Ο όγκος της κινηματικής δραστηριότητας μιας χώρας είναι συνήθως αόρατος στους περισσότερους πολίτες, ακόμα και τους αριστερούς, μιας και αφορά ολιγοπρόσωπες τοπικές κινητοποιήσεις μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Κινητοποιήσεις αλληλεγγύης έξω από τα δικαστήρια, στάσεις εργασίας στους χώρους δουλειάς, παραστάσεις διαμαρτυρίας σε δημόσιους και κυβερνητικούς οργανισμούς, καθώς και συγκεντρώσεις γονέων και κηδεμόνων, μπορεί να αποτελούν την πλειοψηφία των κινητοποιήσεων. Ωστόσο, δεν «περνούν» στα τηλεοπτικά κανάλια ούτε στις εφημερίδες εθνικής εμβέλειας. Ως εκ τούτου, η οποιαδήποτε αναφορά στη συνολική κινηματική δραστηριότητα του 2024 θα απαιτούσε έρευνα που υπερβαίνει τις απαιτήσεις ενός μικρού άρθρου. Παρόλ’ αυτά, θα αναφερθώ στις πιο σημαντικές κινηματικές καμπάνιες από πλευράς αριθμού συμμετεχόντων και δημοσιότητας.
Φοιτητικό κίνημα
Τους πρώτους μήνες του χρόνου οι φοιτητές/τριες είχαν να αντιμετωπίσουν την κυβερνητική απειλή της παράκαμψης του άρθρου 16 με την παράτυπη ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Επωφελούμενοι/ες από την οργανωτική ισχύ και τα κινηματικά αντανακλαστικά που αποκόμισαν από την αντιπαράθεσή τους με την κυβέρνηση για το θέμα της πανεπιστημιακής αστυνομίας, αντέταξαν σθεναρή αντίσταση εφάμιλλη –το λέω μετά λόγου γνώσεως– με εκείνη του 2006-2007. Καταλήψεις και συνεχείς διαδηλώσεις που έφτασαν δύο φορές τις 10.000 άτομα στην Αθήνα αποτύπωσαν μια σημαντική δυναμική, η οποία ωστόσο δεν κατάφερε να αποτρέψει την ψήφιση του σχετικού νόμου.
Κινητοποιήσεις για τα Τέμπη
Στις 28 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε διαδήλωση στην Αθήνα για τον ένα χρόνο από το «έγκλημα των Τεμπών». Καθώς συνδυάστηκε με γενική απεργία, συγκέντρωσε 25.000 άτομα. Το «ηθικό σοκ» που δημιούργησε ο άδικος χαμός τόσων νέων ανθρώπων και η συνειδητοποίηση ότι μπορούσε να είναι ο καθένας στη θέση τους συντήρησε την οργή μεγάλου μέρους της κοινωνίας. Στις 11 Οκτωβρίου οργανώθηκε μεγάλη συναυλία αλληλεγγύης για τα έξοδα της δικαστικής διαμάχης των γονιών των νεκρών που διεθνοποίησαν το ζήτημα, ζητώντας δικαιοσύνη. Ο κόσμος που συμμετείχε υπερέβη τις 40.000, καθώς η κοινή γνώμη έχει πειστεί ότι η κυβέρνηση έφταιγε και έκανε τα πάντα για να συγκαλύψει τις ευθύνες της.
