Τη συνέντευξη πήρε ο Παύλος Κλαυδιανός
Ως τώρα η κυβέρνηση της ΝΔ έχει μια αναμφισβήτητη επιτυχία: κατάφερε πριν τις εκλογές το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, ιδίως στα ΜΜΕ, και επιχειρεί σήμερα να το μετασχηματίσει σε ένα μέτωπο απόκρυψης λαθών, αστοχιών, αντιλαϊκών ακόμη και αντιθεσμικών πολιτικών της κυβέρνησης. Αυτό πώς το ερμηνεύεις; Μπορεί να διαρκέσει;
Πράγματι, ένα μέρος της εκλογικής επιτυχίας της ΝΔ οφείλεται στη δημιουργία του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου, επίσης είναι αλήθεια ότι ο ΣΥΡΙΖΑ υποτίμησε το μέτωπο που φούσκωνε τα πανιά της, τότε, αξιωματικής αντιπολίτευσης, ενδεχομένως γιατί πίστευε ότι η ισχύς του μετώπου ήταν κατασκευή των δημοσκοπικών εταιρειών, ίσως και γιατί δεν μπορούσε να ερμηνεύσει το πώς είναι δυνατόν να ηγείται του μετώπου ένα κόμμα, όπως η ΝΔ, που συνυπήρχαν ακραίοι νεοφιλελεύθεροι με ακροδεξιούς. Υποτίμησε, δηλαδή, τη μετάλλαξη του λεγόμενου δημοκρατικού τόξου σε «ακραίο κέντρο», όπως και την στρατηγική αφωνία της υπόλοιπης Αριστεράς.
Άργησε ο ΣΥΡΙΖΑ να αντιληφθεί τον κίνδυνο, προσπάθησε κάποια στιγμή να τον αντιμετωπίσει με τη δημιουργία της Προοδευτικής Συμμαχίας και με ιδεολογικό υπόβαθρο τη συμφωνία των Πρεσπών. Όσο απαραίτητη ήταν η αναδιάταξη των συμμαχιών, τόσο καθυστερημένα και άτεχνα έγινε.
Θα συμφωνήσω μαζί σας ότι το μέτωπο σε ένα βαθμό επιβιώνει και σήμερα, δύο μήνες μετά τις εκλογές, αρκετός χρόνος για να δείξει η ΝΔ το πολιτικό και ιδεολογικό της πρόσωπο. Επιβιώνει όμως κυρίως στα ΜΜΕ που λειτουργούν ως μηχανισμός απόκρυψής και συγκάλυψης των έργων της κυβέρνησης και λιγότερο στα κόμματα της αντιπολίτευσης τα οποία προσπαθούν να πάρουν αποστάσεις από την κυβέρνηση της ΝΔ. Δεν ξαποσταίνουν βέβαια από την πολεμική τους ενάντια στο ΣΥΡΙΖΑ, μόνο που αυτός ο παρωχημένος διμέτωπος τους οδηγεί στην πολιτική παρακμή, στο βαθμό που δεν αντιστοιχεί στις ανάγκες και στις αγωνίες των πολλών.
Έχουμε δύο μήνες κυβέρνηση ΝΔ. Ποιο το συμπέρασμά σου; Πού βλέπεις να δίνει βάρος και προβάδισμα; Αφήνει τομείς για αργότερα; Υπολογίζει το υψηλό 31,6% του ΣΥΡΙΖΑ και διστάζει, ή διαπνέεται από αλαζονεία;
Η κυβέρνηση ακολουθεί το δόγμα του σοκ, με την έννοια ότι σχεδιάζει να τροποποιήσει όλο το πλαίσιο άσκησης της πολιτικής στις πρώτες 100 μέρες της διακυβέρνησής της. Έχει ενδιαφέρον και νόημα να περιγράψουμε με λίγα λόγια τι επιχειρεί να κάνει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, χρησιμοποιώ το όνομα του κ. Μητσοτάκη και όχι της ΝΔ όχι τυχαία. Ο πρωθυπουργός επιφυλάσσει για τον εαυτό του ένα «αυτοκρατορικό» ρόλο, στο βαθμό που όλες οι λειτουργίες του κράτους ελέγχονται από τον ίδιο και από μια μικρή ομάδα τεχνοκρατών και εμπίστων φίλων του. Ακόμα και οι υπουργοί –το κεντρικό πολιτικό προσωπικό της ΝΔ- είναι «περιορισμένης ευθύνης». Συγκεντρωτισμός και αυταρχισμός από τη μια μεριά και την ίδια στιγμή εξυπηρετήσεις φίλων και συνεργατών στη στελέχωση της δημόσιας διοίκησης.
