Κυκλοφορούν συνεχώς στον Τύπο και σε διάφορους ενημερωτικούς ιστότοπους ειδήσεις σχετικά με τη θέση των ελληνικών πανεπιστημίων στις διεθνείς κατατάξεις (τα περίφημα rankings). Είναι αλήθεια ότι οι Έλληνες επιστήμονες χαίρουν διεθνούς κύρους και αναγνώρισης και ότι η χώρα έχει πολλαπλάσια ερευνητικά αποτελέσματα σε σχέση με τον πληθυσμό της. Εντούτοις, οι αριθμοί κρύβουν κάποιες αλήθειες που δεν λέγονται και δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα αλλά τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Η πρώτη αλήθεια είναι ότι, λόγω της κυριαρχίας της αγγλικής γλώσσας, το επιστημονικό έργο που παράγεται σε «μειονοτικές» γλώσσες όπως π.χ. τα νορβηγικά, τα δανέζικα, τα ελληνικά αλλά ακόμη και τα γαλλικά και τα γερμανικά πλέον, δεν αξιολογείται ως ισότιμο με το επιστημονικό έργο στα αγγλικά. Πίσω από αυτή την πραγματικότητα κρύβεται η οικονομική ισχύς διεθνών εκδοτικών οίκων που καθορίζουν μέσω των περιοδικών τους τα διεθνή rankings. Ηδη έχουν εκδηλωθεί αντιδράσεις στην Ε.Ε. για την κατάσταση αυτή και όλο και λιγότερο πλέον λαμβάνονται υπόψη στις αξιολογήσεις ερευνητικών προτάσεων για χρηματοδότηση αυτά τα στοιχεία (όπως π.χ. ο συντελεστής απήχησης του κάθε περιοδικού (impact factor) και ο παράγοντας/index h).
Η δεύτερη αλήθεια είναι ότι το σύστημα των διεθνών rankings στηρίζεται στο πρότυπο των θετικών επιστημών όπου οι δημοσιεύσεις είναι μικρά άρθρα που υπογράφονται από πολλούς συγγραφείς. Το αποτέλεσμα είναι να υποτιμώνται οι στιβαρές πολυσέλιδες μονογραφίες του ενός συγγραφέα, που αποτελούν την παράδοση των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Ένα βιβλίο 400 σελ. αντιστοιχεί σε 40 άρθρα αλλά δεν αξιολογείται ως ισότιμο ούτε ενός άρθρου! Πρόκειται για μια απαράδεκτη μεροληψία που υποβαθμίζει το επιστημονικό έργο νομικών, ιστορικών, φιλοσόφων, κοινωνιολόγων κ.ά.
Στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ήδη από το 2020, συστήσαμε ομάδα για τις μεθόδους μέτρησης ετεροαναφορών στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, η οποία συνέταξε μια εμπεριστατωμένη έκθεση την οποία ενέκρινε η Σύγκλητος και εν συνεχεία παρουσιάσαμε στη Σύνοδο Πρυτάνεων.
Η έκθεση κατέληγε σε σειρά προτάσεων με στόχο την καταπολέμηση της μεροληψίας στην αξιολόγηση του ερευνητικού και συγγραφικού έργου που παράγεται στα ελληνικά στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες.
Επειδή το πρόβλημα αφορά σχεδόν το σύνολο των ελληνικών Α.Ε.Ι. που έχουν σχολές και τμήματα σε αυτά τα γνωστικά αντικείμενα, η Σύνοδος Πρυτάνεων υιοθέτησε την πρότασή μας και συγκρότησε ειδική επιτροπή η οποία ξεκίνησε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) και τη διευθύντριά του Δρ Εύη Σαχίνη.
Το ΕΚΤ είχε ήδη ξεκινήσει τη δημιουργία ψηφιακού αποθετηρίου ελληνικών περιοδικών. Με τη συνεργασία μας, θα προωθήσουμε τη δημιουργία ψηφιακού αποθετηρίου ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, ένα ελληνικό Google Scholar!
Αντιλαμβάνεστε ότι μια χώρα σαν την Ελλάδα, της οποίας ο πλούτος, μεταξύ άλλων, είναι η πολιτιστική της κληρονομιά αλλά και μια γλώσσα που αποτελεί τη βάση για το λεξιλόγιο ενός μεγάλου εύρους επιστημών (μαθηματικά, ιατρική, αστρονομία κλπ.) δεν πρέπει να ακολουθεί μιμητικά διεθνείς αξιολογήσεις που δεν τη συμφέρουν. Έχοντας μεγάλη ακαδημαϊκή παράδοση και υψηλές επιδόσεις στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, οφείλουμε να επενδύσουμε στην έρευνα που διεξάγεται σε αυτά τα πεδία γιατί αυτό αποτελεί το διεθνές συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Είναι ώρα να το αντιληφθούμε και να το μετουσιώσουμε σε ερευνητική στρατηγική και κρατική χρηματοδότηση.
Η Χριστίνα Κουλούρη είναι Καθηγήτρια Νεότερης Ιστορίας, Πρύτανις Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
