Οι διαφορετικές ταχύτητες ως προς την αποχώρηση από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ μαρτυρούν πέραν των άλλων και μια καίρια ερώτηση: μετά τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ τι; Υπάρχει χώρος για κάτι καινούργιο; Με ποια υλικά; Στο παρόν κείμενο θα ήθελα να καταθέσω μερικές σχετικές σκέψεις.
Ηγεσία
Η μετα-Τσίπρα εποχή ανέδειξε ένα σαφές πρόβλημα ηγεσίας. Η νέα ηγεσία όφειλε να διαθέτει πολιτική επάρκεια, νεανικό σύγχρονο προφίλ και αποφασιστικότητα. Τελικά κέρδισε κάποιος που του έλειπε το πρώτο αλλά όχι τα άλλα δύο. Το έλλειμμα ηγεσίας μπορεί να προσδιορίσει και το μέλλον που μπορεί να έχει οποιοδήποτε νέο εγχείρημα. Το σίγουρο πάντως είναι πως, αν η βιτρίνα του είναι τα ιστορικά στελέχη που βγαίνουν συνέχεια στα κανάλια, «καπελώνουν» κάθε συλλογική βούληση ή λειτουργία, ενώ ταυτόχρονα δίνουν την εντύπωση μιας «γεροντικής Αριστεράς» που δεν λέει να αφήσει χώρο για τους νεότερους/ες, τότε οποιοδήποτε νέο εγχείρημα είναι καταδικασμένο. Διότι το μήνυμα της εκλογής Κασσελάκη ήταν σαφές: «όταν λέμε ανανέωση, εννοούμε ανανέωση». Είναι αμφίβολο αν έχουν δεύτερη ευκαιρία οι 40ρηδες που συμμετείχαν στην κυβέρνηση Τσίπρα. Για όσους/ες όμως είναι σε ηλικία συνταξιοδότησης και πέρα από αυτή δεν υπάρχει αμφιβολία: είναι πολιτικά φθαρμένοι/ες. Κι εδώ τίθεται το μείζον ερώτημα: Θέλουν να ηγούνται ενός χώρου μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας ή να συμβάλουν με τις συμβουλές τους και την πείρα τους (αλλά όχι την καθοδήγησή τους) σε κάτι στο οποίο θα ηγηθούν πλειοψηφικά νέα πρόσωπα; Στο πλαίσιο αυτό, και πριν αναδειχθούν και άλλα πρόσωπα, η δημιουργία μιας νέας κοινοβουλευτικής ομάδας από βουλευτές και βουλεύτριες του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, με επικεφαλής την Έφη Αχτσιόγλου ή τον Αλέξη Χαρίτση, συμπρόεδρο του κόμματος τον Διονύση Τεμπονέρα και γραμματέα του κόμματος τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη, θα ήταν ένα λειτουργικό σχήμα, που θα διατηρούσε την πολιτική ορατότητα του σχήματος, αλλά θα του έδινε και τη δυνατότητα να αφιερωθεί, αφενός, στη συγκρότηση ενός κόμματος που θα άφηνε πίσω του την εμπειρία του συριζαϊκού καφενείου και, αφετέρου, στην προσέλκυση νέων μελών και την εκπόνηση κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών. Φυσικά, το σχήμα που αναφέρω είναι προϊόν της επιθυμίας μου και όχι πληροφόρησης ή συνεννόησης. Να μην παρεξηγηθώ.
