Ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε αυτό που ισοδυναμεί με δραματική κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου που ξεκίνησε κατά την πρώτη του θητεία. Απευθυνόμενος σε πλήθος συνδικαλιστών των αυτοκινητοβιομηχανιών σε εκδήλωση στον κήπο των Ρόδων του Λευκού Οίκου, ο πρόεδρος αποκάλυψε τις λεπτομέρειες του σχεδίου του για την επανεκκίνηση των σχέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών με τους εμπορικούς εταίρους τους, παρουσιάζοντας τους δασμούς του ως «διακήρυξη οικονομικής ανεξαρτησίας».
Ξεκίνησε την ομιλία του με κάτι που ισοδυναμούσε με ένα παραλήρημα περί αμερικανικής θυματοποίησης. Στηλιτεύοντας τη «μονομερή οικονομική υποταγή» των προκατόχων του στο Οβάλ Γραφείο, κατήγγειλε ότι «λεηλατήθηκε, καταλήστευτηκε και βιάστηκε τόσο από φίλους όσο και από εχθρούς», οι οποίοι «πλούτισαν εις βάρος της [Αμερικής]» μέσω «υποτιμημένων νομισμάτων», «κλέβοντας την πνευματική μας ιδιοκτησία» και θεσπίζοντας «άδικους κανόνες και τεχνικούς κανόνες». Αυτοί οι εμπορικοί φραγμοί, είτε βασίζονται σε δασμούς είτε όχι, έπρεπε να καταρριφθούν. Αυτή η προσπάθεια θα «υπερτροφοδοτούσε την εγχώρια βιομηχανική βάση», ενώ θα επέτρεπε στις Ηνωμένες Πολιτείες να αποπληρώσουν το εθνικό τους χρέος και να μειώσουν τους φόρους.
Η Ιστορία, βέβαια, λέει κάτι διαφορετικό, αν και η οικονομική ιστορία δεν φαίνεται να είναι το φόρτε του Τραμπ. Σε κάποιο σημείο κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, ο πρόεδρος εκτίμησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν «αναλογικά πλουσιότερες» μεταξύ του 1789 και του 1913, όταν ίσχυαν οι εμπορικοί φραγμοί, και ότι η Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930 δεν θα είχε εμφανιστεί όπως συνέβη αν ο υπερπροστατευτικός δασμολογικός νόμος Smoot Hawley του 1930 είχε παραμείνει σε ισχύ περισσότερο.
Οι οικονομικοί ιστορικοί συμφωνούν γενικά ότι το καταστροφικό σύνολο δασμών σε πάνω από 20.000 εισαγόμενα αγαθά επιδείνωσε την Ύφεση. Και σύμφωνα με ad hoc εκτιμήσεις που έγιναν από την Evercore ISI, μια εξέχουσα συμβουλευτική εταιρεία για επενδυτικές τράπεζες, ο σταθμισμένος μέσος δασμολογικός συντελεστής των μέτρων της «Ημέρας της Απελευθέρωσης» ήταν λίγο κάτω από το 30%, σε σύγκριση με το 20% του Smoot Hawley. Όλα αυτά σε μια οικονομία στην οποία οι εισαγωγές αποτελούν το 14% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με το 4,5% το 1930.
Μετά την ιστορική του παρέκβαση, ο πρόεδρος παρουσίασε ένα διάγραμμα με τις χώρες με τους αντίστοιχους δασμολογικούς συντελεστές και τις πέρασε μία προς μία. Οι αρχικές αναφορές της Wall Street Journal και του Bloomberg ανέφεραν ότι θα επιβληθεί γενικός δασμός 10% σε όλες τις εισαγωγές. Αυτό αποδείχθηκε ότι ήταν μόνο ένα κομμάτι της εικόνας.