Από την άλλη μεριά βασική μέριμνα της κυβέρνησης είναι να ξηλώσει τα επιτεύγματα του ΣΥΡΙΖΑ, ιδιαίτερα στο πεδίο της αγοράς εργασίας και του κοινωνικού κράτους. Η επιλογή δεν έχει να κάνει μόνο με τη μνησικακία έναντι του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε με την τιμωρία του 31,5% των πολιτών που επέλεξαν τον ΣΥΡΙΖΑ γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους, να υπερασπιστεί δηλαδή τον κόσμο της εργασίας και τα κοινωνικά δικαιώματα. Στην ουσία η κυβέρνηση ακολουθεί τη συνταγή του ΔΝΤ με την εσωτερική υποτίμηση και την παράδοση του τομέα της κοινωνικής αναπαραγωγής -παιδεία, υγεία, κοινωνική ασφάλιση- στους ιδιώτες. Τη συνταγή δηλαδή του νεοφιλελευθερισμού που στις μέρες μας αμφισβητείται και από τους πρωτεργάτες της. Προχθές ο ίδιος ο Βόλφαγκ Σόιμπλε, ο εγγυητής της λιτότητας, της απελευθέρωσης των αγορών και των ιδιωτικοποιήσεων, δήλωνε ότι πρέπει να μπει ένα φρένο στην ανεξέλεγκτη δράση των αγορών και των επιχειρήσεων.
Η κυβέρνηση επωφελείται από το καλοκαίρι και παίρνει αντεργατικά μέτρα, για να έχει λίγες αντιδράσεις. Είναι, όμως, επαρκής εξήγηση το καλοκαίρι για να ερμηνεύσει την, προς το παρόν, απουσία κινημάτων αντίστασης, διαμαρτυρίας; Ακόμη και το μείζον ζήτημα του ασφαλιστικού δεν κινητοποιεί ακόμη. Οφείλεται αυτό σε ανοχή, σε αδράνεια ή σε ένα φόβο – ιδίως, στο ΚΚΕ και της όχι φιλο ΝΔ πτέρυγας της ΠΑΣΚΕ, ότι αν αντιδράσει έτσι θα δικαιώνεται η περίοδος διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ;
Όλα αυτά κατά τη γνώμη μου έχουν μικρή σημασία ή ελάχιστο βάρος. Τα κόμματα δεν μπορούν να καθοδηγήσουν την κοινωνική διαμαρτυρία, ούτε οι γραφειοκρατικές δομές του επίσημου συνδικαλισμού μπορούν να φτιάξουν κινητοποιήσεις, ούτε καν στοιχειώδεις διεκδικήσεις, πόσο μάλλον να ελέγξουν την κοινωνική αντίδραση. Εκτιμώ ότι βρισκόμαστε σε περίοδο «πρωταρχικής συσσώρευσης» όσον αφορά τον κοινωνικό ανταγωνισμό. Μετά από μια μακρά περίοδο κινηματικής άπνοιας, όπου κυριάρχησε η ανάθεση και η ιδιώτευση, μπαίνουμε σε μια νέα περίοδο, σε ένα ανοδικό κύκλο που θα έχει πρωταγωνιστές τον κόσμο της επισφάλειας, το πρεκαριάτο και τη νέα γενιά.
