Έχετε την αίσθηση ότι υπάρχει ένα αυξανόμενο αίτημα ριζοσπαστισμού, με την έννοια του αιτήματος για ρήξη;
Υπάρχει σίγουρα ένα αίτημα αλλαγής, αλλά μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Το 2008 βιώσαμε μια βαθιά κρίση. Πολλοί άνθρωποι έλεγαν ότι ήταν η τελική κρίση του καπιταλισμού. Τελικά επανήλθαμε στα συνηθισμένα. Ήταν ακόμη η εποχή του τρίτου δρόμου. Ωστόσο, όλο αυτό δημιούργησε ένα πρώτο ρήγμα στη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία. Είδαμε να εκφράζεται ένα αίτημα ριζοσπαστισμού, ή σε κάθε περίπτωση ένα ισχυρό κίνημα αντίστασης, όπως οι Ποδέμος στην Ισπανία ή το Occupy Wall Street στις ΗΠΑ. Πλέον, η κρίση του νεοφιλελευθερισμού είναι πράγματι εμφανής, αλλά πιστεύω ότι η πανδημία άλλαξε τη συγκυρία.
Προς ποια κατεύθυνση;
Η εποχή που ζούμε απαιτεί ριζοσπαστικά μέτρα, αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι υπάρχει μια πραγματική επιθυμία ριζοσπαστισμού. Δεν θα έλεγα το ίδιο πριν από ένα χρόνο, αλλά με την πανδημία οι άνθρωποι έγιναν πιο φοβισμένοι. Σε περιόδους μεγάλων ανατροπών, η κοινωνία έχει μια τάση να αντιδρά ζητώντας προστασία. Είναι ένα φαινόμενο που ο Καρλ Πολάνυι το παρατήρησε τη δεκαετία του 1930 και το παρατηρούμε και εμείς σήμερα.
Πολιτικά, αυτό ποιον ευνοεί;
Αυτό που βρίσκω ανησυχητικό είναι ότι η πανδημία μπορεί να έχει σαν συνέπεια να δώσει προσωρινά μια ανάσα στο νεοφιλελευθερισμό. Ενώ, δηλαδή, αυτός είναι σε κρίση, του δίνεται η δυνατότητα να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για να διατηρηθεί μέσω του μετασχηματισμού του. Υπάρχει ο κίνδυνος να γίνουμε μάρτυρες μιας νέας μορφής νεοφιλελευθερισμού: του ψηφιακού, αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού. Η στροφή της πολιτικής του Μακρόν, που γίνεται όλο και πιο αυταρχική, το μαρτυρά.
Δηλαδή;
Είναι οι GAFA (Google, Apple, Facebook, Amazon) που κερδίζουν περισσότερα από αυτή την κρίση. Παρουσιάζονται σαν αυτοί που θα προσφέρουν λύσεις στην κρίση. Αυτό το είδαμε με τις ψηφιακές εφαρμογές για τον υγειονομικό έλεγχο του πληθυσμού. Οι πολίτες, εξαιτίας αυτού του αιτήματος για προστασία, αποδέχονται πράγματα που στο παρελθόν δεν θα το έκαναν. Όλο αυτό δεν είναι ευνοϊκό για την Αριστερά, η οποία δεν ξέρει πώς να απαντήσει σ’ αυτό το αίτημα.
Τι μπορεί να κάνει;
Βρίσκεται μπροστά σε μια πραγματική πρόκληση. Πρέπει να προσφέρει μια προοπτική εξόδου από την κρίση που θα λαμβάνει υπόψη αυτή την επιθυμία για προστασία, η οποία, αντίθετα με ό,τι φοβούνται ορισμένοι, δεν οδηγεί αναγκαστικά σε συντηρητικές πολιτικές. Νομίζω ότι η προοπτική εξόδου θα προέλθει από μια πράσινη δημοκρατική επανάσταση. Θα πρέπει να προβάλουμε την οικολογική πρόκληση σαν την ευκαιρία για να βελτιώσουμε τη ζωή των ανθρώπων. Ο Σπινόζα έλεγε ότι η πολιτική στηρίζεται σε δύο πράγματα: το φόβο και την ελπίδα. Η Δεξιά λειτουργεί με βάση το φόβο και η Αριστερά είναι αναγκαίο να δείξει την ελπίδα.
