Τη νύχτα του Σαββάτου σε μια συναυλία διαμαρτυρίας που συγκέντρωσε πολλές εκατοντάδες κόσμου, και υπό τον ήχο των χάλκινων, οι συγκεντρωμένοι έσπασαν τους τσιμεντόλιθους ελευθερώνοντας και πάλι το χώρο. Επανήλθε η οικεία λειτουργία των συνελεύσεων, οργανώθηκαν καλλιτεχνικές δράσεις στην πλατεία μπροστά από το θέατρο, αλλά και εργασίες αποκατάστασης του χώρου. Το πρωί της Κυριακής η Ανοιχτή Ορχήστρα των Support Art Workers μετέφερε εκεί την πρόβα της και τα σχετικά βίντεο κατέκλυσαν τα κοινωνικά δίκτυα. Το πρωί της Δευτέρας επιχειρήθηκε νέο σφράγισμα του θεάτρου, με λαμαρίνες αυτή τη φορά, το οποίο εμποδίστηκε με την παρέμβαση του επικεφαλής της Ανοιχτής Πόλης στο Δήμο της Αθήνας Νάσου Ηλιόπουλου και του δημοτικού συμβούλου Πέτρου Κωνσταντίνου. Οι δημοτικοί σύμβουλοι της ΑΠ καταθέσαμε μηνυτήρια αναφορά για παρεμβάσεις σε κτίριο που είναι χαρακτηρισμένο μνημείο χωρίς την απαραίτητη άδεια από την αρμόδια εφορεία του υπουργείου Πολιτισμού. Κάθε βράδυ αυτής της βδομάδας το Εμπρός σφύζει από τέχνη και ζωή. Παράλληλα, στο δημοτικό συμβούλιο της Δευτέρας 24 Μαΐου, ο δήμαρχος Κ. Μπακογιάννης ανακοίνωσε την πρόθεσή του να διεκδικήσει από την ΕΤΑΔ την παραχώρηση του Εμπρός στο Δήμο της Αθήνας με σκοπό να παραμείνει χώρος πολιτισμού.
Μνήμη δυναμική παρά νοσταλγική
Το Εμπρός αποδεικνύεται πολύ ζωντανό για να πεθάνει ή έστω να εκκενωθεί. Στις συνελεύσεις που οργανώνονται στην πλατεία κυριαρχεί η πεποίθηση ότι ο χώρος «περιφρουρείται» από τα περιεχόμενά του, δηλαδή την ελεύθερη και από τα κάτω καλλιτεχνική δημιουργία, και ότι όσες φορές κι αν επιχειρηθεί το σφράγισμά του, ο κόσμος του θα είναι εκεί για να το ξανανοίξει. Οι νέοι άνθρωποι που συρρέουν να υπερασπιστούν το Εμπρός και συμμετέχουν στις εκδηλώσεις αυτών των ημερών επιβεβαιώνουν κάτι που γνωρίζουμε ήδη από το παρελθόν: κάθε φορά που ο χώρος απειλείται, γεννιέται και μια ευκαιρία ανανέωσης και εμπλουτισμού του εγχειρήματος που συντελείται σ’ αυτόν. Τι είναι αυτό που σε μια συγκυρία σαν τη σημερινή ενεργοποίησε για μια ακόμη φορά κοινωνικά και πολιτικά αντανακλαστικά αλλά και την καλλιτεχνική κοινότητα, ή έστω ένα μεγάλο μέρος της, ώστε να βρεθεί και πάλι έξω από την πόρτα του Εμπρός; Η μνημονική ανάκληση που ενεργοποιήθηκε ως πρώτη αντίδραση στο σφράγισμα αποδείχτηκε μάλλον δυναμική παρά νοσταλγική. Τα κείμενα που γράφτηκαν, απολογίζοντας το παρελθόν, αποτελούσαν ταυτοχρόνως και μια ευρύτερη πολιτική κριτική για τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση έχει αντιμετωπίσει όχι μόνο τις καταλήψεις και τους κοινωνικούς χώρους, αλλά και την ίδια την καλλιτεχνική κοινότητα, που στη διάρκεια της πανδημικής κρίσης ήταν από αυτές που περισσότερο επλήγησαν και που με μεγάλους αγώνες κατάφερε να αποσπάσει μια στοιχειώδη στήριξη για την επιβίωσή της. Ο χώρος του πολιτισμού και κυρίως των παραστατικών τεχνών βρίσκεται σε κατάσταση αναβρασμού αλλά και σημαντικών συλλογικών επεξεργασιών, οι πληγές της πανδημίας αλλά και του ελληνικού #metoo ενεργοποιούν αντανακλαστικά συνδικαλιστικά και πολιτικά, αλλά και έναν αναστοχασμό για τη λειτουργία της τέχνης και του πολιτισμού στην εποχή μας, ο οποίος δεν διστάζει να ασκήσει κριτική αλλά και να κάνει προτάσεις για τη θεσμική λειτουργία των δημόσιων πολιτιστικών οργανισμών. Είναι πρόσφατες άλλωστε οι σύντομες και συμβολικές καταλήψεις κτιρίων του Εθνικού Θεάτρου (Τσίλερ και Rex).
