Το προσχέδιο του υπουργείου Υγείας για τη συλλογή και επεξεργασία πλάσματος από τον ιδιωτικό τομέα, που αποκάλυψε το in.gr, δεν εμφανίζεται εν κενώ. Έρχεται ως συνέχεια των δηλώσεων του κ. Γεωργιάδη στο πρόσφατο Διεθνές Συνέδριο της PTTA (Plasma Protein Therapeutics Association, δηλαδή της Ένωσης των Φαρμακοβιομηχανιών που παρασκευάζουν φάρμακα από το πλάσμα) ότι θα αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο για τις ουσίες ανθρώπινης προέλευσης (SoHO Substancies of Human Origin) .
Οι δηλώσεις του υπουργού στο Συνέδριο που έγινε στην Αθήνα 16-18 Απρίλη ήταν οι παρακάτω: «Θέλω να σας στείλω ένα ξεκάθαρο μήνυμα: η κυβέρνηση μας, μία κυβέρνηση φιλική στην επιχειρηματικότητα, μία μεταρρυθμιστική κυβέρνηση, είναι απόλυτα πρόθυμη να αλλάξει τη νομοθεσία προς μία κατεύθυνση που θα επιτρέψει στο πεδίο συλλογής πλάσματος να αναπτυχθεί όσο πιο γρήγορα γίνεται (…) Θα χρησιμοποιήσουμε όλων των ειδών τα εργαλεία που άλλες χώρες έχουν χρησιμοποιήσει για να το επιτύχουν (…) Αν θέλετε να επενδύσετε στην Ελλάδα αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή». Οι δηλώσεις αυτές και το προσχέδιο νόμου που διέρρευσε στον Τύπο, δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για τις προθέσεις της κυβέρνησης να εκχωρήσει τη διαδικασία συλλογής και επεξεργασίας πλάσματος, αλλά και αίματος (!), όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, στον ιδιωτικό τομέα φυσικά επ’ αμοιβή στο πλαίσιο της εμμονικής αποστροφής της για το Δημόσιο τομέα Υγείας (και όχι μόνο).
Ηθική και ασφάλεια
Η συλλογή, έλεγχος και επεξεργασία του αίματος και του πλάσματος στη χώρα μας, αλλά και στη μεγάλη πλειονότητα των χωρών της ΕΕ, βρίσκονται υπό τον έλεγχο του δημόσιου τομέα και συγκεκριμένα των Υπηρεσιών Αιμοδοσίας, των Κέντρων Αίματος και της Εθνικής Αρμόδιας Αρχής του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.). Η νέα νομοθετική ρύθμιση μάς γυρίζει δεκαετίες πίσω στην αλήστου μνήμης εποχή της αμειβόμενης αιμοδοσίας και των ιδιωτικών “τραπεζών” αίματος, που έκλεισαν δια νόμου το 1979.
Η ιδιωτική επ’ αμοιβή συλλογή αίματος ή/και πλάσματος πέραν του ηθικού διλήμματος που θέτει, της πώλησης δηλαδή ανθρώπινων ιστών, που επί της ουσίας δε διαφέρει από την αγοροπωλησία οργάνων, θέτει πρωτίστως και ένα θέμα ασφάλειας. Είναι σαφές, και καταδεικνύεται από δεκάδες μελέτες, ότι η εθελοντική προσφορά αίματος – πλάσματος παρέχει ασφαλέστερα προϊόντα, καθώς το κίνητρο της αποζημίωσης υπονομεύει την ειλικρινή δήλωση του ιστορικού του δότη. Περίτρανη απόδειξη αποτελεί το πρόσφατο σκάνδαλο που συγκλονίζει τη Βρετανία για τη μόλυνση με ηπατίτιδα και AIDS 3.000 αιμορροφιλικών τις δεκαετίες 70-90 επειδή μεταγγίσθηκαν με παράγοντες πήξης από τις ΗΠΑ, που συνέλεγαν πλάσμα από αμειβόμενους δότες κρατούμενους φυλακών. Η εθελοντική αιμοδοσία χωρίς κανένα κίνητρο, με αλτρουιστικούς σκοπούς, αποτελεί μακράν την ασφαλέστερη πηγή αίματος.
Εμπορική εκμετάλλευση
Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί την πρόσφατη επικαιροποίηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τις ουσίες SoHΟ, που προβλέπει ενιαίους κανόνες για όλες τις ουσίες ανθρώπινης προέλευσης (αίμα, πλάσμα, κύτταρα, ιστούς, όργανα, ωάρια) και την ύπαρξη ενιαίας Αρχής για τη διαχείρισή τους, η οποία πάντως πουθενά δεν υπαινίσσεται την αγοραπωλησία τους.
Στην Ελλάδα, η Αρμόδια Αρχή για το αίμα και τα παράγωγά του είναι το ΕΚΕΑ (ΝΠΔΔ), για τα όργανα και ιστούς προς μεταμόσχευση ο ΕΟΜ (Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων ΝΠΙΔ) και για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΥΑ Ανεξάρτητη Αρχή) και είναι φανερό ότι θα πρέπει να αναπροσαρμοσθεί το νομικό πλαίσιο ώστε να υπάρχει ενιαία διαχείριση, με κοινούς κανόνες, των πολύτιμων αυτών ανθρώπινων προϊόντων. Το πρόσφατο σκάνδαλο με την εμπορική εκμετάλλευση παρένθετων μητέρων στα Χανιά καταδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερο έλεγχο και νομική θωράκιση στο χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Στην Ευρώπη μόνο 4 χώρες (Γερμανία, Ουγγαρία, Αυστρία και Τσεχία) επιτρέπουν τη συλλογή πλάσματος και από ιδιωτικούς φορείς, ενώ στις υπόλοιπες η διαδικασία βρίσκεται στα χέρια και υπό τον έλεγχο του δημοσίου τομέα υγείας (Κέντρα αίματος). Στην Ουγγαρία προ ετών υπήρξε μεγάλη μείωση των αποθεμάτων αίματος, καθώς οι αιμοδότες μετακινήθηκαν στην αμειβόμενη κατάθεση πλάσματος, ενώ στις ΗΠΑ η πλασματοδοσία με πλασμαφαίρεση, που μπορεί να γίνεται τόσο συχνά όσο ανά εβδομάδα, αποτελεί πηγή δεύτερου μισθού.