Η κυβέρνηση βρίσκεται σε μια έκδηλη αδυναμία να εκπληρώσει τις προεκλογικές υποσχέσεις της. Συγχρόνως προχωρεί σε ανατιμήσεις υπηρεσιών π.χ. ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτό μπορεί να απορροφηθεί, ιδίως όπως το επιχειρεί, με μέτρα καταστολής κ.τ.λ; Ή φορτώνει τις αιτίες στον ΣΥΡΙΖΑ;
Για την ακρίβεια οι υποσχέσεις της ΝΔ, στα μεσαία κοινωνικά στρώματα και στην κοινωνική πλειοψηφία, είναι στον αέρα, γιατί από την άλλη είναι συνεπής στις υποσχέσεις της στα ανώτερα. Σε μερίδες του κεφαλαίου κάνουν δώρα, δώρο στον ΣΕΒ η περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, η ακύρωση κάθε μορφής προστασίας που είχε νομοθετήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, δώρο στη Λάμδα το Ελληνικό, δώρο η Χαλκιδική στην Eldorado, νεύμα στις μεσαίες επιχειρήσεις τουρισμού για χαλάρωση των ελέγχων, πρόσκληση στα funds και στις μεγάλες επιχειρήσεις για παράδοση του δημόσιου πλούτου, ξεκινώντας από την ενέργεια, προσκλητήριο στις εταιρείες outsourcing για δουλειές στο δημόσιο με φθηνούς εργολαβικούς εργαζόμενους, αφού προηγουμένως έχει φροντίσει να ακυρώσει τα μέτρα του ΣΥΡΙΖΑ, που δημιουργούσαν ένα προστατευτικό πλαίσιο για τους εργαζόμενους σε δύο αφεντάδες. Με λίγα λόγια, ακολουθεί πιστά όλες τις νεοφιλελεύθερες συνταγές που αποτύχανε διεθνώς, αυξάνοντας τις ανισότητες, δημιουργώντας πλούτο για τους λίγους, χωρίς να δημιουργούν ανάπτυξη για τους πολλούς. Η συνταγή, δηλαδή, που για χρόνια ακολουθήθηκε και εδώ και οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία και την κοινωνία στην φτώχεια. Σε αυτές τις συνταγές, συμπλήρωμα τους είναι η καταστολή, ο «Νόμος και η Τάξη» για να ελέγξουν τις κοινωνικές αντιδράσεις, η σιδηρά συμμαχία με τα μεγάλα ΜΜΕ για να κάνουν το άσπρο μαύρο, τα fake news, η συσκότιση και η απόκρυψη της πραγματικότητας για να αποπροσανατολίζουν το δημόσιο διάλογο, τη δημόσια κριτική. Ευτυχώς για μας, δυστυχώς για κείνους, το ψέμα δεν επιβιώνει για πολύ έναντι της βιωμένης πραγματικότητας, ιδιαίτερα όταν απέναντι στη συνωμοσία της σιωπής υπάρχει ένα κόμμα με ευρεία κοινωνική απήχηση όπως ο ΣΥΡΙΖΑ.
