Είναι άραγε η Eurovision ένα τηλεοπτικό πανηγυράκι με μουσική μέτριας ποιότητας και πολύ θέαμα; Είναι ένας θεσμός που έχει καταφέρει να αγκαλιαστεί από το ΛΟΑΤΚΙ κοινό και να προσφέρει σημαντική ορατότητα στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα; Είναι το σύγχρονο camp, όπως φαντάζομαι ότι θα το αντιλαμβανόταν η Σούζαν Σόνταγκ; Κατά πάσα πιθανότητα είναι όλα αυτά. Και το επόμενο ερώτημα, μπορεί να επιβληθεί η αρχή του no política σε έναν πανευρωπαϊκό θεσμό όπου οι καλλιτέχνες εκπροσωπούν τις χώρες τους και οι ψηφοφορίες γίνονται από εθνικές επιτροπές και το κοινό; Η ιστορία του θεσμού λέει πως όχι.
Σελίδες επί σελίδων μπορεί να βρει κανείς για τις πολιτικές διαμάχες που έχουν σφραγίσει τον διαγωνισμό μέσα στα χρόνια, με πιο πρόσφατο τον αποκλεισμό από το 2022 της Ρωσίας λόγω της εισβολής στην Ουκρανία. Φέτος όμως η EBU απέρριψε το αίτημα για αποκλεισμό του Ισραήλ, το οποίο επιπλέον επέλεξε να εκπροσωπηθεί με ένα τραγούδι που αναφέρεται στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, και υποστήριξε ότι «ο διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision παραμένει ένα μη πολιτικό γεγονός, που ενώνει το κοινό σε όλο τον κόσμο μέσω της μουσικής». Ταυτόχρονα απαγόρευσε τις παλαιστινιακές σημαίες και οποιοδήποτε άλλο σύμβολο υπέρ της Παλαιστίνης στην Αρένα του Μάλμο. Κι όλα αυτά τη στιγμή που το Ισραήλ πραγματοποιεί σε παγκόσμια ζωντανή μετάδοση μια γενοκτονία στη Λωρίδα της Γάζας και τη Ράφα, με πάνω από 35.000 νεκρούς, εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι άμαχοι, κυρίως γυναίκες και παιδιά.
Κι όμως, το no politica κατέρρευσε. Όχι μόνο γιατί στην πραγματικότητα το ίδιο είναι εξόχως πολιτικό, τόσο στους διαγωνισμούς τραγουδιού, όπως και στα γήπεδα (το γνωρίζουμε καλά και αυτό). Γιατί είναι αλήθεια πως το no politica εκφράζει πάντα τον ισχυρό, τον κυρίαρχο, που χρησιμοποιεί την εξουσία του για να μην αφήσει τον αδύναμο να μιλήσει. Κατέρρευσε από τους καλλιτέχνες που με διάφορους τρόπους αντέδρασαν στη λογοκρισία, κάτω από τα γιουχαΐσματα που συνόδευσαν το ισραηλινό τραγούδι και τις φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις έξω από την Αρένα, από τις αντιδράσεις στον διεθνή Τύπο και τα κοινωνικά δίκτυα. Ο νέος ευρωπαϊκός «μακαρθισμός» δεν κατάφερε να φιμώσει τις φωνές που ζητούσαν ειρήνη, δικαιοσύνη και κατάπαυση πυρός στην Παλαιστίνη. Κι ίσως έτσι να έφτασαν και σε εκείνους που διαφορετικά δεν θα είχαν καν αντιληφθεί το έγκλημα που διαπράττεται εκεί.
Το Ζάρι, μια μεταειρωνική εικόνα της σύγχρονης Ελλάδας
Αν ο ένας λόγος που παρακολούθησα τη Eurovision ήταν οι αντιδράσεις στα εγκλήματα πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα, ο δεύτερος ήταν η Μαρίνα Σάττι και το Ζάρι της, ένα τραγούδι πολύ διαφορετικό απ’ όσα έχει στείλει μέχρι τώρα η χώρα μας στον διεθνή τηλεοπτικό διαγωνισμό τραγουδιού.
