Μια φαινομενικά απλή ιστορία μάς αφηγείται ο Χαβιέρ Μαρίας σε αυτό το βιβλίο: βρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, στην Ισπανία του Φράνκο· η νεαρή Μαδριλένα Μπέρτα Ίσλα γνωρίζει και ερωτεύεται τον Τομάς Νέβινσον, που είναι Αγγλοϊσπανός (και πολύγλωσσος…), τον οποίο ωστόσο προσεγγίζουν κρυφά οι μυστικές υπηρεσίες της Αγγλίας και τον «πείθουν» να τον στρατολογήσουν. Ενώ ο Τομάς και η Μπέρτα παντρεύονται, κάνουν και παιδί, ζουν μια οικογενειακή ζωή στη Μαδρίτη, αυτός ζει και μια ζωή παράλληλη με την «κανονική» του, με απουσίες μεγάλης διάρκειας από τη Μαδρίτη, με το πρόσχημα ότι τον καλούν στην Αγγλία για δουλειές. Όμως κάποια στιγμή, και μάλιστα με βίαιο τρόπο, η Μπέρτα θα μάθει την αλήθεια (τουλάχιστον το κομμάτι που της επιτρέπεται να μάθει) και εκεί θα νιώσει ότι η ζωή της αλλάζει. Όμως το πραγματικό νόημα αυτής της φράσης θα το καταλάβει όταν, την εποχή του πολέμου στις Μαλβίνες, ο Τομάς θα εξαφανιστεί. Για δώδεκα χρόνια.
Με το βιβλίο αυτό, ο Χαβιέρ Μαρίας, από τους σημαντικότερους συγγραφείς της σύγχρονης ισπανικής λογοτεχνίας, επανέρχεται στο θέμα (και σε πρόσωπα) της μυθοπλασίας του για τις μυστικές υπηρεσίες. Η Μπέρτα Ίσλα κυκλοφόρησε το 2017, πέντε χρόνια πριν από τον θάνατο του συγγραφέα, και είναι το προτελευταίο του μυθιστόρημα. Μάλιστα, στο τελευταίο του βιβλίο, θα συναντήσουμε ξανά τον Τομάς Νέβινσον, τον άνθρωπο που νιώθει πια «εξόριστος του σύμπαντος».
Για άλλη μία φορά, αυτό που έχει τη μεγάλη σημασία για τον συγγραφέα μοιάζει να είναι αυτό που είναι «πίσω» από την «κατασκοπική/ερωτική» πλοκή. Και στο βιβλίο αυτό ο Μαρίας, με το γνώριμο στοχαστικό και συγκρατημένο, βραδύ ίσως, ύφος του, ξεδιπλώνει μια αφήγηση όπου δίπλα στο σασπένς της περιπέτειας παρατίθενται συζητήσεις που κινούνται σε φιλοσοφικά επίπεδα ή προσωπικές αναζητήσεις και πολιτικά σχόλια των χαρακτήρων του (του συγγραφέα;) για τα μεγάλα πολιτικά, κοινωνικά, γεωπολιτικά γεγονότα που συμβαίνουν στο φόντο της ιστορίας του, αποτυπώνοντας μια Ισπανία που αλλάζει, έναν κόσμο που αλλάζει.
Ο Μαρίας σκιαγραφεί ζωές που κινούνται σχεδόν σε κινούμενη άμμο, πλάθει χαρακτήρες γεμάτους ερωτηματικά και σκοτεινές γωνίες, δημιουργεί ένα κλίμα γεμάτο αμφιβολίες και αβεβαιότητα («η μόνιμη καχυποψία δεν υποφέρεται», αλλά και «η απόλυτη βεβαιότητα είναι βαρετή»), ιχνηλατεί σχέσεις γεμάτες μυστικά και αυταπάτες. Και όλα αυτά οδηγούν στη βαθύτερη διερώτηση που παίρνει υπαρξιακές διαστάσεις, όταν κάποιοι άνθρωποι ανακαλύπτουν πως «δεν είναι πρωταγωνιστές ούτε στην προσωπική τους ιστορία».
Κώστας ΑθανασίουΗ ΕΠΟΧΗ
