Στο θεατρικό έργο «Η μετ’ εμποδίων άνοδος του Αρτούρο Ούι», ο Μπέρτολντ Μπρεχτ περιγράφει πώς οι εθνικοσοσιαλιστές από συμμορία εγκληματιών έγιναν κυβερνητική δύναμη, υπογραμμίζοντας τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε η υποστήριξη της αστικής τάξης στη διαδικασία αυτή. Σχεδόν οκτώ δεκαετίες μετά το τέλος του φασισμού, δυο εύποροι Γερμανοί διοργάνωσαν στο Πότσνταμ μια κρυφή ημερίδα. Στην ημερήσια διάταξη βρισκόταν η εκπόνηση ενός σχεδίου δράσης για την απέλαση μεταναστών αλλά και γερμανών πολιτών μεταναστευτικής καταγωγής από τη Γερμανία. Στην πρόσκληση που απεστάλη σε στελέχη του κόμματος AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία), της διεθνούς ακροδεξιάς σκηνής και σε πρόσωπα που πρόσκεινται στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας, οι διοργανωτές προτείνουν την καταβολή του ελάχιστου ποσού των 5.000 ευρώ για τη συμμετοχή στο event. Η συνάντηση αποσκοπούσε μεταξύ άλλων στη χαρτογράφηση εύπορων «πατριωτών» για την οικονομική υποστήριξη ενός ευρύτερου δικτύου δυνάμεων, σκοπός του οποίου είναι η προώθηση και υλοποίηση ενός συνολικού κοινωνικοπολιτικού σχεδίου δράσης. Τα παραπάνω αποκαλύφθηκαν από τη δημοσιογραφική συλλογικότητα «Correctiv»1 στις αρχές του 2024 και προκάλεσαν μεγάλες διαδηλώσεις κατά της Ακροδεξιάς σε όλη τη χώρα.
Ωστόσο, στις πρόσφατες Ευρωεκλογές η AfD αύξησε τα ποσοστά της σε σχέση με την προηγούμενη κάλπη για το ευρωκοινοβούλιο κατά σχεδόν πέντε ποσοστιαίες μονάδες. Στην ανατολική Γερμανία το κόμμα έλαβε σχεδόν 27% των ψήφων και βρίσκεται πλέον στην πρώτη θέση προτίμησης των πολιτών. Τα εν λόγω ποσοστά δεν οφείλονται στην αποχή, αφού σημειώθηκε άνοδος της συμμετοχής των Γερμανών στις ευρωεκλογές, η οποία ανήλθε σε 64,8%. Τα μεγαλύτερα ποσοστά συμμετοχής καταγράφηκαν στη Σαξονία (69,4%) όπου η AfD έλαβε 31,8% των ψήφων.
Οι ψηφοφόροι του AfD
Το κόμμα πέρασε το 30% των ψήφων και στη Θουριγγία, όπου κεντρικό πρόσωπο της AfD καταδικάστηκε το Μάρτιο του 2024 για τη δημόσια χρήση συνθήματος της SA. Στο ίδιο πλαίσιο, ο υποψήφιος Μαξιμίλιαν Κραχ είχε δηλώσει πως δεν ήταν όλα τα μέλη της SS εγκληματίες. Επιπλέον, ο ίδιος ερευνάται από τις εισαγγελικές αρχές για χρηματισμό από τη Ρωσία, ενώ το Μάιο επιστημονικός συνεργάτης του συνελήφθη ως κατάσκοπος της Κίνας. Για ξέπλυμα μαύρου χρήματος ερευνάται από την άνοιξη και ο νεοεκλεγής ευρωβουλευτής της AfD, Πετρ Μπίστρον. Μολονότι η AfD απασχόλησε τη δημόσια σφαίρα με πληθώρα σκανδάλων, αυτό δεν απέτρεψε τους πολίτες να ψηφίσουν το κόμμα. Μάλιστα, το 51% των ψηφοφόρων της AfD επιλέγουν το κόμμα ακριβώς επειδή εκφράζει τις πεποιθήσεις τους2.
Το 30% όσων ψηφίζουν την ΑfD δηλώνουν εργάτες/τριες, ενώ με 25% το ακροδεξιό κόμμα κατέχει την πρωτιά και μεταξύ των ανέργων. Στις κατηγορίες των ελεύθερων επαγγελματιών (17%) και των μισθωτών (15%) το κόμμα βρίσκεται στη δεύτερη θέση επιλογής, όπως και μεταξύ των ανθρώπων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (27%), ενώ στην ομάδα των ανθρώπων με υψηλό επίπεδο μόρφωσης η AfD συγκεντρώνει «μόνο» το 10% των ψήφων. Ακόμα, το 30% των ψηφοφόρων της AfD δηλώνουν δυσαρεστημένοι με την οικονομική τους κατάσταση. Πρωτεύον πολιτικό θέμα για τους εκλογείς της AfD είναι η μετανάστευση (46%), ζήτημα το οποίο στον γενικό πληθυσμό βρίσκεται μόλις στην 3η θέση ιεράρχησης (17%) των θεμάτων, ενώ ως σημαντικότερα θέματα αναδεικνύονται στον γενικό πληθυσμό η εξασφάλιση της ειρήνης (26%) και η κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή (23%). Στο πλαίσιο αυτό, το γεγονός ότι το ακροδεξιό κόμμα καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά του σε κρατίδια όπου το ποσοστό συμμετοχής μεταναστών στον γενικό πληθυσμό είναι πολύ χαμηλό, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Συγκεκριμένα, μολονότι 12,7% των συνολικών κατοίκων της Γερμανίας δεν είναι γερμανοί πολίτες3, στα κρατίδια που ενσωματώθηκαν στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας το 1990 το ποσοστό αυτό δεν αγγίζει ούτε το 6%. Η συγκεκριμένη λεπτομέρεια μας βοηθάει να εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο η αποχωρούσα από το κόμμα της Αριστεράς, Ζάρα Βάγκενκνεχτ, προσεγγίζει το ζήτημα του ακροδεξιού κινδύνου στη Γερμανία.
