Dita e Pavarësisë. Ημέρα της Αλβανικής Ανεξαρτησίας! Στις 28 Νοεμβρίου το βράδυ, χιλιάδες Αλβανοί είχαν ξεχυθεί στους δρόμους των Αθηνών, πεζοί, στα αυτοκίνητα και στα μηχανάκια να γιορτάσουν την εθνική επέτειο της πατρίδας τους. H άρτι φωταγωγημένη για τις γιορτές πόλη έλαμψε με τρόπο πρωτόφαντο: και χριστουγεννιάτικα λαμπιόνια και δικέφαλοι αετοί!
Στις 28 Νοέμβρη του 1912, υπεγράφη η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Αλβανίας στην Αυλώνα. Βέβαια, θα χρειαζόταν να περάσει αρκετός καιρός ώστε να γίνει πραγματικά κράτος η Αλβανία. Ουσιαστικά, πραγματικός έλεγχος της επικράτειας από τις αλβανικές αρχές θα υπάρξει μόνο μετά την αποχώρηση όλων των κατοχικών στρατευμάτων (μεταξύ των οποίων και τα ελληνικά από το νότο) στις αρχές τις ερχόμενης δεκαετίας. Ωστόσο, δεν είναι ξένο η εθνική γιορτή να είναι μια συμβολική μέρα κάπου στην αρχή του αγώνα. Το ίδιο ισχύει περίπου και για την Ελλάδα. Όλοι γνωρίζουν την 25η Μαρτίου, ελάχιστοι όμως γνωρίζουν ότι το ελληνικό κράτος έγινε 11 χρόνια αργότερα με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης στις 21 Ιουλίου 1832. Τόσο η 25η Μαρτίου όσο και η 28η Νοεμβρίου παραπέμπουν πρωτίστως σε κάτι άλλο: η μεν 25η στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, η δε 28η στην πρώτη εξέγερση του Σκεντέρμπεη κατά των Οθωμανών το 1443. Το εθνικό παρελθόν εποικίζεται με ωραίες, πιστευτές ιστορίες που δεν πειράζει αν έχουν μέτρια σχέση με αυτά που έγιναν. Αυτό όμως δεν είναι ούτε ελληνική, ούτε αλβανική ιδιαιτερότητα.
Η ιδιαιτερότητα η οποία υπήρξε η αφορμή αυτού του κειμένου είναι ότι ενώ εδώ και κάμποσα χρόνια η γιορτή αυτή γιορτάζονταν πέρα από την Αλβανία σχεδόν σε όλες τις μεγαλουπόλεις της Δύσης που έχει εγκατασταθεί η Αλβανική διασπορά, χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2024 ώστε κάτι ανάλογο να γίνει και στην Αθήνα. Γιατί η καθυστέρηση; Αν σκεφτεί κανείς ότι μόλις πριν 20 χρόνια, το σύνθημα που δονούσε αρκετά άγονα γήπεδα και μυαλά Ελλήνων ήταν το «Δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ, Αλβανέ» τότε μάλλον πλησιάζει στην απάντηση.
Η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αναμόχλευσε οικεία πάθη του παρελθόντος και για τις δύο πλευρές. Τροφοδότησε μαζί με την αλβανοφοβία στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’90, ένα αμοιβαίο έλλειμα εμπιστοσύνης που εδράζεται κυρίως στην ιστορική κληρονομιά των ελληνοαλβανικών σχέσεων. Η γειτνίαση, εξάλλου, δεν είναι μόνο εστία εγγύτητας, αλλά πρωτίστως πηγή διενέξεων. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα με τη Σερβία και τη Ρουμανία τα πάνε μια χαρά διότι ακριβώς δεν έχουν κοινά σύνορα. Το ίδιο και η Αλβανία με τη Βουλγαρία.
Η ανθρώπινη κινητικότητα όμως, τέκνο της ανάγκης, νικά τα σύνορα και φτιάχνει νέους ανθρώπους. Ανθρώπους που δεν έχουν τίποτε από τη μονολιθικότητα των «καθαρών εθνικών συνειδήσεων» που ζητούν οι ακατέργαστοι εθνικισμοί. Αυτοί οι άνθρωποι κουβαλάνε μέσα τους τον τόπο καταγωγής τους αλλά και τη νέα τους πατρίδα. Το χωριό που γεννηθήκανε και την πόλη που ζούνε. Κι ας είναι σε διαφορετικά κράτη.
Τέτοιοι άνθρωποι λοιπόν, Αλβανοί πρώτης και δεύτερης γενιάς στην Ελλάδα, προχθές βγήκανε στους αθηναϊκούς δρόμους να γιορτάσουν. Προσωπικά το χάρηκα πραγματικά –όχι για κανέναν άλλο λόγο αλλά–- διότι, ύστερα από τόσο καιρό ταλαιπωρίας στην Ελλάδα, βρήκαν το θάρρος να σηκώσουν τη σημαία τους και να το πανηγυρίσουν.] Πλέον, το 80% των ξένων που αποκτούν ελληνική ιθαγένεια είναι Αλβανοί. Επομένως, το αλήστου μνήμης «δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ» πέρα από ρατσιστικό απεδείχθη παντελώς παραπλανητικό. Μια χαρά Έλληνες γίνονται.