Η IPFA (International Plasma and Fractionation Association, δηλαδή η Ένωση μη κερδοσκοπικών Οργανισμών που ασχολούνται με τη συλλογή, έλεγχο και επεξεργασία του πλάσματος για την παραγωγή φαρμάκων) έχει μέλη Οργανισμούς που ενστερνίζονται την παραμονή της διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας του ανθρώπινου πλάσματος στο Δημόσιο τομέα Υγείας των χωρών.
Η Ελλάδα που, όπως δήλωσε επίσης πρόσφατα ο υπουργός Υγείας κ. Γεωργιάδης, είναι από τις πρώτες χώρες σε συλλογή αίματος, αλλά παρόλα αυτά δεν έχει αυτάρκεια σε αίμα, πρέπει επιτέλους να αναδιοργανώσει την αιμοδοσία της ώστε συγκεντρώνοντας λειτουργίες και διαδικασίες να αποκτήσει ασφαλές και επαρκές αίμα και παράγωγά του. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την απόκτηση και σοβαρών αποθεμάτων ανακτηθέντος πλάσματος (recovered plasma, το πλάσμα που προκύπτει από το διαχωρισμό σε παράγωγα του αίματος της εθελοντικής αιμοδοσίας) που είναι καλή πηγή πλάσματος για κλασματοποίηση προς παραγωγή φαρμάκων. Σήμερα αυτό το πλάσμα μεταγγίζεται ή απορρίπτεται, καθώς έχουν καταπέσει τα συμβόλαια που είχαμε στο παρελθόν με τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό και με την Ολλανδική Sanquin για τη διοχέτευση ελληνικού πλάσματος για παραγωγή λευκωματίνης, λόγω ακριβώς του ότι οι ελληνικές υπηρεσίες αιμοδοσίας και κέντρα αίματος δεν πληρούν τους αυστηρούς κανόνες ποιότητας και ασφάλειας για τη συλλογή και επεξεργασία πλάσματος για φαρμακευτική χρήση.
Η προσπάθεια εκ βάθρων αναδιοργάνωσης της αιμοδοσίας που ξεκίνησε το 2015 από το ΕΚΕΑ και το Υπ. Υγείας στην πράξη καθηλώθηκε από το 2019 και μόνο πρόσφατα υπήρξε η πολιτική βούληση για τη συγκέντρωση στο ΕΚΕΑ των αιμοληψιών των Νοσοκομειακών Υπηρεσιών Αιμοδοσίας της Αττικής για κεντρική επεξεργασία, που θα παρέχει άριστης ποιότητας παράγωγα και θα αξιοποιήσει το πλάσμα και τα αιμοπετάλια που σήμερα απορρίπτονται.
Χωρίς έλεγχο
Το προσχέδιο νόμου προβλέπει την ίδρυση κέντρων συλλογής και επεξεργασίας πλάσματος και αίματος προς μετάγγιση ή κλασματοποίηση από ιδιωτικούς οργανισμούς της Φαρμακοβιομηχανίας, αλλά ακόμη και των Δήμων, της Εκκλησίας και ΜΚΟ (sic!). Προβλέπει επίσης την ίδρυση Ανεξάρτητης Αρχής για το αίμα και το πλάσμα. Και ποιος θα είναι ο ρόλος του ΕΚΕΑ, των Κέντρων αίματος και των Νοσοκομειακών Υπηρεσιών Αιμοδοσίας στο νέο σύστημα; Θα υπάρχουν δύο φορείς συλλογής και επεξεργασίας αίματος και πλάσματος, το Δημόσιο και το Ιδιωτικό; Και ποιοι τυχεροί ασθενείς θα μεταγγισθούν με τα παράγωγα του ιδιωτικού φορέα;
Αυτά είναι φλέγοντα ερωτήματα που η κυβέρνηση καλείται να απαντήσει.
Ιδού λοιπόν κ. Υπουργέ: η λύση δεν είναι η αγοραία εκμετάλλευση του αίματος και του πλάσματος γυρίζοντας τη χώρα στην εποχή της αμειβόμενης αιμοδοσίας και των ιδιωτικών τραπεζών αίματος, αλλά η αναδιοργάνωση, από την κυβέρνηση των μεταρρυθμίσεων όπως λέτε, της Αιμοδοσίας της χώρας και η απόκτηση μετά από δεκαετίες επιτέλους Εθνικού Συστήματος Αίματος. Ενός ενιαίου Συστήματος που θα εμπεδώσει την κουλτούρα της αμιγώς εθελοντικής αιμοδοσίας και -εξ αιτίας ακριβώς αυτού- θα παρέχει ασφαλή και ποιοτικά παράγωγα αίματος, θα εξασφαλίζει αυτάρκεια της χώρας σε αίμα, αποθέματα έκτακτης ανάγκης και τέλος θα παρέχει πλάσμα ικανό για κλασματοποίηση και παραγωγή φαρμάκων.
Η Χάρις Ματσούκα είναι αιματολόγος, συντ. διευθύντρια αιματολογικού τμήματος ΓΝΑ Αλεξάνδρα, υποψήφια βουλεύτρια Α΄Αθήνας
