Ο Τραμπ στη δεύτερη θητεία του έχει συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες: Γερουσία, Βουλή των Αντιπροσώπων, Ανώτατο Δικαστήριο, κάτι που δεν είχε στην πρώτη παρότι επέδειξε έναν υπερσυγκεντρωτισμό. Τι δείχνει η κυριαρχία Τραμπ για το πολιτικό σύστημα και τι προοικονομεί για τη διακυβέρνησή του;
Ο Τραμπ θεωρείται ο μεγάλος νικητής των εκλογών: αναδείχθηκε πρώτος, ελέγχει τη Γερουσία, το Κογκρέσο και το Ανώτατο Δικαστήριο. Θέλω να επισημάνω δύο ειδικότερες πλευρές. Η πρώτη είναι ότι ο Τραμπ έφτασε εκεί που έφτασε μόνο και μόνο γιατί συγκεκριμένα κέντρα του μεγάλου κεφαλαίου, με τα αντίστοιχα μέσα ενημέρωσης, τον ανέβασαν στον αφρό. Το δεύτερο είναι ότι ο Τραμπ πήρε δύο εκατομμύρια λιγότερες ψήφους από το 2020. Αυτό δείχνει ότι ο αμερικανικός λαός δεν εμπιστεύεται τον Τραμπ, όπως ούτε τους Δημοκρατικούς, οι οποίοι έχασαν 13 εκατ. ψήφους. Υποβόσκει, στην πραγματικότητα, μια γενικότερη κρίση του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος. Και αυτό σημαίνει ότι κάτω από την επιφάνεια της επικράτησης Τραμπ υπάρχουν διεργασίες που θα εκδηλωθούν αργότερα και βρίσκονται σε αντίρροπη τάση από αυτή που κυριαρχεί σήμερα, δηλαδή την επικράτηση της ακροδεξιάς. Σε σχέση με το πώς θα κυβερνήσει, να θυμίσω την προεκλογική του δέσμευση αστεϊζόμενος ότι θα κυβερνήσει «σαν δικτάτορας». Ήθελε να πει ότι θα κυβερνήσει με έναν τρόπο βαθιά αυταρχικό, που μπορεί να παραβιάζει ακόμα και το σύνταγμα των ΗΠΑ. Εξάλλου, η κίνησή του να ανακοινώσει την κυβέρνησή του παρακάμπτοντας την Γερουσία, την οποία μάλιστα ελέγχει, είναι ένας οιωνός.
Η ανακοίνωση των υπουργών της κυβέρνησης Τραμπ σκιαγράφησε αυτή την συγκέντρωση εξουσιών και το φόβο που περιέγραψες. Για παράδειγμα, ετοιμάζεται να καταργήσει το υπουργείο Παιδείας και δίνει υπερεξουσίες στον Μασκ, τον δισεκατομμυριούχο που τον εξέλεξε πρόεδρο.
Ο Έλον Μασκ έγινε υπερυπουργός, αν όχι σκιώδης πρόεδρος. Αυτό δείχνει με ποιον τρόπο η οικονομική ολιγαρχία παίρνει απόλυτα στα χέρια της τις εξελίξεις. Αυτό στην πορεία θα δημιουργήσει πολύ μεγάλες συγκρούσεις, όχι μόνο γιατί θα σημαίνει τη χάραξη μιας βαθιά αντιλαϊκής πολιτικής -τον μέσο Αμερικάνο τον περιμένουν πολύ δύσκολες μέρες- αλλά και γιατί ετοιμάζονται να σαρώσουν τα πάντα, να καταφέρουν την πλήρη εξαΰλωση των κοινωνικών κατακτήσεων του προηγούμενου αιώνα, πολύ πιο πέρα από ότι κατάφεραν μέχρι τώρα οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές.