Η Αριστερά δεν εκμεταλλεύεται αρκετά αυτές τις αλλαγές της εσωτερικής στάσης των ανθρώπων…
Είναι πάρα πολύ ρασιοναλιστική. Θεωρεί ότι αρκεί ένα καλό πρόγραμμα για να έρθουν οι άνθρωποι αυθόρμητα στις τάξεις της. Αλλά δεν αρκεί να έχεις καλές ιδέες για να κινητοποιήσεις τους ανθρώπους. Οι ιδέες δεν έχουν δύναμη, παρά μόνο όταν συναντούν τις αλλαγές εσωτερικής στάσης των ανθρώπων και η Αριστερά δεν αναγνωρίζει αρκετά αυτό το ρόλο της συγκινησιακής πρόσληψης των πραγμάτων στην πολιτική. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα εγκαταλείψουμε το λόγο, αλλά αυτός δεν αρκεί. Όταν μιλάμε για την περιβαλλοντική μετάβαση, θα πρέπει οι άνθρωποι να φαντάζονται ένα νέο κόσμο, περισσότερο φιλικό και περισσότερο δίκαιο.
Αυτή η μετάβαση εμπλέκεται με το ριζοσπαστισμό…
Ναι, ένα πρόγραμμα οικολογικής μετάβασης πρέπει να είναι ριζοσπαστικό, γιατί δεν μπορεί να λειτουργήσει παρά στη βάση της αμφισβήτησης του νεοφιλελευθερισμού και του χρηματιστικού καπιταλισμού. Όλα τα οικολογικά κόμματα δεν είναι σαφή σχετικά με αυτό. Ωστόσο, δεν αρκεί να έχουμε ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα, θα πρέπει να το επικοινωνήσουμε στους ανθρώπους, να το παρουσιάσουμε με τρόπο που θα ικανοποιεί τις προσδοκίες τους.
Είμαστε, λοιπόν, σε μια χρονική στιγμή ενδεχομενικοτήτων: ή θα οδηγηθούμε σε ένα αυταρχικό νεοφιλελευθερισμό ή θα εμπλακούμε στην οικολογική μετάβαση. Όποιο και να είναι το ενδεχόμενο, αυτό σημαίνει ότι η διάκριση Αριστερά – Δεξιά είναι ακόμη ζωντανή…
Βεβαίως. Μου έχουν προσάψει οτιδήποτε σχετικά με τον αριστερό λαϊκισμό, αλλά αυτό που θέλω να πω είναι ότι θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα πολιτικό σύνορο, αυτό που εσείς αποκαλείτε διάκριση. Είναι αυτό ακριβώς που ο φιλελευθερισμός δεν αναγνωρίζει, καθώς διατείνεται ότι στην πολιτική θα πρέπει να συμφωνεί όλος ο κόσμος. Αυτό είναι σαφές με τον Μακρόν και το σλόγκαν “και Αριστερά και Δεξιά”. Ωστόσο, το πολιτικό είναι εξ ορισμού η υιοθέτηση θέσης απέναντι σε μια άλλη θέση. Ο αριστερός λαϊκισμός είναι ένας τρόπος να δημιουργήσεις αυτό το πολιτικό σύνορο: υπάρχει ένα “εμείς” και ένα “αυτοί”. Αυτό το “εμείς” δεν στηρίζεται αποκλειστικά στη βάση οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων, αλλά αφορά το σύνολο των δημοκρατικών αιτημάτων. Ένα από τα προβλήματα των οικολογικών κομμάτων είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργούν αυτό το σύνορο δεν είναι σαφής και αυτό έχει να κάνει με την αντίληψή τους για το πολιτικό.
Τη συνέντευξη πήρε η Charlotte Belaich
Μετάφραση: Γιώργος Μπάλιας
Πηγή: Η Εποχή από Liberation