Το δολάριο διολίσθησε απότομα, και τα futures των χρηματιστηρίων και οι οικονομικοί σχολιαστές ταρακουνήθηκαν από την αποκάλυψη ότι οι περισσότεροι σημαντικοί εμπορικοί εταίροι θα υπόκεινται σε «αμοιβαίους εκπτωτικούς δασμούς» με βάση τους πραγματικούς δασμολογικούς συντελεστές που ισχυρίζονται ότι λαμβάνουν υπόψη τους μη δασμολογικούς φραγμούς, όπως οι φόροι προστιθέμενης αξίας και η χειραγώγηση των νομισμάτων. Ο δασμολογικός συντελεστής του Βιετνάμ για τις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, λέγεται ότι είναι 90 τοις εκατό, με βάση τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επέβαλαν αμοιβαίο «προεξοφλημένο» (κατά 50 τοις εκατό) δασμολογικό συντελεστή 45 τοις εκατό. Άλλοι παραβάτες περιλαμβάνουν την Ευρωπαϊκή Ένωση (20 τοις εκατό), την Ιαπωνία (24 τοις εκατό) και την Κίνα (34 τοις εκατό).
Σύμφωνα με το κείμενο του αντίστοιχου εκτελεστικού διατάγματος, αυτοί οι αμοιβαίοι δασμοί θα προστεθούν στους υφιστάμενους, με αποτέλεσμα να προκύψει συντελεστής 54% για την Κίνα. Οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των Ηνωμένων Πολιτειών – αυτοί που επρόκειτο να υποστούν το μεγαλύτερο οικονομικό πλήγμα, ο Καναδάς και το Μεξικό – εξαιρούνται από αυτό το αμοιβαίο ποσοστό. Τα εμπορεύματα που συμμορφώνονται με τη συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά που υπογράφηκε κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ δεν υπόκεινται, όπως φαίνεται, στον πρόσθετο γενικό δασμό του 10%.
Το ίδιο θα ισχύσει και για τα αγαθά που έχουν ήδη υπαχθεί σε κλαδικούς δασμούς, όπως τα αυτοκίνητα και ο χάλυβας. Οι δασμοί 25 τοις εκατό στα «ξενόφερτα» αυτοκίνητα θα τεθούν σε ισχύ τα μεσάνυχτα της Πέμπτης. Αυτές οι εξαιρέσεις, αν και ανακουφιστικές, θα είναι ψυχρή παρηγοριά για πολλούς στην άλλη πλευρά των συνόρων, καθώς τόσο το Μεξικό όσο και ο Καναδάς αντιμετωπίζουν ήδη την προοπτική ύφεσης που προκαλείται από τις πολιτικές του Τραμπ.
Ενώ υπάρχουν μέθοδοι για την ποσοτικοποίηση των μη δασμολογικών φραγμών, οι αριθμοί που εμφανίζει ο Τραμπ είναι κατά τα φαινόμενα φανταστικοί. Φαίνεται ότι αυτό που ισχυρίζεται ότι είναι ο δασμολογικός συντελεστής που επιβάλλεται στις Ηνωμένες Πολιτείες από, ας πούμε, το Βιετνάμ είναι απλώς το κατά προσέγγιση κλάσμα του ελλείμματος των ΗΠΑ με το Βιετνάμ (123,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024) επί της αξίας των βιετναμέζικων εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες (142,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024). Αυτό στρογγυλοποιείται λίγο κάτω από το 90 τοις εκατό. Αυτά τα περίεργα μαθηματικά εξηγούν ορισμένες από τις περίεργες συμπεριλήψεις.
Το μικροσκοπικό γαλλικό υπερπόντιο έδαφος της Ρεϋνιόν, ένα νησί στον Ινδικό Ωκεανό, είναι απίθανο να ευθύνεται για τη διάβρωση της αμερικανικής μεταποιητικής βάσης. Το άγονο νησί Χερντ της Ανταρκτικής και τα νησιά ΜακΝτόναλντ, έδαφος της Αυστραλίας, κατοικείται μόνο από πιγκουίνους. Το Ισραήλ, το οποίο δεν επιβάλλει επίσημους δασμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν γλιτώνει από έναν αμοιβαίο συντελεστή 17%. Ορισμένοι έχουν εικάσει ότι η κυβέρνηση Τραμπ χρησιμοποίησε το ChatGPT για να καταλήξει σε μια μέθοδο υπολογισμού του κατάλληλου ποσοστού δασμού που πρέπει να επιβάλει σε άλλες χώρες. Δεν αποκλείεται η κοσμοϊστορική προσπάθεια της Αμερικής να αναλάβει τον έλεγχο της μοίρας της να επινοήθηκε αυτοσχέδια από τους έφηβους επιστήμονες πληροφορικής που εισήγαγε ο Elon Musk στην εκτελεστική εξουσία.
Ενώ η μεθοδολογία φαίνεται να είναι ψεύτικη, οι οικονομικές συνέπειες των μέτρων, που τίθενται σε ισχύ στις 5 και 9 Απριλίου για τους βασικούς και τους αμοιβαίους δασμούς, αντίστοιχα, είναι πολύ πραγματικές. Σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, προμηνύουν ένα τεράστιο στασιμοπληθωριστικό σοκ, δηλαδή μια πληθωριστική έξαρση σε συνδυασμό με ένα πλήγμα στην οικονομική δραστηριότητα, τόσο μέσω των υψηλότερων τιμών των εισαγωγών όσο και μέσω της επίδρασής τους στην κατανάλωση και την παραγωγή εντός των Ηνωμένων Πολιτειών. Η ενδεχόμενη αντίδραση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ απλώς θα συμπληρώσει αυτή την εικόνα.
Ο Τραμπ υποστήριξε ότι οι νέοι δασμοί «θα μειώσουν τελικά τις τιμές για τους καταναλωτές». Αλλά η λέξη κλειδί εδώ είναι «τελικά». Από κάθε άποψη, το άμεσο βάρος θα το επωμιστούν τα αμερικανικά νοικοκυριά, που ήδη παλεύουν με το υψηλό χρέος και το αυξανόμενο κόστος ζωής. Η αγορά των καταναλωτικών αγαθών, λόγω της έκθεσής της στη διαδικασία της παγκόσμιας εμπορικής ολοκλήρωσης, παρείχε επί μακρόν μια αποπληθωριστική ανάσα στους καταναλωτές που αντιμετώπιζαν κατακόρυφο πληθωρισμό σε υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη, καθώς και σε μη εμπορεύσιμα αγαθά όπως η στέγαση και το φαγητό σε εστιατόρια.
Εάν η κυβέρνηση Τραμπ κάνει πράξη την «απελευθέρωσή» της, αυτό πρόκειται να τελειώσει. Ενδεικτικά: η σωρευτική επιβάρυνση των δασμών στην Κίνα θα ανέλθει στο 54% (αποτελούμενη, όπως προαναφέρθηκε, από το 20% που έχει ήδη επιβληθεί και το νέο «αμοιβαίο» ποσοστό 34%). Αυτό θα επιβαρύνει το μέσο iPhone έως και κατά 220 δολάρια, υποθέτοντας τιμή εισαγωγής 500 δολαρίων για την Apple.
Δεν είναι πιθανό οι προσπάθειες της Apple να μεταφέρει μέρος της παραγωγής της στην Ινδία να βοηθήσουν βραχυπρόθεσμα. Ούτε είναι πιθανό ότι οι επιχειρήσεις των οποίων οι εισαγωγές επηρεάζονται από τους δασμούς, θα επωμιστούν το μεγαλύτερο μέρος του κόστους. Ειδικά η Apple φαίνεται να έχει πληγεί σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού της. Όπως συνέβη και με τους φραγμούς που είχαν εισαχθεί προηγουμένως υπό τον Τραμπ και τον Τζο Μπάιντεν, η επίπτωση αυτού που ισοδυναμεί με φόρο επί των πωλήσεων έπεσε ευθέως στα αμερικανικά νοικοκυριά. Αυτό στο οποίο ισοδυναμεί αυτή η δασμολογική επιδρομή είναι ένας μεγάλος φόρος επί των πωλήσεων για την εργατική και τη μεσαία τάξη, προφανώς για να χρηματοδοτηθούν οι φορολογικές περικοπές για τους εύπορους.