Όνομα και πρόγραμμα
Ήδη πριν την έναρξη των μαζικών αποχωρήσεων ξεκίνησε η συζήτηση για το όνομα του νέου φορέα. Για όνομα του Θεού! Δεν μπορούν λίγοι άνθρωποι να επιθυμούν να διαμορφώσουν προσδιοριστικά στοιχεία του νέου χώρου και ταυτόχρονα να καλούν στα σοβαρά άλλους ανθρώπους να έρθουν να συνδιαμορφώσουν, αφήνοντας πίσω τους εμπειρίες στο πλαίσιο των οποίων η φωνή τους δεν εισακούγονταν. Όπως δεν είναι δυνατόν να διεκδικούν να διατηρήσουν τη μαζική πολιτική απεύθυνση και να βιάζονται να «χώσουν» στην ταμπέλα λέξεις όπως «ανανεωτική» και «ριζοσπαστική» που καταφανώς περιορίζουν την εμβέλεια της απεύθυνσης. Είναι αυτοκτονικό η συζήτηση επί του ονόματος να περιστρέφεται γύρω από τα ταυτοτικά αιτήματα όσων αποχώρησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και όχι γύρω από τα πολιτικά αιτήματα της κοινωνίας. Το όνομα που θα επιλεγεί θα πρέπει να προδιαθέτει για την συμπερίληψη και την προσήλωση στα μείζονα κοινωνικά αιτήματα.
Σχετικά με τον προγραμματικό λόγο οποιουδήποτε νέου εγχειρήματος, προσωπικά θα ήθελα να τον δω να οργανώνεται όχι γύρω από 4 άξονες, 5 πυλώνες, 6 προτάσεις, που κάθε φορά αλλάζουν σε αριθμό και περιεχόμενο, χωρίς να συγκροτούν τίποτα σταθερό, εύληπτο και απομνημονεύσιμο, αλλά γύρω από τις διεθνούς εμβέλειας διαιρετικές τομές. Ώστε πολύ εύκολα να προσδιορίζονται οι προτάσεις σε αντιπαράθεση με τις προτάσεις του αντιπάλου. Εκείνο δηλαδή που τοποθετεί ένα κόμμα στον σύγχρονο κομματικό ανταγωνισμό είναι η θέση του έναντι των διαιρετικών τομών κεφάλαιο – εργασία, παράδοση/θρησκεία – εκκοσμίκευση/επιστήμη, παγκοσμιοποίηση – εθνικό κράτος (και συνακόλουθα, πολυπολιτισμικότητα – εθνική ομοιογένεια ή υπεροχή), οικονομική ανάπτυξη – αντιμετώπιση κλιματικού χάους. Εκείνο στο οποίο συντείνουν οι μέχρι τώρα τοποθετήσεις του πολιτικού χώρου της καθ’ ημάς Αριστεράς είναι η επιστροφή του κράτους, ενός μη απαλλοτριωμένου από διεθνείς οργανισμούς κράτους, ενός πολιτισμικά φιλελεύθερου κράτους στο πλευρό της επιστήμης και των εργαζομένων, που θα σχεδιάσει την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και θα οχυρώσει την κοινωνία έναντι των κρίσεων που αναπόφευκτα θα ακολουθήσουν. Η επιστροφή του κράτους έναντι της κυριαρχίας της αγοράς που διαλύει την κοινωνία. Τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί από όσα ευαγγελίζεται η καθ’ ημάς Αριστερά όσον αφορά την παιδεία, την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση, τα έργα υποδομής, την πολιτική προστασία κ.λπ., αν δεν επιστρέψει το κράτος. Πρόκειται για διαπαραταξιακό αίτημα.
Σχέση με τα κινήματα
Είναι προφανές ότι ο πολιτικός μας χώρος ούτε μπορεί να υπάρξει ούτε μπορεί να ξαναμεγαλώσει ούτε μπορεί να αντέξει, αν δεν αιμοδοτείται από τα κοινωνικά κινήματα και τις κινήσεις των πολιτών, της τοπικής αυτοδιοίκησης συμπεριλαμβανομένης. Μιλώντας για τα κοινωνικά κινήματα, όμως, θέλω να κάνω μια διευκρίνιση. Είναι δύσκολο να αποκατασταθούν οι δεσμοί με τον κόσμο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και της Αυτονομίας. Επομένως, προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η σύνδεση με τα σωματεία, ενώ προσπάθεια θα πρέπει να γίνει να δημιουργηθεί δίαυλος επικοινωνίας με τις περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες και τις φεμινιστικές ομάδες, ώστε τα αιτήματά τους να μεταφέρονται στη Βουλή, χωρίς τους περιορισμούς που για πολλά χρόνια έθετε ο κυβερνητισμός.
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