Έχουμε έναν ακροδεξιό πλανητάρχη, σε μια συγκυρία που η Ακροδεξιά είναι πάνω στο κύμα και εκλέγει κυβερνήσεις σε πολλές χώρες ή έχει επιβάλλει την ατζέντα της σε ευρεία κλίμακα. Ο ακροδεξιός κίνδυνος δεν είναι πια φόβος, είναι πραγματικότητα;
Με αφορμή την εκλογή Τραμπ, θέλω να αναφέρω για το κομματικό σύστημα γενικότερα το πώς έχει μετατοπιστεί σε πιο συντηρητικές και δεξιές κατευθύνσεις. Η σοσιαλδημοκρατία έχει ταυτιστεί με τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Μάλιστα, υπάρχουν σοσιαλιστικά κόμματα, όπως στην Βρετανία ή την Δανία, που υιοθετούν στοιχεία ρατσιστικού λόγου. Το Κέντρο έχει μετατοπιστεί στη Δεξιά, η Δεξιά παίρνει τουλάχιστον στοιχεία της ακροδεξιάς πολιτικής ή και πρόσωπα, όπως είδαμε στην Ελλάδα. Έχουμε μια συνολική αντιδραστική μετατόπιση, η λειτουργία της οποίας είναι να εξασφαλίσει υπερκέρδη στους λίγους, να εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες, να φέρει τη φτώχεια, να φέρει σε πέρας τους πολέμους αναδιανομής των σφαιρών επιρροής. Ειδικά το τελευταίο θα το δούμε στην προεδρία Τραμπ, γιατί η στρατηγική στις ΗΠΑ είναι ενιαία, διαφέρει απλώς η τακτική κάθε προέδρου.
Έχουμε δύο πολεμικά μέτωπα ανοιχτά -του Ισραήλ και της Ρωσίας- ποια θεωρείς ότι θα είναι η συμβολή της προεδρίας Τραμπ στην εξέλιξή τους;
Πιθανότατα να επιχειρήσει να τα μαζέψει λίγο. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να καταλάβει ότι ακόμα και μια υπερδύναμη όπως είναι η Αμερική δεν μπορεί να έχει παράλληλα ανοιχτά πολλά μέτωπα, γιατί θα ηττηθεί παντού. Ο βασικός αντίπαλος και φόβος των ΗΠΑ είναι η Κίνα, η οποία έχει διεισδύσει οικονομικά παντού. Οι ΗΠΑ είναι μια φθίνουσα δύναμη, χάνουν συνεχώς έδαφος. Προσπαθούν αξιοποιώντας τη στρατιωτική τους υπεροπλία να ανακαταλάβουν το χαμένο οικονομικό έδαφος. Γι’ αυτό και γίνονται ολοένα και πιο επικίνδυνες· υποθάλποντας πολέμους, διεξάγοντας πολέμους δια αντιπροσώπων και πραγματοποιώντας στρατιωτικές επεμβάσεις αυτοτελώς. Θεωρώ όμως ότι αυτός είναι ο δρόμος για την ήττα τους.
Από την τελευταία σύνοδο των BRICS προκύπτει μια στρατηγική στροφή απέναντι στην ηγεμονία των ΗΠΑ και μια προσπάθεια των κρατών μελών (ανάμεσά τους η Κίνα και η Ρωσία) να κερδίσουν σε οικονομικό στάτους, τεχνολογική υπεροχή και στρατιωτική ισχύ. Απειλούνται οι ΗΠΑ από αυτό, που τα προηγούμενα χρόνια κρατούσαν την ομπρέλα των G7; Από την άλλη, βλέπουμε στρατηγικούς εταίρους, όπως η Τουρκία, να αιτούνται να ενταχθούν στην ομάδα των BRICS.
Η ομάδα των BRICS είναι η ανερχόμενη οικονομική συνεργασία. Αν δει κανείς μόνο το ΑΕΠ των χωρών που συμμετέχουν ή τα πληθυσμιακά μεγέθη μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς ότι οι BRICS έχουν ήδη υποσκελίσει το G7. Βέβαια, δεν έχουν την υψηλή ομοιογένεια που έχει το ΝΑΤΟ ή η ΕΕ, παρότι και εκεί υπάρχουν εσωτερικές αντιθέσεις, παρ’ όλα αυτά είναι η ανερχόμενη οικονομική παρουσία στον πλανήτη. Η τακτική τους είναι τέτοια ώστε να διευκολύνουν την αποσκίρτηση των συμμαχιών της άλλης πλευράς. Γι’ αυτό και δεν σηκώνουν την αντιαμερικανική σημαία με ευθύ τρόπο, για να διευκολύνουν χώρες όπως η Τουρκία ή η Σαουδική Αραβία, να αλλάξουν στρατόπεδο ή να πατάνε και στις δύο βάρκες, αποδυναμώνοντας την προσπάθεια των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.