Τα ταξίδια στο εξωτερικό επιχείρησαν να ανορθώσουν την αξιοπιστία της κυβέρνησης έναντι των δανειστών – συμμάχων, έχοντας πει πολύ σκληρά λόγια για δήθεν φιλική στάση έναντι της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ κτλ. Ποια νομίζεις ότι ήταν τα αποτελέσματα;
Περασμένα ξεχασμένα τα σκληρά λόγια στους δανειστές από τα έδρανα της αντιπολίτευσης. Το εντυπωσιακό δεν είναι η επιχείρηση αποκατάστασης της σχέσης της κυβέρνησης της ΝΔ με τους ευρωπαίους συνομιλητές της, το εντυπωσιακό είναι η άγνοια, η προχειρότητα και η δειλία στην ατζέντα των συνομιλιών. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν τόλμησε να βάλει στη συζήτηση τα φλέγοντα ζητήματα της ευρωπαϊκής οικονομίας που απασχολούν τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και κάθε κυβέρνηση ξεχωριστά. Τα προσπέρασε. Προσποιήθηκε ότι δεν αφορά τη χώρα η απειλή της παγκόσμιας ύφεσης, οι πολιτικές λιτότητας, το Σύμφωνο σταθερότητας και οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί -τα πρωτογενή πλεονάσματα στα δικά μας- τα οποία παροπλίζουν οποιαδήποτε προσπάθεια ανάσχεσης της ύφεσης. Για το Brexit και τις επιπτώσεις του στην ευρωπαϊκή οικονομία ούτε λόγος. Θλιβερός θεατής μια πανευρωπαϊκής συζήτησης στην οποία συμβληθήκανε, λίγα 24ωρα μετά τα ταξίδια του πρωθυπουργού, η Κριστίν Λαγκάρντ με αναφορές στα υπερβολικά πρωτογενή πλεονάσματα της χώρας, τα οποία υπονομεύουν την ανάπτυξη, και ο Σόιμπλε για τις πολιτικές της απορρύθμισης οι οποίες δημιουργούν την ασυδοσία των αγορών. Στην περίπτωση μας το φλέγον ζήτημα είναι η απορρύθμιση της αγοράς της ενέργειας στο όνομα του ανταγωνισμού, που παραδίδει τη ΔΕΗ στις ιδιωτικές εταιρείες και οδηγεί μαθηματικά στην ενεργειακή φτώχεια τη χώρα.
Χθες και σήμερα στη ΔΕΘ και λίγο πριν την κατάθεση του Προϋπολογισμού ο πρωθυπουργός θα ξεκαθαρίσει, έως ένα βαθμό, την οικονομική και συνολικά την πολιτική του. Θα μπορέσει να αποκρύψει την «αντιπολίτευση λαϊκισμού» που έκανε; Πώς πρέπει να παρέμβει ο ΣΥΡΙΖΑ;
Δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι ο πρωθυπουργός θα διευκρινίσει την οικονομική του πολιτική, αφού τις σημαντικές αποφάσεις τις έχει μεταθέσει για το 2021-2022, ενώ στα άμεσα ο λογαριασμός για νέες υποσχέσεις δεν βγαίνει. Το πιθανότερο είναι τον «αντιπολιτευόμενο λαϊκισμό» να τον αντικαταστήσει ο «συμπολιτευόμενος λαϊκισμός» υποσχόμενος ανάπτυξη και ευημερία για όλους. Ο ΣΥΡΙΖΑ, από τη μεριά του, πρέπει να μιλήσει με ειλικρίνεια, να μιλήσει για τους καταναγκασμούς και τα επιτεύγματα της κυβερνητικής του θητείας, να εξηγήσει με απλά λόγια, σε αδρές γραμμές, το δικό του αναπτυξιακό σχέδιο, για εκείνα που πρόλαβε να υλοποιήσει και τα άλλα που είχε σχεδιάσει. Να αντιπαραβάλει το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ με αυτό που υλοποιεί η ΝΔ, να δείξει και να αποδείξει τις κοινωνικές αναφορές των δύο αντιπαραθετικών σχεδίων.
Στο διάλογο που υπήρξε ανέκυψε ότι ένα σπουδαίο ζήτημα είναι η «προγραμματική ανασυγκρότηση» του ΣΥΡΙΖΑ, με βάση και την εμπειρία, πλέον, στην κυβέρνηση. Έχει και ιδεολογικές πέρα από πολιτικές πτυχές το έργο αυτό. Πώς βλέπεις εσύ αυτή την εργασία, ποια κατά τη γνώμη σου τα προαπαιτούμενα;
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αντιμετώπισε παλιά προβλήματα και νέες απρόβλεπτες προκλήσεις εμπειρικά, χωρίς δηλαδή επαρκή προγραμματική προετοιμασία. Ανταπεξήλθε στα περισσότερα σε ένα νεοφιλελεύθερο δομημένο περιβάλλον στην Ε.Ε και εδώ, με τους «θεματοφύλακες» του νεοφιλελευθερισμού παρόντες σε κάθε βήμα σε κάθε πρωτοβουλία. Τον ρόλο του «θεματοφύλακα» τον διαδραμάτισαν όχι μόνο οι Θεσμοί της Ε.Ε αλλά και η μείζονα αντιπολίτευση και υπερθεμάτισαν τα κυρίαρχα ΜΜΕ της χώρας. Με αυτή την έννοια η κυβερνητική διαδρομή του ΣΥΡΙΖΑ ήταν μια ασυνεχής δοκιμασία στην οποία το μόνο ασφαλές κριτήριο στην παραγωγή πολιτικής ήταν η «ταξική μεροληψία».
