Το ζήτημα των δημόσιων πολιτικών στον τομέα της τεχνολογίας μάλλον υπολείπεται σε επίπεδο τεκμηρίωσης και επεξεργασμένων προτάσεων στην ατζέντα των κομμάτων στη χώρα μας. Αντιμετωπίζεται περισσότερο ως ευκαιρία για την προσέλκυση επενδύσεων από τους μεγάλους τεχνολογικούς κολοσσούς με όποιους όρους. Η περίπτωση των ιδιαίτερα ενεργοβόρων data centers που απλώνονται άναρχα στη χώρα χωρίς ανταποδοτικότητα για την ελληνική οικονομία, είναι ενδεικτική. Ο Αλέξης Τσίπρας στην ομιλία του στο συνέδριο του Economist αναφέρθηκε συνοπτικά στην ανάγκη τεχνολογικής αναβάθμισης και ψηφιακής αυτονομίας για την Ελλάδα.
Με αυτή την αφορμή είναι σκόπιμο να σημειώσουμε ότι η ψηφιακή ανεξαρτησία μιας χώρας αναφέρεται στην ικανότητα της οικονομίας, της Πολιτείας και εν γένει της κοινωνίας να λειτουργούν ανεξάρτητα από εξωτερικούς παράγοντες και μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα στον ψηφιακό χώρο, κάτι που προϋποθέτει την ελεύθερη πρόσβαση, τον έλεγχο και την αυτονομία στις ψηφιακές υποδομές, τα δεδομένα και τις τεχνολογίες. Η ταχύτητα με την οποία μετασχηματίζεται η παγκόσμια οικονομία δημιούργησε νέες προοπτικές στην παραγωγή και τον διαμοιρασμό κοινών πόρων, αλλά και νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας σε δίκτυα ομότιμων παραγωγών/χρηστών. Για την ενίσχυση της ψηφιακής ανεξαρτησίας, μια από τις σημαντικές προτεραιότητες είναι η προώθηση του ελεύθερου λογισμικού ανοιχτού κώδικα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αρχικά με την προώθηση της χρήσης ανοιχτού κώδικα σε δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς. Η χρήση ανοιχτού κώδικα στον δημόσιο τομέα μπορεί να ενισχύσει την ανεξαρτησία από εμπορικά προϊόντα μεγάλων κολοσσών και να παρέχει διαφάνεια και λογοδοσία. Η χώρα μας υστερεί και δεν έχει στρατηγική στα ζητήματα αυτά σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι περιοδικά και κατ’ επανάληψη δαπανούνταν πολλά εκατομμύρια ευρώ για άδειες Microsoft αποστερώντας πόρους από άλλες κρίσιμες ανάγκες, ενώ με αυτό τον τρόπο διαιωνίζεται η εξάρτηση της χώρας από προϊόντα μεγάλων κολοσσών.
Μέρος των δημόσιων ερευνητικών πόρων μπορεί να κατευθύνεται στην εφαρμοσμένη έρευνα που οδηγεί στην παραγωγή ανοικτών τεχνολογιών, «σχεδόν έτοιμων» προϊόντων, για χρήση από τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, τους φορείς ΚΑΛΟ και τις δημόσιες επιχειρήσεις. Είναι παράλογο και άδικο η δημόσια χρηματοδότηση να έχει ως αποτέλεσμα την κατοχύρωση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας από ιδιωτικές εταιρείες επιβαρύνοντας διπλά τους πολίτες.
Η ανάπτυξη ανοικτών προτύπων και η σύνδεσή τους με τις πράσινες δημόσιες προμήθειες μπορεί να διαμορφώσει την απαραίτητη αγορά για την απορρόφηση προϊόντων ανοικτών τεχνολογιών. Οι ανοικτές τεχνολογίες μπορούν να υποστηρίξουν τα εγχειρήματα των ενεργειακών κοινοτήτων και να επιταχύνουν την ενεργειακή μετάβαση.
Η ανάπτυξη ανοικτών πόρων στην εκπαίδευση, την τεχνολογία και τον πολιτισμό, όπως θεσμοθετήθηκε στην Ελλάδα με τον νόμο για τα ΑΕΙ το 2017, θα μπορούσε να γίνει ο κεντρικός άξονας της εκπαιδευτικής πολιτικής διαχέοντας το έργο και την τεχνογνωσία που παράγεται στο δημόσιο σύστημα παιδείας στην κοινωνία και τον παραγωγικό ιστό. Εκτός από την ενδυνάμωση των σχέσεων συνεργασίας στο εσωτερικό της εκπαιδευτικής και ερευνητικής κοινότητας εξυπηρετεί την σύνδεσή της έρευνας με την παραγωγή κάτω από συνθήκες διαφάνειας και κοινωνικής λογοδοσίας.
Στο πλαίσιο του εκτεταμένου ψηφιακού μετασχηματισμού και της επιρροής του σε κάθε πτυχή της κοινωνικής και προσωπικής ζωής, η προστασία της ιδιωτικότητας των πολιτών μπορεί να προστατευθεί αν γίνει αντιληπτή ως συλλογικό κοινό αγαθό κρίσιμης σημασίας. Παρά τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ρυθμίσεις όπως η νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων (GDPR) παραμένουν ανεπαρκείς, ιδιαίτερα στο εθνικό επίπεδο εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Η προστασία της ιδιωτικότητας των πολιτών ορίζεται συνταγματικά και η διασφάλιση των τεχνολογικών μέσων με στόχο την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού, οφείλει να αποτελεί μέριμνα της κυβερνητικής πολιτικής. Και για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, τα παρακάτω αποτελούν καλές πρακτικές που εφαρμόζονται ήδη από άλλες χώρες και για λόγους προστασίας της εθνικής ασφάλειας:
● Ανάπτυξη δημόσιας αποκεντρωμένης μηχανής αναζήτησης.
● Συνεισφορά στη δημιουργία και συντήρηση δημόσιων διανομών λειτουργικών συστημάτων ελεύθερου λογισμικού.
● Ανάπτυξη ανοικτής τεχνολογίας τερματικών συσκευών δικτύων.
● Data Centers υπό τον έλεγχο του Δημοσίου.