Αλληλεγγύη στην Παλαιστίνη
Η εθνοκάθαρση που συντελείται στη Γάζα από το κράτος του Ισραήλ πυροδότησε από την αρχή κιόλας πολιτικές αντιδράσεις και κινητοποιήσεις σε όλο τον κόσμο, της χώρας μας συμπεριλαμβανομένης. Η ελληνική Αριστερά πραγματοποίησε μέσα στο 2024 αρκετές διαδηλώσεις οι οποίες, αν και μέτριες σε μέγεθος, επιβεβαίωσαν τα αντανακλαστικά της ελληνικής κινηματικής κοινότητας και τον αντιϊμπεριαλιστικό της προσανατολισμό. Το «ηθικό σοκ» από τις σφαγές του αμάχων και η συνακόλουθη οργή, η πλαισίωση της κατάστασης ως κρίσιμης και επείγουσας και η βεβαιότητα για τις εγκληματικές ευθύνες του Ισραήλ κινητοποίησαν τον πυρήνα της αριστερής κινηματικής κοινότητας με στόχο να αφυπνιστεί η ελληνική κοινωνία, να δηλωθεί η αλληλεγγύη στον παλαιστινιακό λαό και να πάψει η ελληνική κυβέρνηση να υποστηρίζει έμπρακτα το Ισραήλ.
Κινηματικές επέτειοι και γενικές απεργίες
Από τα καθιερωμένα κινηματικά ραντεβού περισσότερο κόσμο στη διαδήλωση της Αθήνας είχε το Πολυτεχνείο (25.000) και το Athens Pride (πάνω από 10.000). Η Πρωτομαγιά και η επέτειος της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου είχαν από 7.000. Ομοίως, οι γενικές απεργίες της 17ης Απριλίου και της 21ης Νοεμβρίου είχαν από 8.000 και 9.000 αντίστοιχα. Οι κινητοποιήσεις για τον Φύσσα και τον Ζακ είχαν σαφώς λιγότερο κόσμο. Χωρίς να είναι αμελητέα αυτά τα μεγέθη, σίγουρα απηχούν τη ρουτινοποίηση του ρεπερτορίου δράσης. Το Πολυτεχνείο έχει πάντα περισσότερο κόσμο για μια σειρά από λόγους: είναι πιο παλιά επέτειος, συνδεδεμένη με τη Μεταπολίτευση, και γι’ αυτό πιο διαγενεακή και μαζική από τις άλλες. Εκείνη η διαδήλωση όμως που δεν έχει πέσει ακόμα θύμα της ρουτινοποίησης (αν και έχει πέσει θύμα της εμπορευματοποίησης) είναι το Pride: διαθέτει παλμό, χρώμα, μουσική, νεανική χαρά και ενθουσιασμό. Και ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι γιατί δεν οργανώνεται από τους κλασικούς κινηματικούς χώρους (Αριστερά, Αναρχία, συνδικαλιστικό κίνημα) που συνηθίζουν να εκφράζουν την οργή και τη δυσαρέσκεια, και να εργαλειοποιούν τη δράση τους.
Κατακλείδα
Φυσικά, η σύντομη αυτή παρουσίαση αφήνει απ’ έξω κινητοποιήσεις ενάντια στις εξώσεις, σε τρανσφοβικές επιθέσεις ή στη σεξουαλική εκμετάλλευση της 12χρονης από τον Κολωνό κ.ά. Όχι γιατί δεν ήταν σημαντικές, αλλά γιατί δεν έδωσαν τον τόνο στην κινηματική δραστηριότητα. Ομοίως, αφήνει απ’ έξω και την ογκώδη δραστηριότητα του εργατικού κινήματος. Όχι γιατί δεν είναι άξια λόγου, αλλά γιατί δεν υπήρξε κάποια σημαντική διαφοροποίηση από την πάγια συνδικαλιστική δράση.
Σε κάθε περίπτωση, γίνεται σαφές πως η κινηματική δράση δεν απουσιάζει. Ωστόσο, δικαίως απορούν ορισμένοι/ες γιατί είναι αναντίστοιχη με τα οξυμμένα κοινωνικά προβλήματα. Για να απαντήσουμε, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι οι πόροι (χρονικοί, οικονομικοί κ.ά.) που είναι απαραίτητοι για την κινητοποίηση τείνουν να μειώνονται συνεχώς, ενώ η κοινωνία μας απομακρύνεται ολοένα από τις συλλογικότητες και τις συλλογικές διεκδικήσεις.
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
