Τη συνέντευξη με τον Βασίλη Φούσκα, καθηγητή διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο East London πήρε η Ιωάννα Δρόσου.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε βαθιά οικονομική και πολιτική κρίση. Αυτό μάλιστα αναδείχθηκε και από το δημοψήφισμα στη Μ. Βρετανία. Η πολιτική ηγεσία της ΕΕ δεν συνειδητοποιεί το βάθος του προβλήματος. Κατά τη γνώμη σας που μπορεί να οδηγήσει αυτό; Μπορεί να αλλάξει ο προσανατολισμός της;
Η ΕΕ σίγουρα βρίσκεται σε μια δραματική ιστορική κρίση, αλλά νομίζω ότι οι ηγέτες της κατανοούν περισσότερα απ’ ότι φαίνεται. Η πολιτική της ηγεσία σίγουρα κατανοεί, για παράδειγμα, ότι για να υπάρξει πολιτική ένωση και, άρα, για να δρομολογηθεί μια κάποια έξοδος από τη κρίση πρέπει να γίνει επίσημα αποδεκτή η ηγεμονία μιας συγκεκριμένης δύναμης μέσα στην ΕΕ. Τέτοια υποψήφια δύναμη είναι μόνο η Γερμανία. Θα το δεχτεί αυτό η Γαλλία, η Ιταλία ή η Ισπανία; Διότι η Μ. Βρετανία είπε ήδη «αντίο» (αν και δεν γνωρίζουμε ακόμα τι θα συμφωνηθεί στο πακέτο της αποχώρησης). Κι αυτό είναι ένα μόνο από τα ζητήματα, διότι υπάρχουν κι άλλα πολλά. Είναι αυτό το θέμα αρχής που πρέπει πρώτα να λυθεί κι έπειτα να συζητήσουμε την προγραμματική -και θέλω να πιστεύω, σοσιαλιστική- βάση, πάνω στην οποία θα γίνει αυτή η πολιτική ένωση.
Η Γερμανία δεν πρόκειται ν’ αλλάξει το πρόγραμμά της
Οι πολιτικές λιτότητας που ακολουθούνται στην Ευρωζώνη όλο και περισσότερο συναντούν αντιδράσεις, που εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους. Ωστόσο, η Γερμανία επιμένει στον ιδιότυπο νεοφιλελευθερισμό της. Πώς μπορεί να λυθεί αυτή η αντίφαση; Ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της σύγκρουσης;
Η βασική δύναμη υπεύθυνη για τη λιτότητα είναι ο ιδιότυπος «ορντο-φιλελευθερισμός» (ordo-liberalism) της Ευρωζώνης, δηλαδή ένα μείγμα νεοφιλελευθερισμού και υπέρμετρης θεσμικής παρέμβασης και κανόνων συμμόρφωσης. Πρόκειται για το γερμανικό μοντέλο καπιταλισμού. Αυτό δεν είναι απλά ένα νεο-μερκαντιλιστικό, αντι-πληθωριστικό μοντέλο λιτότητας που στηρίζεται σε χαμηλούς μισθούς και αύξηση πλεονασμάτων μέσω εξαγωγών (άποψη των μετα-Κεϋνσιανών με εναργέστερο παράδειγμα τις θέσεις των Φλάσμπεκ-Λαπαβίτσα, αλλά και άλλων). Είναι και αυτό, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η Γερμανία δεν πρόκειται ν’ αλλάξει το «ορντο-φιλελεύθερο» πρόγραμμά της, που σημαίνει ότι η λιτότητα, η πειθαρχία, η υποτίμηση/υποβάθμιση της εργασιακής δύναμης και της κοινωνικής ζωής θα συνεχιστούν. Με δεδομένη την αδυναμία των υποτελών τάξεων να προωθήσουν μια σοσιαλιστική λύση, αυτή μετατοπίζεται σε ανταγωνισμούς οι οποίοι είναι εσωτερικοί του κεφαλαίου. Αυτό είναι ό,τι πιο επικίνδυνο. Δεν αποκλείω καθόλου μια νέα παγκόσμια σύρραξη της Δύσης με Ρωσία-Κίνα-Ιράν. Αυτό θα έλυνε την αντίφαση στην οποία αναφέρεστε.
