Δεν συμμερίζομαι ορισμένες κριτικές στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ από τα αριστερά. Δεν υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που είναι προοδευτικοί, δημοκράτες, αριστεροί, που ψηφίζουν δεξιά γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν είναι πολύ αριστερός για τα γούστα τους. Που ήθελαν δηλαδή να ψηφίσουν αριστερά, αλλά ψηφίζουν δεξιά γιατί το αριστερό σχήμα που θα ψήφιζαν δεν είναι πολύ αριστερό. Αυτό είναι μια λογική ακροβασία, που υποβαστάζεται μεταξύ άλλων και από έναν μικρομεγαλισμό, έναν ελιτισμό του τύπου «είτε χάσω είτε κερδίσω εγώ ευθύνομαι, γιατί εγώ είμαι που καθορίζω». Η ΝΔ κέρδισε με τις επιλογές της (αν και χωρίς την κραυγαλέα βοήθεια των ΜΜΕ δεν είναι σίγουρο ότι θα τα κατάφερνε).
Δεν υπάρχει προοδευτική πλειοψηφία στην ελληνική κοινωνία εδώ και χρόνια. Το 60-40 υπέρ της δημοκρατικής παράταξης, που εδραιώθηκε τη δεκαετία του ’60, έχει ανατραπεί. Δείτε τα ποσοστά των κομμάτων στις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις. Οι χαμένοι της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης (αυτοί που είδαν τα εισοδήματά τους και/ή τις ταυτότητές τους να συντρίβονται) παίζουν άμυνα πλέον: πελατειακό κράτος αντί για κοινωνικό κράτος, ασφάλεια αντί για ελευθερίες, δουλειά να υπάρχει αντί για επιδίωξη καλύτερων μισθών και συνθηκών εργασίας. Η γηρασμένη ελληνική κοινωνία, η φοβισμένη από τις αλλεπάλληλες κρίσεις, η ανασφαλής λόγω έλλειψης οικονομικού δυναμισμού και γειτνίασης με την Τουρκία, δεν είναι πλέον ένα πρόσφορο έδαφος για τα αριστερά κόμματα.
Τα λάθη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ
Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, με ευθύνη του προέδρου του και του επιτελείου του, προσπάθησε «και κείνο ποιείν κακείνο μη αφιέναι» χωρίς επιτυχία αυτή τη φορά.
Αν θες να κυβερνήσεις, δεν γίνεται να αποφεύγεις την απεύθυνση σε ποικίλα ακροατήρια, αλλά δεν μπορείς να απευθύνεσαι ταυτόχρονα σε αφεντικά και υπαλλήλους, προοδευτικούς και συντηρητικούς, και να εκπέμπεις ένα θολό μήνυμα με ανακάτεμα αριστερών και δεξιών πολιτικών, άφθαρτων και φθαρμένων προσώπων.
Δεν γίνεται να μην προσαρμόζεσαι στις καταστάσεις, αλλά δεν είναι δυνατόν να αλλάζεις συνέχεια συνθήματα, προγράμματα και αντιπολιτευτική τακτική.
Δεν γίνεται να υπερασπίζεσαι την απλή αναλογική, αλλά να πολιτεύεσαι λες και έχουμε ενισχυμένη αναλογική. Ή «ψηφίστε εμένα να βγω πρώτος» ή «ψηφίστε τον συνασπισμό μας να βγούμε πρώτοι». Δεν υπάρχει ενδιάμεση επιλογή.
Δεν γίνεται να επικαλείσαι την «αλλαγή», αλλά να κάνεις την ελάχιστη και δη καθυστερημένη ανανέωση σε πρόσωπα, να καταστροφολογείς, να εστιάζεις την καμπάνια σου στον αντίπαλο, να ποντάρεις στο «μη χείρον». Τι αλλαγή είναι αυτή;
Δεν γίνεται, όταν σε πολεμάνε οι πολιτικές, οικονομικές και μιντιακές ελίτ, και να υποχωρείς και να μην προσχωρείς. Δεν θα επωφεληθείς από τίποτα στο τέλος. Ούτε από τις προσβάσεις και τους μηχανισμούς ούτε από την ενθουσιώδη στήριξη του κόσμου σου.
Δεν γίνεται να κατεβαίνεις ως αντιδεξιά χωρίς να προσπαθείς να εκτοπίσεις την πάλαι ποτέ αντιδεξιά, αλλά τουναντίον να προσπαθείς να την αναβαπτίσεις.
Δεν γίνεται να σε πολεμούν όλοι για το 2015 με σκοπό να διαμοιράσουν τα ιμάτιά σου κι εσύ να απαντάς αμυντικά, λες και δεν είναι τόσο σημαντικό το 2015. Η ενοχικότητα του Τσίπρα φαινόταν από χιλιόμετρο και εδραιώθηκε, από τη μια, ότι όλο αυτό ήταν «περιπέτεια» που «κόστισε 100 δισ.» και, από την άλλη, ότι ο Τσίπρας «πρόδωσε». Όλα τα κόμματα αναφέρονταν στο 2015 με σκοπό τη δικαίωσή τους, εκτός από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Μιλάμε για την πλέον καταστροφική διαχείριση. Αντί να πει σθεναρά στους μεν «γι’ αυτό ήρθαμε εμείς στο προσκήνιο, γιατί εσείς βυθίσατε την ελληνική κοινωνία στην κρίση» και στους δε «τότε κι εσείς λέγατε ότι υπό αυτές τις συνθήκες είναι αδύνατη η έξοδος από το ευρώ και τώρα κάνετε τους μάγκες», μιλούσε χαμηλόφωνα και επαναλάμβανε ότι εν πάση περιπτώσει έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια.
Δεν γίνεται ο Αλέξης Τσίπρας και το επιτελείο του να το παίρνει όλο πάνω του εδώ και χρόνια, αλλά να υπολογίζει στη συνδρομή των άλλων (και τώρα να περιμένει να μοιραστούν εξίσου την ευθύνη για την ήττα). Οι αρχικές του δηλώσεις εξέπεμψαν αλαζονεία.
Τα ελλείματα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ
Έλλειμα κοινωνικής γείωσης. Ένα κόμμα που δεν έχει πολλές δυνάμεις στο συνδικαλιστικό κίνημα, την τοπική αυτοδιοίκηση και τους φοιτητικούς συλλόγους, αλλά ούτε έχει δημιουργήσει ένα μαζικό και δραστήριο δίκτυο κομματικών οργανώσεων, δεν θα μπορούσε εύκολα να αντιπαρατεθεί στην υπεροπλία της ΝΔ (και μερικώς του ΠΑΣΟΚ) στο κοινωνικό πεδίο και στα ΜΜΕ.
Έλλειμμα στελεχών. Ένα κόμμα χωρίς ανανεωμένο ρόστερ με ικανά πρόσωπα, με στελέχη και βουλευτές που κατά βάση χάνουν τις τηλεοπτικές μάχες λόγω ρητορικής ανικανότητας και ελλιπούς προετοιμασίας, όταν δεν βάζουν το ένα αυτογκόλ πίσω από το άλλο, δεν θα μπορούσε να πείσει για την ικανότητά του να αντικαταστήσει την κυβέρνηση των κατ’ ευφημισμόν αρίστων.
Έλλειμμα εναλλακτικής πρότασης. Ο ΣΥΡΙΖΑ ψηφίστηκε τον Ιανουάριο του 2015 από όσους και όσες δεν ήθελαν τη λιτότητα, δηλαδή στο όνομα της αντι-λιτότητας. Ψηφίστηκε το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου για να διαχειριστεί ως πιο έντιμο και φιλολαϊκό κόμμα την εφαρμογή του 3ου μνημονίου και την έξοδο από το καθεστώς επιτροπείας, δηλαδή στο όνομα του άλλου μεγάλου διεθνούς αιτήματος της περιόδου της κρίσης, της αντι-διαφθοράς. Στις πρόσφατες εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν είχε να κομίσει μια διακριτή εναλλακτική πρόταση. Ισχυρίστηκε ότι θα είναι καλύτερος από τη ΝΔ στα ίδια θέματα. Ενώ, δηλαδή, η ΝΔ απέκτησε την ιδιοκτησία της ασφάλειας και του ψηφιακού μετασχηματισμού, στοχεύοντας στο δεξιό και κεντρώο ακροατήριο αντίστοιχα, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν ήταν συνώνυμο κανενός μεγάλου αιτήματος. Μίλησε για όλα. Τόσο πολύ που δεν ήξεραν οι πολίτες τι σημαίνει η ψήφος στο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ με μια κουβέντα.
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
