Τα «απλοϊκά μαθήματα» που περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο δεν παρουσιάζουν απλοϊκούς συλλογισμούς, αλλά αντίθετα έχουν στόχο, απέναντι στην ιδέα του ευεργετικού δυναμισμού του κέρδους και των ορθολογικών επιπτώσεων της αγοράς, να παρουσιάσουν την πρωτεύουσα σημασία για την αναπαραγωγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, της ταξικής κυριαρχίας του κεφαλαίου και, κατά περιόδους, της ασυδοσίας των ισχυρών μερίδων του επιχειρηματικού κόσμου, ακόμα κι όταν το κόστος για την κοινωνία είναι αισθητό και δυνάμει καταστροφικό.
Η διαμόρφωση των μισθών των εργαζομένων, και επομένως ο τρόπος ή οι τρόποι που καθορίζεται το ύψος των κερδών του αφεντικού, δεν οφείλεται μόνο σε μια συμφωνία μισθωτού και επιχειρηματία. Η φορολογία παίζει και αυτή τον ρόλο της. Από την άλλη μεριά, τα περιθώρια που διαμορφώνει η κυβερνητική πολιτική σε ό,τι αφορά τις τιμές αγαθών και υπηρεσιών, επηρεάζουν και αυτά καθοριστικά το πραγματικό ύψος των αμοιβών της εργασίας.
Οι διαδοχικές απαντήσεις με τα «απλοϊκά μαθήματα», στα πολλαπλά ερωτήματα που μπορεί να τεθούν σχετικά με το πώς πραγματικά αναπαράγονται οι καπιταλιστικές οικονομίες, δηλαδή τα καθεστώτα εκμετάλλευσης της εργασίας, αναδεικνύουν το πώς διαμορφώνονται και συνδυάζονται οι λειτουργίες της «αγοράς», που ενώ υποτίθεται ότι συνθέτουν το μυστικό της επιτυχίας του συστήματος, αποτελούν πλέον τις οδούς που διαμορφώνουν τα σύγχρονα συστατικά της «πολυκρίσης». Στον Μεγάλο Μετασχηματισμό ο Κάρλ Πολάνυι εξηγεί πώς δεν θα μπορούσε να επιβιώσει ο καπιταλισμός χωρίς ένα θεσμικό πλαίσιο δημόσιων και κοινωνικών πολιτικών. Επίσης η Μαριάννα Ματσουκάτο στο βιβλίο της για το Επιχειρηματικό Κράτος, αναφέρει πώς η συμβολή της έρευνας με δημόσια χρηματοδότηση αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα της καινοτομίας στον καπιταλιστικό κόσμο.
Η δυναμική της κλιματικής αλλαγής είναι ένα από τα συστατικά της «πολυκρίσης», που στην πραγματικότητα αποτελεί τη σύγχρονη αποκάλυψη του πόσο επικίνδυνη για τη ζωή στον πλανήτη Γη είναι η άναρχη εξέλιξη των τρόπων αναπαραγωγής της κυριαρχίας του κεφαλαίου. Σε ένα από τα τελευταία «απλοϊκά μαθήματα», ο συγγραφέας εξηγεί πώς η αδιαφορία απέναντι σε αυτούς τους κινδύνους συγκροτεί πολιτικές τοποθετήσεις της δικής μας κυβέρνησης της Δεξιάς, την ίδια στιγμή που τα γεγονότα τα οποία αφορούν τις πυρκαγιές, τις πλημμύρες και την άνοδο της θερμοκρασίας πέρα από τα ανεκτά όρια, θα έπρεπε να χτυπάνε όλα τα διαθέσιμα καμπανάκια. Ζούμε μια εποχή κατά την οποία η άρχουσα τάξη φροντίζει να αγνοούνται έγκυρες και επιβεβαιωνόμενες προβλέψεις, για να επιβιώνουν και να αναπαράγονται οι ολιγαρχίες των ορυκτών καυσίμων. Αλλά και για να αναπαράγονται ευρύτερα οι νεοφιλελεύθερες στρατηγικές που αν καταργηθούν από πολιτικές αντιμετώπισης της πολυκρίσης, θα χρειαστεί να αντικατασταθούν από σαφώς αντίθετες στρατηγικές τις οποίες, όπως μας έχει πει εδώ και καιρό η Ναόμι Κλάιν, το διεθνές κεφάλαιο παλεύει να αποφύγει.
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον και τελικά η πρωτοτυπία αυτού του βιβλίου για τον ελληνικό χώρο είναι ότι καταλήγει στην επιτακτική ανάγκη του σχεδιασμού της παραγωγικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής αναπαραγωγής. Είναι γνωστά τα επιχειρήματα των νεοφιλελεύθερων σχετικά με τη σημασία των ατομικών κινήτρων και το πρόβλημα της πληροφορίας που μόνο η αγορά μπορεί να αντιμετωπίσει. Εκτός από το ότι η διακίνηση και ο συνδυασμός των πληροφοριών μπορούν σήμερα να αντιμετωπιστούν πολύ πιο εύκολα μετά τις θεαματικές τεχνολογικές εξελίξεις, ο σχεδιασμός της παραγωγής για μεγάλες χρονικές περιόδους αποτελεί τη μέθοδο που χρησιμοποιούν όλες οι στοιχειωδώς μεγάλες επιχειρήσεις στον σημερινό κόσμο. Για να φθάσουμε όμως στην υιοθέτηση του σχεδιασμού για να αντιμετωπιστούν προς όφελος της ανθρωπότητας οι πολλαπλές σημερινές απειλές, χρειάζεται μια ουσιαστική αναβάθμιση της πολιτικής σκέψης, αλλά και η εξέλιξη και ευρεία διάδοση των διαθέσιμων επιστημονικών γνώσεων.
Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν
