Το ερώτημα του τίτλου είναι αειπάρθενο μέσα στους κόλπους της αριστερόστροφης κινηματικής κοινότητας. Οι προσδοκίες είναι μεγάλες, όπως και τα εμπόδια. Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης έρευνας, έθεσα το επίμαχο ερώτημα σε 58 μέλη της ελληνικής αριστερής κινηματικής κοινότητας, όλων των ηλικιών και των δύο φύλων, από το χώρο της αριστεράς, της αναρχίας, του συνδικαλισμού, του φεμινισμού, του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος, της οικολογίας, και της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Συγκεκριμένα, τους έδωσα, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου ερωτηματολογίου, τη δυνατότητα να απαριθμήσουν τις παρακάτω επιλογές ξεκινώντας από την πιο σημαντική (1) ως τη λιγότερο σημαντική (6). Οι απαντήσεις τους κατηγοριοποιήθηκαν ανάλογα με την ηλικία, καθώς η συγκεκριμένη έρευνα αφορά τις διαγενεακές διαφορές στο εσωτερικό των κινημάτων. Επέλεξα να προ-δημοσιεύσω τις απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση, γιατί, σε αντίθεση με τα περισσότερα από τα υπόλοιπα θέματα, ως προς τη δέουσα τακτική του κινήματος υπάρχει πολύ μεγάλος βαθμός σύμπτωσης απόψεων των διαφορετικών γενεών, καθώς ανεξαρτήτως ηλικίας υπάρχει μια σύγκλιση ως προς το τι μπορεί να βοηθήσει τα σημερινά κινήματα να πετύχουν τους στόχους τους.
Αναγκαιότητες και προτεραιότητες
Όπως φαίνεται, λοιπόν, από τον σχετικό πίνακα, μόνο μεταξύ της γενιάς της Μεταπολίτευσης (61-70) παρατηρείται μια διαφοροποίηση σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες, μιας και φαίνεται ότι μόνο αυτή πριμοδοτεί τη συνεργασία με τα κόμματα της Αριστεράς έναντι της οριζόντιας οργάνωσης και της άμεσης δράσης, αποκαλύπτοντας κάποιες από τις καταγωγικές της ιδέες, οι οποίες ήδη από τη γενιά της Αλλαγής είχαν αρχίσει να μετριάζονται και βαθμιαία να αλλάζουν. Η δε αντίστροφη επιλογή προτεραιοτήτων είναι ακόμα πιο έντονη για τους 41-50, καθώς στη συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία του δείγματός μας υπερεκπροσωπούνται κάπως τα άτομα που προέρχονται από τον αντιεξουσιαστικό χώρο, δηλαδή άτομα με εμπεδωμένη κλίση στην οριζόντια οργάνωση και σφοδρή κριτική προς τα γραφειοκρατικά κόμματα της Αριστεράς. Με τον ίδιο τρόπο, μπορεί να ερμηνευθεί και η σχετικά καλύτερη θέση που δίνει η συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα στην αναγκαιότητα των περισσότερο συγκρουσιακών μορφών δράσης.
Κατά τα άλλα, το διαγενεακό πρόγραμμα της αριστερής κινηματικής κοινότητας φαίνεται πως διαμορφώνεται ως εξής: πρωτίστως χρειάζεται ριζοσπαστικός λόγος και αιτήματα, ύστερα οριζόντια οργάνωση και άμεση δράση, κατόπιν συνεργασίες χωρίς αποκλεισμούς, στη συνέχεια συνεργασία με κόμματα της Αριστεράς, με τον διαδικτυακό ακτιβισμό και την επικοινωνία μέσω social media, αφενός, και τις περισσότερο συγκρουσιακές μορφές δράσης, αφετέρου, να μη θεωρούνται αυτή τη στιγμή σημαντικές προτεραιότητες.
Θα λέγαμε ότι σε αυτή την αριθμημένη λίστα αναγκαιοτήτων και προτεραιοτήτων διακρίνουμε σαφώς την επίδραση της εποχής μας. Από τη μια, η προτεραιότητα του ριζοσπαστικού λόγου και των αντίστοιχων αιτημάτων αποτελεί τόσο το raison d’être (λόγο ύπαρξης) των κινημάτων όσο και το come back (επαναφορά) του ριζοσπαστισμού λόγω των επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Από την άλλη, η σημασία της οριζόντιας οργάνωσης και της άμεσης δράσης, καθώς και η συνεργασία χωρίς αποκλεισμούς, προσδιορίζει την αλλαγή παραδείγματος, όπως αυτή αποτυπώθηκε στα κινήματα της δεκαετίας του 2010. Δεν μπορεί να περάσει, ωστόσο, απαρατήρητο ότι ούτε ένα πιο συγκρουσιακό ρεπερτόριο δράσης προκρίνεται ως επείγον, κάτι που θα ταίριαζε ίσως στα κινήματα του 20ου αιώνα, ούτε όμως και ο ψηφιακός ακτιβισμός προτείνεται ως το φάρμακο στα προβλήματα της σύγχρονης κινηματικής δράσης, αν και αυτός παίζει έναν όλο και αυξανόμενο ρόλο τα τελευταία χρόνια. Με άλλα λόγια, η σύγχρονη αριστερόστροφη κινηματική κοινότητα (η οργανωμένη τουλάχιστον) δεν θεωρεί πανάκεια ούτε τη φυσική βία ούτε την διαδικτυακή δράση. Προέχει η συλλογική δράση στα πρότυπα ενός κινηματικού λαϊκισμού, ριζοσπαστικού στα αιτήματα, οριζόντιου στην οργάνωση, στηριγμένου στη μαζική συμμετοχή χωρίς αποκλεισμούς. Το παράδειγμα των συγκρουσιακών μικρών ομάδων και της (σε κρίσιμο βαθμό) εξατομικευμένης διαδικτυακής παρέμβασης φαίνεται να υπερσκελίζεται από την αναζήτηση πιο μαζικών συλλογικών δράσεων με χαρακτηριστικά τύπου «κινήματος πλατειών», οριζόντια και συμπεριληπτικά.
Τι λένε αυτά τα στοιχεία για τον ΣΥΡΙΖΑ;
Μπορούν όλα αυτά να μας πουν κάτι για τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος υπήρξε από την συγκρότησή του μέχρι την ανάληψη της κυβερνητικής εξουσίας ένα κινηματικό κόμμα, με την έννοια της στρατηγικής επένδυσης στην κινηματική δράση και στη συνακόλουθη σύνδεσή του με τον κόσμο των κινημάτων; Για ένα κόμμα που εμπνεύστηκε για δεκαετίες από την ευρωκομμουνιστική ιδέα περί κόμματος διακυβέρνησης και κόμματος αγώνα; Νομίζω πως ναι. Αν θέλει να παραμείνει κόμμα αναφοράς για τον εγχώριο κόσμο των κινημάτων, θα πρέπει να αφουγκραστεί τις προτεραιότητές του, οι οποίες είναι σαφείς: προγραμματικός ριζοσπαστισμός, οριζοντιότητα και συμπερίληψη. Όμως, ούτε η μία τάση του ΣΥΡΙΖΑ που πριμοδοτεί μόνο τον προγραμματικό ριζοσπαστισμό έναντι οποιασδήποτε οργανωτικής αλλαγής μπορεί να καλύψει αυτή την ανάγκη ούτε η άλλη που πριμοδοτεί την οργανωτική αλλαγή υποτιμώντας την ανάγκη προγραμματικής ριζοσπαστικοποίησης. Η θανάσιμη διελκυστίνδα μεταξύ των δύο το μοναδικό που καταφέρνει είναι να επισκιάσει τα ελλείμματα και των δύο.
* Το ερώτημα αφορούσε την προτεραιοποίηση των επιλογών ξεκινώντας από την πιο σημαντική (1) ως τη λιγότερο σημαντική (6)
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Πηγή: Η Εποχή