Φυσικά, κάθε γιορτή με σημαίες εγκυμονεί και κάτι επικίνδυνο. Τα όρια μεταξύ ενός καλώς νοούμενου πατριωτισμού και ενός δηλητηριώδους εθνικισμού δεν είναι σαφή και συχνά οι άνθρωποι τα διαβαίνουν ακόμη κι αν δεν το αναγνωρίζουν. Ειδικά στην Αλβανία αυτό συμβαίνει σήμερα, όπως συνέβαινε στην χώρα μας του ’90 και του 2000, την εποχή της «ισχυρής Ελλάδας». Η Αλβανία, τα τελευταία χρόνια, σηκώνει το κεφάλι της ύστερα από έτη καταφρόνιας κι από φτωχός συγγενής για πρώτη φορά νιώθει αυτοπεποίθηση και ισχύ. Αυτό πάλι είναι καλό, αλλά θέλει ωριμότητα η οποία συχνά λείπει, όπως εξάλλου έλειψε κι από δω. Διότι χωρίς αυτή την ωριμότητα, το αποτέλεσμα είναι η έκφραση του εθνικού συναισθήματος με όρους τσαμπουκά που δεν βοηθάει κανέναν.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, είναι μάλλον δεδομένο ότι εφεξής οι Αλβανοί θα γιορτάζουν στους δρόμους την 28η Νοεμβρίου και αυτό το θεωρώ θετική εξέλιξη για την Ελλάδα, τις ελληνοαλβανικές σχέσεις και για τους ίδιους φυσικά. Οι άνθρωποι πρέπει να γιορτάζουν ελεύθερα. Όμως για να συνεχιστεί απρόσκοπτα η εν λόγω γιορτή, δεν μπορεί να γίνεται με τον ασύντακτο αυτόν τρόπο. Θα πρέπει οι ελληνικές αρχές, αυτοδιοικητικές κατά κύριο λόγο, να συμφωνήσουν με τις αλβανικές κοινότητες για την παραχώρηση δημοσίων χώρων, δρόμων, πλατειών, αλσών πχ., ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να γιορτάσουν εκεί. Ο Δήμος Αθηναίων πρέπει πρώτος να στείλει το μήνυμα.
Το κέρδος θα είναι διπλό: η Ελλάδα θα αποδώσει έτσι έναν φόρο τιμής στους Αλβανούς εργαζόμενους που έχουν χύσει ιδρώτα για το ψωμί τους εδώ. Το μήνυμα είναι «η γιορτή σας είναι και δική μας» και αυτό το μήνυμα εξάλλου στέλνουν τόσα και τόσα άλλα κράτη όχι απλώς παραχωρώντας χώρους αλλά και μετέχοντας στις εθνικές γιορτές των μεταναστευτικών τους κοινοτήτων. Προσωπικά, θα ήθελα πολύ να πάω να για ρακιές, ψητά αρνιά και να ακούσω αλβανική λαϊκή μουσική σε μια αθηναϊκή πλατεία. Τέλεια θα’ναι. Οι πολλές σημαίες δεν είναι του γούστου μου, αλλά δεν χάθηκε ο κόσμος.
Πέραν όμως του αγαθού συμπεριληπτικού μηνύματος, μια τέτοια πρακτική θα έχει και ένα απτό επιχειρησιακό αποτέλεσμα. Την προστασία της εθνικής γιορτής από πάσης φύσης προβοκάτορες, οι οποίοι θα ήθελαν να αρπάξουν την ευκαιρία προκειμένου, με μια απλή κίνηση, να προκαλέσουν μια νέα κρίση στις πολύπαθες ελληνοαλβανικές σχέσεις. Κυκλοφορούσα προχθές στην Αθήνα και όσο έβλεπα τους ανθρώπους να πανηγυρίσουν, τόσο έτρεμα στην ιδέα ότι πολύ εύκολα θα μπορούσαν να γίνουν επεισόδια από πάσης φύσεως θερμοκέφαλους. Έτσι, αντί για γιορτή να καταλήξουμε σε τραυματίες αν όχι σε νεκρούς, με τεράστιες ζημιές και στο διπλωματικό πεδίο.
Για το λόγο αυτόν, η πρωτοβουλία πρέπει άμεσα να παρθεί από τις ελληνικές αρχές. Θα είναι ένα πολλαπλά θετικό άθροισμα προς όλες τις κατευθύνσεις. Win-win που λένε σε Ελλάδα κι Αλβανία!
Δημήτρης Χριστόπουλος
