Τη συνέντευξη με τη Cinzia Arruzza καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο New School for Social Research πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης
Ποιοι λόγοι σας οδήγησαν να γράψετε το «Φεμινισμός για το 99%»;
Δύο κύριοι παράγοντες μας ώθησαν να γράψουμε αυτό το μανιφέστο. Ο πρώτος είναι προφανώς το νέο διεθνές κύμα φεμινιστικών κινημάτων, που διασχίζει τους ωκεανούς και συνδέει τις φεμινίστριες και τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Εμπνευστήκαμε κυρίως από τις απεργίες των γυναικών στις 8 Μαρτίου του 2017 και του 2018, και από το ριζοσπαστισμό που εξέφρασαν. Ο δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με τους περιορισμούς και τα αδιέξοδα του φιλελεύθερου φεμινισμού. Είδαμε στην αποτυχημένη εκλογή της Χίλαρι Κλίντον ένα σαφές παράδειγμα της αποτυχίας του φιλελεύθερου φεμινισμού να ανταποκριθεί στις ανάγκες και στις προσδοκίες της μεγάλης πλειοψηφίας των γυναικών, της εργατικής τάξης, των μαύρων και των μεταναστριών, που δεν αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται από αυτές τις ισχυρές γυναίκες που σπαταλούν χιλιάδες δολάρια για να μιλήσουν στη Γουόλ Στριτ σχετικά με το σπάσιμο της γυάλινης οροφής. Με αυτή την έννοια, είδαμε ένα άνοιγμα για ένα διαφορετικό είδος φεμινισμού, το οποίο χαρακτηρίσαμε «φεμινισμό για το 99%».
Έχετε πει ότι ο «φεμινισμός για το 99%» είναι η εναλλακτική αντικαπιταλιστική λύση απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό. Για ποιο λόγο το λέτε αυτό;
Ο λόγος για τον οποίο είμαστε απέναντι στο νεοφιλελεύθερο φεμινισμό, είναι ότι απορρίπτουμε το διαχωρισμό μεταξύ της φεμινιστικής και ταξικής πάλης, και ότι δεν χωρίζουμε την ισότητα και τη χειραφέτηση από την ανάγκη μετασχηματισμού της κοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων στο σύνολό τους. Δεν ασχολούμαστε απλώς με το ζήτημα της ισότιμης πολιτικής εκπροσώπησης ή της ισότιμης συμμετοχής στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών και δεν συμμεριζόμαστε την ιδέα ότι η επιχειρηματικότητα των γυναικών είναι ένας τρόπος για την ενδυνάμωσή τους. Μπορεί να είναι για τον επιχειρηματία ή για την γυναίκα που καταφέρνει να σπάσει τη «γυάλινη οροφή», αλλά τι γίνεται με τις γυναίκες που μένουν να καθαρίσουν τα θραύσματα; Επιπλέον, πιστεύουμε ότι η έμφυλη καταπίεση σήμερα έχει τις ρίζες της σε αυτό που ονομάζουμε υποταγή της κοινωνικής αναπαραγωγής στην παραγωγή για τα κέρδη, δηλαδή στην κοινωνική και υλική δυναμική που είναι διαρθρωτική και ενδημική στις καπιταλιστικές κοινωνίες. Οι δεκαετίες του νεοφιλελευθερισμού επιτέθηκαν σφοδρά στη σφαίρα της κοινωνικής αναπαραγωγής. Όχι μόνο επιδεινώθηκαν οι συνθήκες ζωής των γυναικών στο χώρο εργασίας και στο σπίτι, δημιούργησαν επίσης τις προϋποθέσεις για τη βία λόγω φύλου, και για μια πολιτισμική και πολιτική αντίδραση κατά της σεξουαλικής ελευθερίας και της ελευθερίας του φύλου.
Η έννοια της κοινωνικής αναπαραγωγής
Στο έργο σας αναφέρεστε στην «κοινωνική αναπαραγωγή». Πως μπορούμε με αυτή τη θεωρία να κατανοήσουμε το φύλο μέσα στον καπιταλισμό και ποια είναι η σχέση της με τη μαρξιστική ανάλυση;
Η «κοινωνική αναπαραγωγή» είναι μια μαρξιστική κατηγορία, και σημαίνει την αναπαραγωγή αυτού που ο Μαρξ ονόμασε «εργατική δύναμη», δηλαδή την ικανότητά μας να δουλεύουμε. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε σαφείς για το τι συνεπάγεται η αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης: συνεπάγεται την αναπαραγωγή των ανθρώπων και της ζωής τους όχι μόνο με τη βιολογική έννοια, αλλά και ως άτομα που κοινωνικοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να εργαστούν με μισθωτή εργασία στην αγορά, που έχουν συγκεκριμένες συμπεριφορές και δεξιότητες. Η κοινωνική αναπαραγωγή υποδηλώνει την εργασία που εμπλέκεται σε αυτές τις διαδικασίες: από την άμισθη εργασία στο νοικοκυριό έως την εργασία των εκπαιδευτικών, των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, της υγιεινής, της εστίασης, κλπ. Είναι όμως και μια κατηγορία που μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την μελέτη της ρύθμισης της πρόσβασης στα μέσα αναπαραγωγής σε δεδομένες κοινωνίες, για παράδειγμα, για να υπολογίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ή της ρύπανσης στην ικανότητα των ανθρώπων να αναπαράγουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους. Αυτό έχει σε πολλά να κάνει με το φύλο, γιατί η κοινωνική αναπαραγωγή της εργασίας είναι σε μεγάλο βαθμό φεμινιστική: είναι οι γυναίκες που εκτελούν σε μεγάλη πλειοψηφία αυτήν την εργασία είτε στο νοικοκυριό, είτε στις κοινότητες, είτε στην αγορά μισθωτής εργασίας. Όπως είπα, η κοινωνική αναπαραγωγή εξαρτάται από την παραγωγή για τα κέρδη. Αυτό σημαίνει συγκεκριμένα ότι η κοινωνική αναπαραγωγή είναι τόσο μια αναγκαιότητα όσο και μια επιβάρυνση για τους καπιταλιστές: χρειάζονται την εργατική τάξη για να αναπαραγάγουν την ικανότητά της να εργάζεται, σε κάποιο βαθμό, αλλά δεν θέλουν να πληρώσουν το υψηλό κόστος της. Ως εκ τούτου, η κοινωνική αναπαραγωγή υπόκειται σε συνεχείς πιέσεις: η κοινωνική αναπαραγωγή της εργασίας τείνει να πληρώνεται λιγότερο και να είναι πιο επισφαλής, οι ρόλοι των φύλων ενισχύονται, όταν χρειάζεται, προκειμένου να αναγκαστούν οι γυναίκες να εκτελούν αυτή την εργασία δωρεάν, σαν ένα είδος «καθήκοντος φύλου», οι κοινωνικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης καθίστανται ξεπερασμένες ή περικόπτονται εντελώς, και ούτω καθεξής. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι για ένα πραγματικό φύλο και τη σεξουαλική απελευθέρωση χρειαζόμαστε μια διαφορετική κοινωνική ρύθμιση, στην οποία η αναπαραγωγή της ζωής μας, με την κοινωνική έννοια, είναι ο στόχος και όχι ένας τρόπος για κέρδος.
