Όσα ακολουθούν, είναι μερικές σκέψεις που γεννήθηκαν από ένα πρόσφατο κείμενο του αγαπητού σύντροφου Κώστα Δουζίνα, στο οποίο, κατά τη γνώμη μου, η δικαιολογημένη εκτίμησή του για την άμεση δημοκρατία δεν ευνόησε μια πιο σφαιρική θεώρηση ενός σύνθετου ζητήματος, που απασχολεί τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ακόμα και στην πιο σαφή ιστορικά μορφή τους, οι θεσμοί άμεσης δημοκρατίας δεν είχαν αποκλειστικό χαρακτήρα. Συνδυάζονταν με αντιπροσωπευτικές μορφές. Όσοι επινόησαν τους δημοκρατικούς θεσμούς, προφανώς είχαν πιο πρακτικό τρόπο σκέψης από τον δικό μας. Στην αθηναϊκή δημοκρατία, δίπλα στην εκκλησία του δήμου υπήρχε η βουλή ως βουλευόμενο όργανο, το οποίο είχε καθαρά αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα, και μάλιστα «ταξικής» θα λέγαμε εκπροσώπησης. Η βουλή προετοίμαζε τα ερωτήματα που όφειλε να απαντήσει η εκκλησία του δήμου. Και γνωρίζουμε καλά ότι παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο ο τρόπος με τον οποίο τίθεται κάθε ερώτημα.
Εδώ ανακύπτει και ένα ζήτημα συγκριτικού πλεονεκτήματος των αντιπροσωπευτικών μορφών, το οποίο οφείλουμε ως αριστεροί να λάβουμε υπόψη κατά την εφαρμογή αμεσοδημοκρατικών μορφών. Στις αντιπροσωπευτικές μορφές προβλέπονται διαδικασίες συγκρότησης των διαφορετικών απόψεων (και ταξικών συμφερόντων) σε «κόμματα», δηλαδή σε τμήματα του όλου, και, κατά συνεπαγωγή, αναλογικά συστήματα εκπροσώπησης. Οι μειοψηφίες δεν παύουν να υπάρχουν θεσμικά μετά την απομάκρυνση από την οποιαδήποτε κάλπη. Παραμένουν οργανικά στοιχεία του συστήματος. Σε συστήματα σχετικά ανόθευτης αναλογικής εκπροσώπησης, μάλιστα, αποτελούν συχνά απαραίτητο στοιχείο της τελικής σύνθεσης μιας πολιτικά αναγκαίας πλειοψηφίας. Γι’ αυτό ως αριστεροί είμαστε αξιακά κατά των πλειοψηφικών συστημάτων και των ενιαίων ψηφοδελτίων, που καταλήγουν σε αριστοκρατικά αποτελέσματα. Ο, έστω μεταφορικός, ισχυρισμός ότι με την άμεση εκλογή από τα μέλη «η ΚΕ αποτελεί ένα πραγματικό κοινοβούλιο του κόμματος και όχι πυραμιδικό αποτύπωμα των τάσεων» είναι προβληματικός. Πρώτον, γιατί η εκλογή ενός «κοινοβουλίου» είναι κατ’ εξοχήν διαδικασία αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, και, δεύτερον και κυριότερο, γιατί τα πάσης φύσεως κοινοβούλια έχουν ως καταστατική προϋπόθεση την ύπαρξη θεσμικά οργανωμένων τμημάτων του όλου. Έχουν πτέρυγες, αλλιώς είναι καρικατούρες. Κατ’ αναλογία, τα δημοκρατικά κόμματα –και της Αριστεράς, ακόμα και τα πιο επαναστατικά– έχουν τάσεις. Όταν το ομολογούν και το θεσμοθετούν, γίνονται ακόμα πιο δημοκρατικά. Αλλιώς, ούτε άμεσα, ούτε έμμεσα ασκούν δημοκρατία.
ΥΓ.: Άσχετο καταφανώς με τον σύντροφο Δουζίνα, απαραίτητο, όμως, για τα ήθη της εποχής (ξέρει ο Ευκλείδης). Να διευκρινίσω ότι ο πατέρας μου ήταν χωροφύλακας και η μάνα μου δασκάλα. Τα δε πρώτα χρόνια του εξαετούς γυμνασίου φοίτησα σε ιδιωτικό σχολείο. Αυτά, για να μπορεί να συνυπολογιστεί η ταξική καταγωγή κατά την αποτίμηση της ορθότητας των ισχυρισμών μας απ’ όσους απεχθάνονται το αριστερόμετρο, αλλά παίζουν στα δάχτυλα το ταξικόμετρο.
Χαράλαμπος Γεωργούλας