Αυτό θα ισχύσει φυσικά για όλα τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, πάνω από το 90% των οποίων παράγονται στο Δέλτα του Ποταμού του Μαργαριταριού της Κίνας ή υποβάλλονται σε τελική συναρμολόγηση στο Βιετνάμ, το οποίο έχει επίσης πληγεί σοβαρά από τους δασμούς. Το ίδιο ισχύει για όλα τα ηλεκτρονικά προϊόντα ή εξαρτήματα που παράγονται στην Κίνα και δεν υπόκεινται ήδη σε κλαδικούς δασμούς. Όλα αυτά θα γίνουν πολύ πιο ακριβά. Όπως και τα περισσότερα άλλα αγαθά με αλυσίδες εφοδιασμού στην Ασία, όπως τα υποδήματα, τα είδη ένδυσης, τα έπιπλα κ.λπ. Και ενώ ορισμένα βασικά αγαθά, όπως οι ημιαγωγοί και τα φαρμακευτικά προϊόντα, εξαιρούνται, προς το παρόν, δεν είναι σαφές πώς οι προσπάθειες του Τραμπ υποτίθεται ότι θα προαναγγείλουν μια νέα εποχή για την αμερικανική μεταποίηση.
Υπάρχουν κάποιες εικασίες ότι τα μέτρα αυτά θα είναι βραχύβια. Είτε θα αναιρεθούν από το Κογκρέσο, είτε θα υποβαθμιστούν με παραχωρήσεις. Η τάση του Τραμπ να κλείνει συμφωνίες με χώρες είναι γνωστή. Αλλά αυτό δεν συνάδει με όλα όσα έχει πει ποτέ ο Αμερικανός πρόεδρος για τους «ξένους απατεώνες και ρακοσυλλέκτες» που υποτίθεται ότι λεηλάτησαν την Αμερική.
Αν μη τι άλλο, ο Τραμπ ήταν συνεπής στη στάση του για το εμπόριο από τη δεκαετία του 1980, όταν τα ιαπωνικά (και σε μικρότερο βαθμό τα γερμανικά) πλεονάσματα με τις ΗΠΑ βρίσκονταν στο επίκεντρο της οργής του. Ήταν συνεπής στην (λανθασμένη) πεποίθησή του ότι το διμερές εμπόριο είναι αυτό που καθορίζει το εμπορικό ισοζύγιο των ΗΠΑ και ότι ( εξίσου λανθασμένο) τα διμερή ελλείμματα αποτελούν «επιδοτήσεις» προς τις πλεονασματικές χώρες. Η πεποίθησή του ότι οι δασμοί αποτελούν φάρμακο για το «αθέμιτο» εμπόριο είναι λανθασμένη.
Όμως αυτές οι κινήσεις δεν είναι το παραλήρημα ενός παράφρονα τρελού με την εξουσία. Προέκυψαν από ένα εσωτερικά συνεκτικό και συνεπές ρεύμα σκέψης στους κύκλους της αμερικανικής πολιτικής που εκτείνεται τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του 1990. Αυτό θα πρέπει να βάλει σε σκέψεις όποιον θέλει να απορρίψει τις ενέργειες του Τραμπ ως απερίσκεπτες.
Όποια και αν είναι τα προβλήματά του, οι ενέργειές του αποτελούν απάντηση σε μια συγκεκριμένη, αν και λανθασμένη, αντίληψη για το τι δεν πάει καλά με την παγκόσμια τάξη και τη θέση της αμερικανικής οικονομίας σε αυτήν. Όσο δύσκολο κι αν φαίνεται μετά το χθεσινό θέαμα, είναι καιρός οι επικριτές της σημερινής κυβέρνησης να αρχίσουν να παίρνουν στα σοβαρά τον Τραμπ.
JACOBIN