Η ακροδεξιά κερδίζει έδαφος στην Ευρώπη. Ποια θα πρέπει να είναι η αντίδραση του δημοκρατικού κόσμου, αλλά κυρίως της Αριστεράς και των κινημάτων απέναντι στη νέα φασιστική απειλή;
Η νεοναζιστική και ξενοφοβική δεξιά στην ΕΕ έχει τις ρίζες της στη λιτότητα, στην αποβιομηχανοποίηση, στη κατάρρευση του κοινωνικού κράτους και στους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης από το 1970 μέχρι σήμερα. Έτσι εξηγείται γιατί οι εργάτες και οι εργάτριες του Παρισιού ψηφίζουν Λεπέν κι όχι το κόμμα που ψήφιζαν παλιά, το ΚΚ Γαλλίας. Αυτό συμβαίνει σ’ όλη την ΕΕ. Υπό το νεοφιλελεύθερο καθεστώς λιτότητας και ανεργίας, ο έλληνας οικοδόμος βλέπει τη δουλειά του να «υφαρπάζεται» από τον αλβανό οικοδόμο. Εδώ βρίσκεται η ιδεολογικοπολιτική οντολογία της Χρυσής Αυγής. Η Αριστερά έχει γι’ αυτό τεράστιες ευθύνες διότι, εγκλωβισμένη μέσα στο στενό ορίζοντα του κράτους και της εθνικής πολιτικής, ξέχασε το ταξικό ζήτημα: ο μαροκινός με τον γάλλο εργάτη δεν έχει καμιά ταξική διαφορά. Άρα, λοιπόν, πρέπει να προτάξουμε και πάλι τα πρωτεία του ενοποιητικού στοιχείου της τάξης έναντι όλων των άλλων διαιρετικών στοιχείων και, πάνω απ’ όλα, το διαιρετικό στοιχείο του «έθνους» και της «φυλής».
Τον τελευταίο καιρό έχει μπει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης το ελληνικό χρέος, με τις γνωστές τοποθετήσεις των διαφόρων μερών. Ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα αυτή την περίοδο; Πόσο βαραίνει το ότι όταν μιλάμε για το ελληνικό χρέος ουσιαστικά μιλάμε για ευρωπαϊκό χρέος;
Δεν μπορώ να σας πω με βεβαιότητα. Το αποτέλεσμα εξαρτάται απ’ τους συσχετισμούς δύναμης, όχι βέβαια μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των «θεσμών», αλλά μεταξύ των εκτιμήσεων των ισχυρών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, κατά πόσο δηλαδή θέλουν να δουν και να βοηθήσουν την Ελλάδα και τα Βαλκάνια να γίνουν μια ενιαία ζώνη σταθερότητας στο ζωτικό υπογάστριο της ΕΕ. Έχω κατά νου την κρίση στη Τουρκία και την ευρύτερη Μέση Ανατολή, και, βέβαια, το προσφυγικό. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να συνδράμει στο να πείσει την ΕΕ ότι Ελλάδα και Κύπρος έχουν μια γεωπολιτική υπεραξία, πολύ ανώτερη των οικονομικών τους δυνατοτήτων και ότι απ’ αυτούς εξαρτάται η ειρήνη στη περιοχή και την ΕΕ. Αν γίνει κάποια μερική απόσβεση το ελληνικού χρέους θα γίνει μόνο πάνω σ’ αυτή τη βάση, αλλά με όρους.
Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν έχει τελειώσει
Ασχολείστε με τα Βαλκάνια. Στην Ελλάδα ξέρουμε πολύ λίγα για αυτή την περιοχή. Μπορείτε να μας περιγράψετε τον πολιτικό χάρτη των Βαλκανίων; Αναδύεται σιγά σιγά και η Αριστερά;
Ναι. Αν και μειοψηφικά, υπάρχουν πολύ ενεργά φυτώρια και πολλοί διανοούμενοι σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια που έχουν επαφές με τη διεθνή Αριστερά και ενεργοποιούνται πολιτικά στο χώρο τους. Σε Βουλγαρία και Ρουμανία η κατάσταση είναι περισσότερο περίπλοκη, λόγω της μεγάλης στρατολόγησης των ελίτ που επιχειρούν εκεί τόσο η Ρωσία όσο και οι ΗΠΑ. Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν έχει τελειώσει. Αυτό που προωθεί η δυτική ιδεολογία της «παγκοσμιοποίησης» στο Νότιο-Σλαβικό χώρο και αλλού είναι η εθνολογική/θρησκευτική γκετοποίηση των λαών με στόχο την εξάλειψη της ενοποιητικής-ταξικής οντολογίας αυτών των λαών προκειμένου να ξεφορτωθεί τα μεγάλα σε μέγεθος κράτη, διότι δεν μπορεί να τα «κουμαντάρει» με ευκολία. Αυτή είναι η γεωπολιτική στρατηγική των ΗΠΑ. Επιπρόσθετα, η δυσκολία στα Βαλκάνια έγκειται στο να χτίσεις Αριστερά πάνω στα συντρίμμια των Ζίβκοφ, Τσαουσέσκου, Χόντζα και Τίτο. Στην Τουρκία, παρόλο που έχουμε παρόμοια εθνικιστικά προβλήματα, η Αριστερά μπορεί να βρεθεί σε διάφορες μορφές και σε διάφορα κόμματα, με προεξέχον το νόμιμο Κουρδικό Κόμμα, το οποίο τώρα φαίνεται να έχει βάλει στο στόχαστρο ο νεο-Οθωμανισμός του Ερντογάν. Έχω μεγάλες ελπίδες στην ηρωική αντίσταση των Τούρκων και Κούρδων εργαζομένων ενάντια στον τυχοδιωκτισμό του Ερντογάν.