Τούτων δοθέντων η «προγραμματική ανασύνταξη» είναι μια ευκαιρία για ένα προγραμματικό συντακτικό της κυβερνητικής δράσης, ο Μπάμπης Γεωργούλας έγραψε για το «δημοκρατικό δρόμο» και ο Χριστόφορος Βερναδάκης μεταξύ και άλλων για τον «πόλεμο θέσεων». Σε κάθε περίπτωση δεν μπορείς στο πλαίσιο της Αριστεράς να μην έχεις μια συνολική αφήγηση για το τι κάνεις, που το πας και για ποιους λόγους. Γνωρίζουμε όλοι ότι οι νεοφιλελεύθεροι όταν ακούνε για μεγάλες αφηγήσεις «βγάζουν πιστόλι», γνωρίζουμε όμως και εμείς ότι ο δρόμος για την πολιτική ηγεμονία περνά υποχρεωτικά και από την παραγωγή ιδεολογίας.
Από την ηγεσία σαν να υπήρξε ένας δισταγμός να αποφασισθεί να υπάρξει και απολογισμός κυβερνητικής θητείας στο συνέδριο, για τον φόβο της εσωστρέφειας κτλ. Πώς μπορεί να τεθεί το ζήτημα αυτό, δημιουργικά; Η κυβέρνηση της Αριστεράς, ως εμπειρία αφορά ολόκληρη την ευρωπαϊκή αριστερά.
Η προγραμματική ανασύνταξη προϋποθέτει και τη γνώση του τι έκανες καλά και τι λάθος, πού δείλιασες, γιατί προϋπολόγισες λάθος τις αντιδράσεις, πότε αγνόησες τις κοινωνικές αντιδράσεις «διαμερισματοποιημένος» σε κάποιο υπουργείο, πότε υπερέβαλες γιατί δεν στάθμισες σωστά το συσχετισμό δύναμης και πότε αδράνησες να υπηρετήσεις τη στρατηγική σου αλλά και την υποχρέωση σου να εξηγήσεις το πολιτικό σου σχέδιο στην ευρωπαϊκή Αριστερά. Η προγραμματική ανασύνταξη είναι πάντα και μια ευκαιρία συλλογικού αναστοχασμού. Δεν πρέπει και δεν μπορεί να γίνει μια ανθρωποφαγική διαδικασία ενοχοποίησης συντρόφων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε τελευταία ανάλυση οι ευθύνες είναι πάντα συλλογικές, ακόμα και σε συγκεντρωτικές αποφάσεις. Με την έννοια ότι στον κριτικό μας αναστοχασμό υποχρεωτικά τίθενται οι δομές και οι διαδικασίες από τις οποίες παράγουμε πολιτική και κυβερνητικό έργο. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η προγραμματική ανασύνταξη είναι, για ένα σύγχρονο κόμμα της Αριστεράς, μια συνεχής διαδικασία δοκιμασίας και ελέγχου των υποθέσεων σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον. Με αυτή την έννοια η προγραμματική εμβάθυνση υπερβαίνει τον ορίζοντα του Συνεδρίου μας, καθώς επίσης πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι ο εμπειρισμός και οι «γραφές» δεν είναι πάντα ο σωστός σύμβουλος, χρειαζόμαστε και τη γνώση, την επιστημονική γνώση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε, θα λέγαμε, «κινηματικό κόμμα» ή σωστότερα υπήρξε ταυτόχρονα κλασικό αριστερό κόμμα με ισχυρές σχέσεις και ρόλο όσον αφορά τα κινήματα. Η κυβερνητική θητεία και η κινηματική ύφεση άλλαξε την εικόνα. Μπορεί και πώς αυτό να αποκατασταθεί;
Θα έλεγα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν και είναι ένα κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς που κατανοεί τον αναντικατάστατο ρόλο των κινημάτων στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Η σχέση του δεν μπορεί να είναι ούτε αγνόησης των κινημάτων, ούτε υποκατάστασης, πόσο μάλλον διάβρωσης και ποδηγέτησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να επινοήσει κινήματα, αυτό είναι υπόθεση της ίδιας της κοινωνίας. Μπορεί όμως να τα πλαισιώσει πολιτικά όπως και να τα πλαισιώσει δια της συμμετοχής των μελών του.
