Η ανοιχτή επιστολή “Σεβασμός στα δημόσια πανεπιστήμια στην Ελλάδα” που δημοσιεύθηκε στην ΕΦΣΥΝ στις 14 Ιουνίου και υπογράφεται από περισσότερους από 800 πανεπιστημιακούς, ερευνητές και διανοούμενους από όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και προσωπικότητες όπως oι Τζούντιθ Μπάτλερ, Γουέντι Μπράουν, Φρεντ Μότεν, Σλάβοϊ Ζίζεκ, Μαρία Τοντόροβα, Ετιέν Μπαλιμπάρ, Σούζαν Μπακ-Μορς, Σίλβια Φεντερίτσι, Γουόλτερ Μινόλο, Xαλ Φόστερ και Μπομπ Τζέσοπ πρέπει να προβληματίσει και να εξεταστεί με σοβαρότητα. Η έκκληση των υπογραφόντων προς την κυβέρνηση να αποσύρει το προτεινόμενο νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση καθώς και την εγκαθίδρυση ειδικής αστυνομίας στο πανεπιστήμιο, αναδεικνύει δύο σημεία:
Πρώτον, ότι η διεθνής κοινότητα ενδιαφέρεται για την Ελλάδα και παρακολουθεί προσεκτικά τις εξελίξεις στη χώρα και δεύτερον, ότι το επιχείρημα της κυβέρνησης ότι οι προτεινόμενες “μεταρρυθμίσεις” βασίζονται στη συναίνεση που υποτίθεται ότι υπάρχει διεθνώς σχετικά με τη νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ότι, ως εκ τούτου, η Ελλάδα θα είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένη με την παγκόσμια τάση, είναι προφανώς λανθασμένο. Η διεθνής εμπειρία, έτσι όπως αυτή εκφράζεται στην παρούσα επιστολή, υπογραμμίζει το αντίθετο.
Αναζωογόνηση
Το πρώτο σημείο πρέπει να είναι ενθαρρυντικό για όσους αντιτάσσονται στη διάλυση των δημόσιων πανεπιστημίων στην Ελλάδα, των οποίων οι προσπάθειες έχουν συστηματικά υποτιμηθεί, αγνοηθεί και κατασταλεί. Οι λεγόμενες μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας αποτέλεσαν αντικείμενο αντίστασης από την πρώτη στιγμή – από την ανάκληση του ιστορικού πανεπιστημιακού ασύλου (την πρώτη νομοθετική πράξη της κυβέρνησης) και τη θέσπιση κρατικά ελεγχόμενης πανεπιστημιακής αστυνομίας (πέρυσι) μέχρι και τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, όπως η αναδιάρθρωση προγραμμάτων σπουδών και τμημάτων, η επιτάχυνση, τυποποίηση και εμπορευματοποίηση των σπουδών και η ανατροπή των δημοκρατικών κεκτημένων στη διοίκηση και λειτουργία των ΑΕΙ. Oι σύλλογοι των καθηγητών, του διοικητικού προσωπικού και των φοιτητών διαμαρτυρήθηκαν από την πρώτη στιγμή της ανακοίνωσης του νέου νομοσχεδίου. Η ανοιχτή επιστολή αναγνωρίζει αυτές τις σημαντικές προσπάθειες και δείχνει ότι έχουν εκτιμηθεί από τους πανεπιστημιακούς αλλά και τις ερευνητικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Το κείμενο της επιστολής καθιστά σαφές ότι στόχος της είναι η αναζωογόνηση αυτού του κρίσιμου αγώνα.
Σε νέο περιτύλιγμα
Το δεύτερο σημείο αναδεικνύει το μεγαλύτερο διακύβευμα αυτού του αγώνα. Μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κατάρρευση του 2007/8 και ξανά μετά την πανδημία του κορονοϊού, οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές έχουν απαξιωθεί πλήρως ως αντιδημοκρατικές και βαθιά καταστροφικές για τους θεσμούς που είναι απαραίτητοι για την οργάνωση της δημόσιας πρόνοιας και την ευημερία της κοινωνίας. Όπως και το δημόσιο σύστημα υγείας, τα ιδρύματα της ανώτατης δημόσιας εκπαίδευσης παρέχουν πολυάριθμα οφέλη που αγνοούνται ή απαξιώνονται από τις νεοφιλελεύθερες ποσοτικοποιήσεις με όρους αγοράς: οι κρίσιμες λειτουργίες της κριτικής σκέψης και του αυτόνομου αναστοχασμού που καλλιεργείται στα δημόσια πανεπιστήμια είναι ζωτικής σημασίας για τη δημοκρατία, καθώς συγκροτούν τον συλλογικό έλεγχο στην ύβρη και τα κερδοσκοπικά σχέδια των επιχειρηματιών και των διεφθαρμένων τεχνοκρατών τους. Ολόκληρη η πορεία της νεοφιλελεύθερης εποχής, η οποία ξεκίνησε με το πραξικόπημα στη Χιλή το 1973 και κορυφώθηκε με την οικονομική κρίση του 2008, δεν ήταν παρά μια διαρκής προσπάθεια άρνησης και καταστροφής των κοινών αξιών και αγαθών που ενσωματώνονται στους δημόσιους θεσμούς, μια προσπάθεια να εκτεθεί η κοινωνία στις πιο αδίστακτες οικονομικές διεργασίες εξαγωγής υπεραξίας μέσω της εργασιακής επισφάλειας. Υπό αυτό το πρίσμα, το νομοσχέδιο της Νέας Δημοκρατίας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση ουσιαστικά σηματοδοτεί περισσότερη λιτότητα σε νέο περιτύλιγμα.
Νέες προκλήσεις
Από το 2008 και έπειτα, η προσπάθεια υπεράσπισης των νεοφιλελεύθερων πολιτικών γίνεται όλο και πιο δύσκολη ακόμη και από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της. Ο νεοφιλελευθερισμός επιβιώνει σήμερα όχι επειδή κερδίζει στα επιχειρήματα, ούτε επειδή απολαμβάνει ευρείας συναίνεσης, αλλά μάλλον μόνο ως αποτέλεσμα της γραφειοκρατικής και κυβερνητικής δυναμικής που είχε αποκτήσει πριν από το 2008. Ένα βασικό ερώτημα που τίθεται από την ανοιχτή επιστολή για την υπεράσπιση των δημόσιων πανεπιστημίων στην Ελλάδα είναι το εξής: γιατί να προωθήσουμε περαιτέρω αποτυχημένες λογικές και πολιτικές, όταν οι καταστροφικές κοινωνικές τους συνέπειες έχουν αποδειχθεί τόσο ξεκάθαρα; Η κυβέρνηση, για παράδειγμα, παριστάνει την πρωτοπόρο στα ζητήματα των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο. Ωστόσο, δεν γνωρίζει – ή πιστεύει ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να δουν – ότι η περαιτέρω διάλυση των δημόσιων θεσμών από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές ανήκει στη λογική “το κέρδος πάνω απ’ όλα” η οποία οδηγεί στην κατάρρευση του πλανήτη και θα αφήσει τους ανθρώπους στην Ελλάδα πιο επισφαλείς και εκτεθειμένους στις ολέθριες συνέπειες αυτής της καταστροφής; Είναι καιρός να συνδέσουμε τις τελείες σε ένα πραγματικό δημόσιο διάλογο!
Χρειάζονται ισχυρά, αυτόνομα δημόσια πανεπιστήμια που μπορούν να δημιουργήσουν κριτικό αναστοχασμό και να συμβάλουν στην ανανέωση κοινών αξιών για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής κρίσης. Αυτή η κρίση δεν βρίσκεται στο μέλλον, αλλά είναι ήδη εδώ, και οι προκλήσεις της απαιτούν σαφώς την υποστήριξη και την ενίσχυση όλων των ζωτικών θεσμών της δημόσιας πρόνοιας που έχουν υπονομευθεί μετά από σαράντα χρόνια νεοφιλελεύθερης επιθετικής πολιτικής. Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται κανείς είναι κυβερνητική υποστήριξη ζωής για έναν ζόμπι νεοφιλελευθερισμό!
Gene Ray, Associate Professor, University of Art and Design, Geneva (HEAD), υπογράφων της ανοιχτής επιστολής