Οι συζητήσεις για το Κυπριακό φαίνεται πως είναι στην τελική ευθεία, με τις δύο πλευρές να ισχυρίζονται πως θα υπάρξει επίλυση πριν το τέλος του έτους. Πώς κρίνετε την πορεία τους, αλλά και τη λύση που συζητείται;
Αισιοδοξώ και εγώ ότι θα υπάρξει λύση του Κυπριακού ζητήματος. Το Κυπριακό είναι το «μετρίδι» των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων. Αλλά δεν θα προσυπογράψω οποιαδήποτε λύση. Μια λύση με βάση το δικοινοτικό χαρακτήρα του νησιού, την επανάμειξη των πληθυσμών, τη σταδιακή αποχώρηση όλων των νατοϊκών στρατών και με ανοχή στους Τούρκους/Κούρδους έποικους, μια τέτοια λύση μπορεί να είναι βιώσιμη. Μια λύση με βάση τη διζωνικότητα θα είναι, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ανεπιτυχής, θα αναπαράγει στη διαχρονία ρατσιστικές και θρησκευτικές διαφορές μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων και το όραμα της ενότητας του νησιού πάνω σε μια σοσιαλιστική-εργασιακή οντολογία όπως τη φαντάστηκαν οι δολοφονημένοι από Τούρκους εθνικιστές το 1965, Καβάτζογλου και Μισιαούλης, θα πάει στράφι. Και το σημαντικότερο απ’ όλα, θα ανανεώσει το αίτημα της Τουρκίας για ένα «διζωνικό» Αιγαίο. Είναι και αυτό που υπονοώ με το «μετρίδι».
Η σχέση ΗΠΑ-ΕΕ
Ο Ομπάμα έρχεται στην Ευρώπη ως μια πλανητική δύναμη «σώφρων», ανησυχούσα για την πολιτική της Ευρώπης, δηλαδή της Γερμανίας (προσφυγικό, οικονομική πολιτική, κτλ). Η εκλογή Τραμπ τι αλλαγές θα φέρεις στις σχέσεις Αμερικής-Ευρώπης και πόσο το αποτέλεσμα αυτό θα επηρεάσει τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις όπως π.χ. την πορεία της Λεπέν προς την προεδρεία;
Η νίκη Τραμπ, όπως και η νίκη του «Μπρέξιτ» στην Αγγλία, είναι νίκη του νέου φτωχού της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της κονιορτοποίησης των μεσαίων τάξεων και, ως τέτοια, είναι ο Σάντερς που νίκησε, όχι ο Τραμπ. Αυτή είναι και η τραγωδία της αμερικανικής πολιτικής, και όχι μόνο. Τώρα, στο ερώτημά σας. Υπάρχουν δυνάμεις φυγόκεντρες και δυνάμεις κεντρομόλες. Υπάρχουν, για παράδειγμα, δομικές τάσεις, τόσο σε ΕΕ όσο και σε ΗΠΑ που βαίνουν προς τη νέα διατλαντική εμπορική συμφωνία και τάσεις που βαίνουν στην ακριβώς αντίθετη τροχιά. Η ψήφος, στις ΗΠΑ, όπως και στην Αγγλία, είναι ψήφος εναντίον της παγκοσμιοποίησης, της Γουόλ Στρητ και του Σίτυ, αλλά οι αγορές είναι επιθετικές και ζητούν παραπέρα εξάπλωση παγκοσμίως. Σε πολιτικοϊδεολογικό επίπεδο, η προεδρία Τραμπ πριμοδοτεί τη Λεπέν στη Γαλλία και την άκρα δεξιά σε όλη την Ευρώπη. Σε οικονομικό επίπεδο υπάρχει μεγάλη σύγκρουση μεταξύ κοσμοπολίτικων και εσωστρεφών μερίδων του κεφαλαίου που επιζητούν προστασία. Εδώ θα κριθεί και η σχέση ΗΠΑ-ΕΕ, αν υποθέσουμε ότι η ΕΕ μπορεί να υπάρξει μεσοπρόθεσμα ως οντότητα.
Πηγή: Η Εποχή
