Macro

Δημήτρης Μπαχάρας «Πώς και γιατί φτάσαμε στην Ελληνική Επανάσταση. Ιστορίες προυχόντων πριν από το 1821», Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 2025

Κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, ο δημόσιος διάλογος εστιάζει στα ζητήματα της Επανάστασης του 1821, κυρίως δε στα αίτια. Σύμφυτη με αυτή τη συζήτηση είναι και η αντίστοιχη για τη στάση των προκρίτων. Το νέο βιβλίο του εξαιρετικού ιστορικού και εκδότη Δημήτρη Μπαχάρα επιχειρεί να ρίξει λίγο παραπάνω φως σε αυτό το ζήτημα.
 
Εστιάζοντας σε τρεις οικογένειες προκρίτων της βόρειας Πελοποννήσου –Περρούκα, Χαραλάμπη, Κανακάρη– και στη συμμαχία τους, αναλύει τις στρατηγικές των προυχοντικών οικογενειών με τις οποίες επιδίωκαν να διατηρούν και να αυξάνουν τα πλούτη, την εξουσία και το κύρος τους. Από την ανάλυσή του γίνεται σαφής η ρευστότητα των συμμαχιών μεταξύ Ελλήνων προκρίτων, Οθωμανών αγιάννηδων και πασάδων, και κρατικών αξιωματούχων στην πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα, όμως, ο αναγνώστης διακρίνει ευκρινώς τόσο τα δίκτυα των συμμαχιών όσο και τα χρονικά ορόσημα και τις αιτίες της μεταβολής τους. Πρόκειται για δύσκολο παζλ, που ο συγγραφέας καταφέρνει να ολοκληρώσει και να παρουσιάσει με εύληπτο τρόπο, στηριζόμενος σε ευρεία τεκμηρίωση και έναν καλλιεπή μα στρωτό λόγο.
 
Εκτός από την κατάδυση στο προεπαναστατικό πελοποννησιακό Game of Thrones, ο Δημήτρης Μπαχάρας βγάζει πολύ χρήσιμα συμπεράσματα για τη συμμετοχή των προκρίτων στον Αγώνα. Όπως προκύπτει από την έρευνά του, το οθωμανικό πολιτικό πλαίσιο τις παραμονές της Επανάστασης τροφοδοτούσε συνεχώς τις συγκρούσεις μεταξύ των φατριών, διαχέοντας την ανασφάλεια, καθώς και την οικονομική δυσπραγία, λόγω των προβλημάτων οικονομικής ρευστότητας που δημιουργούσε. Με άλλα λόγια, συσσωρεύονταν οι λόγοι για τους οποίους οι πρόκριτοι αναζητούσαν ένα άλλο πολιτικό πλαίσιο. Και σε αυτό το έδαφος βλέπει ο συγγραφέας τη σύνδεση των προκρίτων με τη Φιλική Εταιρία: οι Φιλικοί τους πρόσφεραν ένα νέο πλαίσιο προοπτικών και, προκειμένου να συμμετάσχουν στον Αγώνα, αποδύθηκαν σε συστηματική προσπάθεια συμφιλίωσης μεταξύ των αντιμαχόμενων συμμαχιών και μεμονωμένων οικογενειών.
 
Με όρους θεωρίας, θα λέγαμε ότι ο συγγραφέας πρόσφερε πολύτιμα στοιχεία τόσο για το ότι η βάση εξουσίας των προυχοντικών οικογενειών ήταν η ταυτόχρονη κατοχή πολιτικού και οικονομικού κεφαλαίου και η εύκολη μετατροπή του καθενός στο άλλο, όσο και για τη «σχετική αποστέρηση» που βρίσκεται στη βάση της προσχώρησης των προκρίτων στο επαναστατικό εγχείρημα.
 
Δημήτρης Παπανικολόπουλος