Τα διεθνή ριζοσπαστικά κινήματα
Τα νέα φεμινιστικά κινήματα σε διάφορες χώρες (Αργεντινή, Ισπανία, Χιλή, ΗΠΑ, Ιταλία, κλπ), βλέπουμε ότι αναδεικνύουν όλο και περισσότερο το κοινωνικό ζήτημα σε όλες του τις διαστάσεις. Πως βλέπετε αυτόν τον νέο ριζοσπαστισμό και τι ελπίδες δημιουργεί;
Νομίζω ότι πρέπει να ξεπεράσουμε αυτή την μορφή δυϊστικής σκέψης, σύμφωνα με την οποία υπάρχει η ταξική πάλη από την μία πλευρά και ο φεμινιστικός αγώνας από την άλλη: πρέπει να τα συνδέσουμε μεταξύ τους για να δημιουργήσουμε ένα είδος «συμμαχίας». Σε χώρες όπως η Αργεντινή, βλέπουμε ότι το φεμινιστικό κίνημα είναι άμεσα ένας ταξικός αγώνας. Η υιοθέτηση της απεργίας ως τακτικής, καθώς και μια μορφή πολιτικής αυτοδιάθεσης, πηγαίνουν προς αυτήν την κατεύθυνση και κινητοποιούν τις γυναίκες ως γυναίκες και ως εργαζόμενες ταυτόχρονα. Από αυτή τη σκοπιά, η πρόκληση για τους εργαζόμενους και τους αριστερούς ακτιβιστές είναι να αναγνωρίσουν τη φύση του τι συμβαίνει, αντί να στηρίζονται σε παλιά σχήματα.
Τελειώνοντας, να σας ρωτήσω ποιες είναι σήμερα στις ΗΠΑ οι προοπτικές για μια ριζοσπαστική εναλλακτική λύση ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό.
Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια παράξενη στιγμή. Έχουμε ένα θεσμικό πολιτικό πλαίσιο που κυριαρχείται, αφενός, από μια αντιδραστική προεδρία που έχει τροφοδοτήσει το ρατσισμό και το μισογυνισμό, πέρασε μια φορολογική μεταρρύθμιση που ισοδυναμεί με ένα είδος οικονομικού ταξικού πολέμου κατά των φτωχών και των εκμεταλλευομένων και επιτέθηκε σε όλα τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, και αφετέρου, ένα Δημοκρατικό Κόμμα που αρνείται να υπαναχωρήσει από το νεοφιλελευθερισμό και να κόψει τους ισχυρούς δεσμούς του με το μεγάλο κεφάλαιο. Ταυτόχρονα όμως, κατά τη διάρκεια των τελευταίων οκτώ χρόνων παρακολουθήσαμε τη μια κινητοποίηση μετά την άλλη: Occupy, Black Lives Matter (Οι μαύρες ζωές αξίζουν), μαζική κινητοποίηση για την εκλογική εκστρατεία του Μπέρνι Σάντερς, τεράστιες πορείες των γυναικών (παρά τους πολιτικούς τους περιορισμούς), αυθόρμητες καταλήψεις των αεροδρομίων κατά των απελάσεων, και τώρα ένα ιστορικό απεργιακό κύμα από τους εκπαιδευτικούς. Ζούμε μια στιγμή πολιτικής πόλωσης που προκαλείται από την πολιτική κρίση του νεοφιλελευθερισμού, όπου ένα μεγάλο στρώμα του πληθυσμού, ειδικά η νεολαία, ριζοσπαστικοποιείται προς τα αριστερά. Εν κατακλείδι, θα έλεγα ότι ενώ η κατάσταση είναι κακή, υπάρχουν και νέες δυνατότητες για μια αντικαπιταλιστική αριστερά και για μια αναγέννηση της ταξικής πάλης. Ο «φεμινισμός για το 99%» δεν είναι εξωτερικός σε αυτή τη διαδικασία, είναι αναπόσπαστο μέρος της: καθώς ολοκληρώνουμε τις διατριβές μας για αυτό το μανιφέστο, καλούμε όλα τα ριζοσπαστικά κινήματα να ενωθούν σε μια αντικαπιταλιστική εξέγερση.
Πηγή: Η Εποχή