Η πρωτοβουλία του δημάρχου απαιτεί απάντηση
Στη σημερινή μαζική κινητοποίηση για τη στήριξη του Εμπρός συναντιούνται ακτιβιστικές πρωτοβουλίες και αναστοχαστικά εγχειρήματα ιδιαίτερης σημασίας τόσο για το χώρο του πολιτισμού, όσο και για τα αστικά κοινά και το μέλλον της πόλης. Από τη μια, αναδεικνύεται η ανάγκη για την καταγραφή και τη μελέτη όσων συνέβησαν στα δέκα χρόνια της κατάληψης, όλων αυτών που ξαναβλέποντάς τα αναδρομικά αντιλαμβανόμαστε ακόμη περισσότερο πόσο σημαντικά ήταν, σε ποιο βαθμό διαμόρφωσαν τάσεις και προσεγγίσεις που σήμερα κυριαρχούν ακόμη και στο mainstream κομμάτι του πολιτιστικού πεδίου. Από την άλλη, επιβεβαιώνεται το εγχείρημα του Εμπρός ως μια ισχυρή κοινωνική ανάγκη τόσο για τους καλλιτέχνες όσο και για τους κατοίκους της πόλης. Τίθεται για μια ακόμη φορά ο προβληματισμός για τα «αστικά κοινά», μιας και η περίπτωση του Εμπρός αποτελεί ένα κατεξοχήν «κοινό αγαθό» της πόλης, τόσο για αυτούς που συμμετέχουν στη λειτουργία του, όσο και για εκείνους που αποκτούν πρόσβαση σε αυτό ως κοινό των εκδηλώσεών του.
Η πρωτοβουλία του δημάρχου Αθηναίων απαιτεί κι αυτή απάντηση. Η επίκληση αντίστοιχων παραδειγμάτων σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις μπορεί να δώσει εργαλεία για την απάντηση αυτή, για τους τρόπους με τους οποίους μια δημοτική αρχή μπορεί να συνομιλήσει με τις συλλογικότητες της πόλης και να υποστηρίξει τη δράση τους χωρίς να επιδιώξει να την αλλοιώσει. Είναι κρίσιμο για την όποια τέτοια διαπραγμάτευση να οριστεί ως αδιαπραγμάτευτος ο μη εμπορευματικός χαρακτήρας του εγχειρήματος, η ελεύθερη και από τα κάτω καλλιτεχνική δημιουργία, η συνάντηση και η συνομιλία με τις ανάγκες της γειτονιάς και ευρύτερα της πόλης ως απάντηση στις προσπάθειες αστικού εξευγενισμού, η υπέρβαση του διπόλου δημόσιο-ιδιωτικό για τους χώρους παραγωγής πολιτισμού, η ανάγκη χώρων πλουραλιστικών, ανοιχτών στον πειραματισμό αλλά και στη συνάντηση τέχνης και πολιτικής με όρους που θα αφορούν όχι μόνο τα περιεχόμενα της δημιουργικής διαδικασίας αλλά και τους τρόπους παραγωγής και παρουσίασης του καλλιτεχνικού προϊόντος.
Η Έφη Γιαννοπούλου είναι μεταφράστρια και δημοτική σύμβουλος στην Αθήνα, που συμμετείχε στην κατάληψη του Εμπρός από το 2012 ως το 2015
Πηγή: Η Εποχή