Ανάμεσα στις οικονομικές ενώσεις που έχουν φθίνουσα πορεία είναι και η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία είδαμε να υποδέχεται αμήχανα την προεδρία Τραμπ. Θα επηρεαστεί; Με ποιο τρόπο;
Αυτό που συνέβη επί προεδρίας Μπάιντεν, με την ΕΕ να ωθείται στην αντιπαράθεση με την Ρωσία, με όλες τις συνέπειες που έχει αυτό στη γερμανική ιδίως βιομηχανία αλλά και σε βάρος των λαών, θα γίνει τώρα ακόμα πιο έντονο με τον Τραμπ. Τώρα θα απαιτηθεί από την ΕΕ να έρθει σε πιο έντονη αντιπαράθεση με την Κίνα, με ό,τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό ακόμα και για το ευρωπαϊκό κεφάλαιο. Φαίνεται ότι η έτσι κι αλλιώς αντιλαϊκή Ευρωπαϊκή Ένωση πνέει τα λοίσθια και είναι καλό οι λαοί της να το αντιληφθούν όσο πιο έγκαιρα γίνεται, για να μην βυθιστεί αύτανδρο το καράβι.
Διεθνείς συμβάσεις και οργανισμοί, όπως το διεθνές δίκαιο ή ο ΟΗΕ, πνέουν επίσης τα λοίσθια, με τις ΗΠΑ να παίζουν ενεργό ρόλο σε αυτό. Τι να αναμένουμε; Είμαστε εκτιμάς κοντά στο τέλος των ελευθεριών και δικαιωμάτων, έτσι όπως τα ξέρουμε;
Είναι χαρακτηριστική η επιλογή της Ελίζ Στεφανίκ στη θέση της πρέσβειρας των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, ένα πρόσωπο βαθιά εχθρικό προς τον ίδιο τον Οργανισμό. Είναι φανερό από τη στάση των ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες, και του Τραμπ ιδιαίτερα, ότι ο ΟΗΕ και το διεθνές δίκαιο είναι ένα εμπόδιο στα ηγεμονικά τους σχέδια. Στο τελευταίο μου βιβλίο «Το μέλλον της δημοκρατίας» (εκδόσεις Τόπος) γράφω πως οικοδομείται μπροστά στα μάτια μας μια σιδερόφραχτη δημοκρατία, η οποία θα είναι απολύτως προσχηματική, με συρρίκνωση των ελευθεριών, με παραβίαση των ελευθεριών που είναι συνταγματικά κατοχυρωμένες, με ακραία συγκέντρωση της εξουσίας, με μετατόπιση του κομματικού συστήματος προς τα δεξιά και ακροδεξιά, με στόχο να υποτάσσεται κάθε κοινωνική αντίδραση στις πολιτικές που καθιστούν τους φτωχούς φτωχότερους, τους πλούσιους πλουσιότερους και που εντείνουν την αλόγιστη καταστροφή του περιβάλλοντος.
Σε αυτό το περιβάλλον που περιγράφεις υπάρχει διέξοδος; Να έχουμε ελπίδα;
Είμαι βέβαιος. Το ένστικτο επιβίωσης του ανθρώπου και των λαών μπροστά σε τέτοιες μείζονος κλίμακας απειλές, όπως είναι οι σύγχρονοι πόλεμοι, η βαθιά φτώχεια, η περιβαλλοντική καταστροφή, θα είναι ένας παράγοντας που θα οδηγήσει τους λαούς -δεν ξέρω ποιους, πότε, ούτε πώς- στην αναζήτηση πραγματικών εναλλακτικών λύσεων. Διότι αλλιώς δεν υπάρχει μέλλον. Η πορεία της ανθρωπότητας, αν τη δούμε στο βάθος των χιλιετιών είναι, παρά τις διακυμάνσεις και τις αιματοχυσίες, μια πορεία προόδου: από το σκοτάδι της αμάθειας προς το φως της γνώσης. Οι εμπειρίες των επαναστάσεων, των κινημάτων και των αναζητήσεων του 20ού και του 21ου αιώνα θα γονιμοποιηθούν, θα ωριμάσουν. Άλλωστε, αυτή είναι και η εκτίμηση της CIA στην έκθεσή της για τον Κόσμο το 2040 αλλά και του ΔΝΤ: θα υπάρξουν κοινωνικές αναταραχές και εξεγέρσεις.
Ιωάννα Δρόσου