Η νομιμοποίηση μέσω Βάγκενκνεχτ
Η Βάγκενκνεχτ έχει επανειλημμένα εκφράσει την πεποίθηση πως στη Γερμανία δεν χωράνε άλλοι μετανάστες και πως όσοι δεν σέβονται τη γερμανική φιλοξενία οφείλουν να απελαθούν από τη χώρα4, ενώ έχει καταφερθεί κατά μη ενσωματωμένων στη Γερμανία μουσουλμάνων μεταναστών5. Κατατάσσοντας το κόμμα που έχει ιδρύσει και φέρει το όνομά της στο χώρο της συντηρητικής Αριστεράς, η πρώην θιασώτρια του καθεστώτος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας κατονομάζει την πράσινη woke κουλτούρα των αστικών κέντρων ως πολιτικό αντίπαλο και έχει την αξίωση να εκφράσει τους σκληρά εργαζόμενους, «κανονικούς ανθρώπους»6. Ως αριστερές προβάλλονται οι οικονομικές θέσεις του κόμματος. Ο «Συνασπισμός Ζάρα Βάγκενκνεχτ για τον ορθολογισμό και τη δικαιοσύνη» έλαβε το 6,2%, συγκεντρώνοντας ωστόσο σε όλα στα ανατολικά κρατίδια της χώρας διψήφια ποσοστά, με τη μετανάστευση να βρίσκεται στη δεύτερη θέση των σημαντικών για τους ψηφοφόρους της Βάγκενκνεχτ θεμάτων. Η ιδρύτρια του κόμματος έχει καταστήσει σαφές πως ο πολιτικός σχηματισμός της αποσκοπεί στην πολιτική εξουδετέρωση της AfD στα ανατολικά κρατίδια της χώρας. Στόχος, για τον οποίο ευελπιστεί να επιτύχει ως εταίρος σε κυβερνητικούς συνασπισμούς σε επίπεδο κρατιδίων ακόμα και με το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα.
Η προσπάθεια σύνδεσης συντηρητικών πολιτισμικών θέσεων με οικονομικά αριστερές θέσεις για το ρόλο του κράτους συνιστά επικίνδυνο πείραμα, ωστόσο ενδέχεται να λειτουργήσει ακόμα και ως επιταχυντής της διαδικασίας οικοδόμησης της ακροδεξιάς ηγεμονίας στη Γερμανία. Η AfD, οι ψηφοφόροι της οποίας επιλέγουν το κόμμα με κριτήριο την αντιμεταναστευτική του τοποθέτηση, λαμβάνει τις περισσότερες ψήφους σε περιοχές όπου ζουν ιδιαίτερα λίγοι μετανάστες/στριες. Ως εκ τούτου, η αντιμεταναστευτική στάση δεν είναι αποτέλεσμα βιωμάτων, αλλά αποτέλεσμα ενός «ηθικού πανικού», ο οποίος χρησιμοποιείται από την ακροδεξιά για την κατασκευή συναίνεσης. Η τοποθέτηση της Βάγκενκνεχτ, αντί να αποκαλύψει την ανύπαρκτη ορθολογική υπόστασή της, νομιμοποιεί την εν λόγω πρακτική περαιτέρω. Λαμβάνοντας υπόψη πως οι κυβερνήσεις των κρατιδίων δεσμεύονται σε οικονομικό επίπεδο από τις νεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις του γερμανικού συντάγματος, τίθεται επιπλέον το ερώτημα πώς το κόμμα σκοπεύει να ασκήσει ως μικρότερος κυβερνητικός εταίρος αριστερή οικονομική πολιτική. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη ότι στέλεχος του κόμματος της Βάγκενκνεχτ έχει ήδη εκφραστεί θετικά για μια συνεργασία με την AfD σε επίπεδο δήμων, ο κίνδυνος η Συντηρητική Αριστερά να εξελιχθεί σε αριστερό άλλοθι της Ακροδεξιάς είναι ορατός.
Σημειώσεις:
1. Correctiv. Recherchen für die Gesellschaft: Geheimplan gegen Deutschland (Το μυστικό σχέδιο κατά της Γερμανίας) 10.01.2024
2. Τα δεδομένα που παρουσιάζονται στην επόμενη παράγραφο αντλήθηκαν από την μετεκλογική έρευνα της «Infratest Dimap», όπως παρουσιάζονται στην ανάλυση των αποτελεσμάτων των Ευρωεκλογών 2024 στη Γερμανία του Ιδρύματος Friedrich Ebert.
3. Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Επιμόρφωσης 01.01.2022.
4. Kevin Hagen: Die Gast-Rechte, Der Spiegel 12.01.2016.
5. Συνέντευξη της Ζάρα Βάγκενκνεχτ στην εφημερίδα Die Welt 8.11.2023.
6. Leo Fischer: Bündnis Sahra Wagenknecht: Die Normalen und die Anderen, Neues Deutschland 15.04.2024.
Η Χάρις Τριανταφυλλίδου είναι πολιτική επιστημόνισσα
Η ΕΠΟΧΗ