Από νωρίς το Ζάρι προκάλεσε πολλές κι ενδιαφέρουσες συζητήσεις, μεταξύ εκείνων που το λάτρεψαν κι εκείνων που το απέρριψαν μετά βδελυγμίας. Ακόμα πιο ενδιαφέρον, ούτε οι πρώτοι ομονοούσαν ακριβώς στη θετική αποτίμησή τους, ούτε οι δεύτεροι στους λόγους της απόρριψής τους. Ακόμα-ακόμα πιο ενδιαφέρον, η συζήτηση γύρω από το Ζάρι εστίαζε στον τρόπο που βλέπουμε τους εαυτούς μας και τη χώρα μας. Μπορεί λοιπόν ένα πολιτισμικό προϊόν προορισμένο για το «πανηγυράκι» της Eurovision να προσφέρει μια ειρωνική, καθόλου ειρωνική ή μεταειρωνική οπτική για την Ελλάδα του σήμερα; Θα πω ότι μετά από μια πρώτη μάλλον απορριπτική αντίδραση, το Ζάρι άρχισε να μου αρέσει όλο και περισσότερο, στην αρχή ακριβώς λόγω της συζήτησης που άνοιξε κι έπειτα γιατί το έβλεπα όλο και περισσότερο ως ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα ευφυές, σύνθετο, και ως τραγούδι εθιστικό… Και νομίζω ότι δεν θα ήμουν πολύ μακριά από την πραγματικότητα αν έλεγα ότι η Σάττι έκανε camp πάνω στο camp της Eurovision, με μια μεταειρωνική ματιά πάνω στη χώρα και τους ανθρώπους της αλλά και στον ίδιο τον θεσμό. Συνειδητά ή μη, παρουσιάζοντας την Ελλάδα ως «πλαστική καρέκλα και μισοτελειωμένο φραπέ» η Σάττι έφερνε δίπλα-δίπλα το ελληνικό καλοκαίρι, τις πιο ψαγμένες θεατρικές παραγωγές αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο κι ένα διαφιλονικούμενο αντικείμενο των πολιτισμικών πολέμων που μαίνονται δεκαπέντε χρόνια τώρα στη χώρα.
Η… ορατότητα της πολιτικής
Η αντίδρασή της την ώρα που μιλούσε η ισραηλινή τραγουδίστρια στη συνέντευξη Τύπου συζητήθηκε επίσης ως κομμάτι της φιλοπαλαιστινιακής, φιλειρηνικής αντίδρασης των καλλιτεχνών της Eurovision και προκάλεσε σχόλια τόσο στους φαν του διαγωνισμού, όσο και γενικότερα στη χώρα μας. Σε κάποιους φάνηκε υπερβολικά χλιαρή, σε άλλους απρεπής, και οι μηχανισμοί συμμόρφωσης του νέου «μακαρθισμού» έκαναν τη νεαρή τραγουδίστρια να δώσει τις απαραίτητες εξηγήσεις και να αρνηθεί ότι είχε οποιαδήποτε πρόθεση να… μπλέξει με την πολιτική.
Η Eurovision ολοκληρώθηκε, η Σάττι βρέθηκε στην 11η θέση, το Nemo-Artist από την Ελβετία κέρδισε τον διαγωνισμό, με ένα πραγματικά όμορφο τραγούδι, επιβεβαιώνοντας για μια ακόμη φορά την έμφαση στη ΛΟΑΤΚΙ ορατότητα που δίνει ο διαγωνισμός. Εμείς θα επιμείνουμε πως η ορατότητα και τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την πολιτική και θα μείνουμε με τις εικόνες των διαδηλώσεων έξω από την Αρένα και της καφίγια στο χέρι του Έρικ Σάαντε, και με ένα ελληνικό τραγούδι ειρωνικό, ευφυές και υπονομευτικό…
Η Έφη Γιαννοπούλου είναι μεταφράστρια και δημοτική σύμβουλος στην Αθήνα. Συμμετείχε στην κατάληψη του Εμπρός από το 2012 ως το 2015.