Στο άρθρο σου στην Εφημερίδα των Συντακτών κάνεις μια ενδιαφέρουσα πρόταση για οργάνωση ενός πανευρωπαϊκού φόρουμ για την κλιματική αλλαγή, τη μετανάστευση, τις ανισότητες, πως μπορεί να υλοποιηθεί αυτή η ιδέα στις σημερινές συνθήκες;
Για την ακρίβεια έγραψα για την ανάγκη επανεκκίνησης του Ευρωπαϊκού και του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ με ύλη το προσφυγικό, την κλιματική κρίση, τις ανισότητες. Πολλοί μπορούμε να συμμεριστούμε αυτή την ιδέα, στο βαθμό που κατανοούμε ότι τα προβλήματα είναι διεθνικά και παγκόσμια στις επιπτώσεις τους, το ίδιο και οι απαντήσεις πρέπει να είναι διεθνικές και παγκόσμιες. Δεν είναι ανέφικτη η προσπάθεια αφού πολλοί και πολλές διατηρούν την ανάμνηση της χρησιμότητας του Φόρουμ, το πώς τροποποίησε με τη δράση του συσχετισμούς και συνειδήσεις. Πολλοί θυμούνται και ακόμα περισσότεροι πιστεύουν στις βασικές αρχές του Φόρουμ, την ενότητα, την ανοικτότητα και την πανευρωπαϊκή δράση. Δεν αγνοώ, ούτε υποτιμώ ότι στις σημερινές συνθήκες δεν έχουμε ως κεκτημένο την ενότητα στη δράση μεγάλων τμημάτων της Αριστεράς, αντίθετα στις μέρες μας βυσσοδομεί μια αντιπαλότητα όλοι εναντίον όλων και ότι ο αποκλεισμός των άλλων είναι ο κανόνας σε κάθε κοινωνική δράση. Θυμίζω ότι στο Φόρουμ συμμετείχαν όχι μόνο οργανώσεις της Αριστεράς, αλλά και κοινωνικές οργανώσεις ευρύτατου φάσματος, ακόμα και αυτές που θα ονομάζαμε «καθεστωτικές», όπως η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ. Φανταστείτε την εμβέλεια ενός πανευρωπαϊκού Φόρουμ που στις γραμμές του δραστηριοποιούνται Ιταλοί δήμαρχοι ανυπάκουοι στις ρατσιστικές οδηγίες του κράτους μέχρι δυτικοευρωπαίοι νεολαίοι όπως η Σουηδή Γκρέτα Τούνμπεργκ που δραστηριοποιούνται για την κλιματική αλλαγή, την κλιματική κρίση. Αξίζει τον κόπο να δοκιμάσουμε ένα πανευρωπαϊκό συντονισμό με αυτή την ύλη και πλατιά απεύθυνση.
Ο Χριστόφορος Παπαδόπουλος είναι μέλος της κεντρικής επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
Πηγή: Η Εποχή
