναστών, όπως πράττει η σημερινή κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, οδηγώντας τους ανθρώπους αυτούς σε αδιέξοδο.
Όλα τα κοινωνικά κινήματα και όλα τα κόμματα που αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικά πρέπει να εντείνουν τις διεκδικήσεις τους για την τοποθέτηση της έμφυλης ισότητας στο επίκεντρο της συζήτησης για την κοινωνία, όχι μόνο του αύριο, αλλά και του σήμερα, ως μέρος ενός συνολικού σχεδίου μίας νέας οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Μόνο έτσι μπορεί να επιτευχθεί μία ουσιαστική, σταθερή και βιώσιμη ανάπτυξη.
Ο Παναγιώτης Ματσίγκας είναι απόφοιτος του τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου
