Παρακολουθώ όλον αυτόν τον καιρό τις συζητήσεις στη «φούσκα» μας γύρω από τη νίκη του Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη, που οπωσδήποτε αποτελεί πολύ χαρμόσυνο γεγονός. Πολίτες, ακτιβιστές, δημοσιολογούντες και κομματικοί παράγοντες ισχυρίζονται ότι θα έπρεπε να μάθουμε πώς τα κατάφερε και να παραδειγματιστούμε.
Δεν μπορώ παρά να θυμηθώ όλες αυτές τις φορές που το συμπέρασμα ήταν ίδιο, αλλά τελικά κανείς από όλους αυτούς/ές δεν έκανε τίποτα: Die Linke στη Γερμανία, (λίγο πιο πριν) Λαϊκό Μέτωπο στη Γαλλία (και λίγο πιο πριν) Κίτρινα Γιλέκα, (λίγο πιο πριν) Μπόριτς στην εξεγερμένη Χιλή, (λίγο πιο πριν) Κόρμπιν στην Αγγλία, (λίγο πιο πριν) Ποδέμος στην Ισπανία κ.ο.κ. Πριν μπορέσουμε να μελετήσουμε ένα επιτυχημένο παράδειγμα, έρχεται το επόμενο και μας αποσπά την προσοχή. Μάλλον δεν ψάχνουμε έμπνευση, ψάχνουμε τρόπους να διαχειριστούμε αποτελεσματικά την ψυχική μας δυσφορία για την ανημπόρια μας, μια συμβολική νίκη, μια παρηγοριά. Ψάχνουμε ενημεροδιασκέδαση. Στην καλύτερη περίπτωση, ψάχνουμε κάποιον να του αναθέσουμε να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά για μας –η γνωστή «λογική της ανάθεσης», το ακόμα πιο γνωστό «σύνδρομο του τζαμπατζή».
Δεν παραγνωρίζω καθόλου την αξία του διεθνισμού και το πλανητικό επίπεδο των διακυβευμάτων. Δεν μπορώ όμως παρά να αναφέρω ότι διεθνισμός είναι και το «Fuck 1968, fight now» ή το «Fuck SYRIZA, fight here». Και δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι σε αυτή τη χώρα που ζούμε, που εισάγει τα πάντα, η αυθεντική σκέψη, η διανοητική αυτονομία, είναι κρίσιμο ζητούμενο.
Σπεύδω δε να διευκρινίσω ότι δεν είναι μόνο δικό μας κουσούρι: η δυτική Αριστερά, από τη στιγμή που το εργατικό κίνημα έπαψε να είναι επαναστατικό (ας πούμε από το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο), έψαχνε το επόμενο επαναστατικό υποκείμενο στους αντιαποικιακούς αγώνες, στην «πολιτιστική επανάσταση» του Μάο, στα φοιτητικά κινήματα, στα γκεβαρικά αντάρτικα, στη «ροζ παλίρροια» της Λατινικής Αμερικής, για να φτάσουμε κάποια στιγμή και στον ΣΥΡΙΖΑ…
Και αφού ανέφερα και τη «ροζ παλίρροια», ας αναλογιστούμε κάτι: για χρόνια κυριαρχούσαν στις συζητήσεις της καθ’ ημάς Αριστεράς οι πληροφορίες για την «πρώτη φορά Αριστερά» στη Λατινική Αμερική, όταν όμως ήρθε η μαύρη παλίρροια, έπαψαν οι σχετικές κουβέντες, οι οποίες μάλιστα δεν αναζωπυρώθηκαν τη στιγμή που τα εν λόγω αριστερόστροφα κόμματα επανήλθαν στην εξουσία. Ομοίως, δεν αναρωτιόμαστε γιατί το Die Linke ένα χρόνο πριν πάρει 9% είχε πέσει στο 3%, ούτε γιατί ο Μπόριτς δεν κατάφερε αυτά που προσδοκούσαν οι εξεγερμένοι, ούτε γιατί απέτυχε ο Κόρμπιν, ούτε γιατί οι Ποδέμος πέρασαν στα αζήτητα.
Θα επιχειρήσω εγώ μια ερμηνεία. Δεν συζητούμε για όλους αυτούς, γιατί με το πέρας της ηρωικής «εφόδου στα ανάκτορα» έπρεπε να αναμετρηθούν με ζητήματα εφαρμοσμένης πολιτικής, δηλαδή με τους περιορισμούς που είναι εγγενείς στην πολιτική. Το αριστερό φαντασιακό όμως είναι αποικιοποιημένο από τον ασυμβίβαστο βολονταρισμό, από το «άμα θες, όλα τα μπορείς». Φυσικά, χωρίς αυτή την κινητήρια δύναμη, τον βολονταρισμό, δεν θα υπήρχε Αριστερά –ούτε και τίποτε καλό σε αυτόν τον κόσμο, εδώ που τα λέμε. Ωστόσο, η γνώση που αποκτιέται από την προσπάθεια και το αδιάλειπτο «trial and error» είναι εξίσου αναντικατάστατα εχέγγυα για οτιδήποτε καλό σε αυτό τον κόσμο – και γενικά δεν καταφέρνεις ό,τι θες, πάντα υπάρχουν όρια. Οτιδήποτε μεσοβέζικο λοιπόν βαφτίζεται «διαχείριση» και απορρίπτεται. Έτσι, δεν καταφέρνουμε να αντλήσουμε πολύτιμα διδάγματα από ό,τι κατάφεραν οι ως άνω σύντροφοι και συντρόφισσες ανά τον κόσμο. Τους μηδενίζουμε, τους απαξιώνουμε, προσπαθούμε να τους ξεχάσουμε, διατεινόμαστε αυτάρεσκα ότι αν ήμασταν εμείς θα τα κάναμε καλύτερα –χωρίς καν να αναρωτιόμαστε γιατί ποτέ δεν φτάνουμε στο σημείο να είμαστε εμείς που… Σε κάθε περίπτωση, αφού τα πράγματα είναι τόσο απλά –θες ή δεν θες–, είναι μονόδρομος να θεωρηθούν «προδότες» όσοι δεν κατάφεραν να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες. Χωρίς καν μια εξήγηση για το πώς οι ίδιοι που ήταν «ήρωες» μέχρι προ ολίγου, έγιναν «προδότες» τόσο γρήγορα. Σαν να μην μιλάμε για τους ίδιους ανθρώπους, με τις ίδιες ικανότητες και ιδέες.
Θεωρώ ότι η γνώση περί της αριστερής διακυβέρνησης έχει, όπως όλα, μια σωρευτική διάσταση και γι’ αυτό δεν έχει νόημα να αναζητούμε συνεχώς τον επόμενο «μάγο» ή «μεσσία» που ξέρει, θέλει και μπορεί να λύσει τα προβλήματά μας. Η πολιτική έχει δυνατότητες, όπως και περιορισμούς/συμβιβασμούς. Τα λάθη είναι αναπόφευκτα και τα σωστά είναι τόσο αποτέλεσμα πολιτικών και άλλων ικανοτήτων όσο και ανυποχώρητου ζήλου. Μια μεγάλη πολιτική επιτυχία είναι αποτέλεσμα άπειρων επιτυχών χειρισμών, ανθρώπων αφιερωμένων στις μέριμνες, τις πειθαρχίες και τα κόστη της συγκεκριμένης πολιτικής δουλειάς, και όχι στην ανεύρεση αποδιοπομπαίων τράγων για τις αποτυχίες.
Έχω αναφερθεί αλλού[1] διεξοδικά στις πολιτικο-ιδεολογικές και ψυχικές προϋποθέσεις του ριζοσπαστισμού και δε θα επανέλθω. Θα αναφερθώ μόνο στην πολύ διεισδυτική θέση του Καμύ, σύμφωνα με τον οποίο ο επαναστατημένος άνθρωπος αναζητά την ενότητα, την ολότητα, γι’ αυτό η μερικότητα και η φθορά πάντα τον απωθούσε. Εγώ, με τη σειρά μου, θα προσθέσω ότι, ενώ στην προσωπική μας ζωή –όπου είμαστε πρωταγωνιστές– κάνουμε τόσους συμβιβασμούς, στην πολιτική ζωή –που είμαστε μεταξύ εκατομμυρίων άλλων συμπολιτών– τους καταδικάζουμε. Δεν σας φαίνεται κάπως προβληματικό αυτό; Όπως και να ‘χει, ας μην αρχίσουμε να επικρίνουμε τον Μαμντάνι όταν θα κάνει τους πρώτους συμβιβασμούς. Ας ενημερωθούμε για το πώς θα προσπαθήσει να ξεπεράσει τα εμπόδια. Ας ενημερωθούμε και μια φορά για τη μακρά και δύσκολη διαδικασία εκτός από το αποτέλεσμα για το οποίο έχουμε ήδη έτοιμες τις ερμηνείες – σοσιαλιστής αν τα καταφέρει, συμβιβασμένος Δημοκρατικός αν δεν τα καταφέρει.
Σημείωση:
1. Δημήτρης Παπανικολόπουλος, Στο εσωτερικό του κινήματος, Εκδόσεις των Συναδέλφων, 2020.
