Η μελέτη του Σωτήρη Βαλντέν ξαναδιαβάζει όσα συνέβησαν στην Ελλάδα από τα Δεκεμβριανά μέχρι το τέλος του Εμφυλίου, το 1949, μέσα όμως από τα μάτια των Σουηδών, του σουηδικού κράτους, του Τύπου, της κοινής γνώμης. Όπως λέει ο συγγραφέας, «αποτελεί ένα ιστορικό του ελληνικού Εμφυλίου από τη σκοπιά μιας χώρας με σχετικά λίγους δεσμούς με την Ελλάδα και με περιορισμένη εμπλοκή στις διεθνείς εξελίξεις, χώρα που παρουσιάζει όμως την ιδιαιτερότητα να είναι μια από τις λίγες στη γηραιά ήπειρο που παρέμεινε εκτός των αντίπαλων συνασπισμών που διαμορφώθηκαν εκείνη την περίοδο».
Το ιδιαιτέρως ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι, καθώς η Σουηδία δεν είχε ούτε σημαντικά συμφέροντα στην περιοχή ούτε μεγάλες δυνατότητες παρέμβασης, η σουηδική διπλωματία και ο Τύπος ενέτασσαν τα γεγονότα της Ελλάδας μέσα στο γενικό πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, με τη στάση τους να μεταβάλλεται παρακολουθώντας και την εξέλιξη του ίδιου του Ψυχρού Πολέμου που εκείνη την εποχή σταδιακά κορυφωνόταν. Όπως μας θυμίζει ο συγγραφέας, στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου η Σουηδία ακολουθεί την αρχή τής «μη συμμετοχής σε συμμαχίες, με στόχο την ουδετερότητα σε συνθήκες πολέμου», προσπαθώντας μάλιστα ενίοτε να παίξει και ρόλο «γεφυροποιού», ενώ από το 1947 και μετά στρέφεται σαφώς προς τη Δύση, χωρίς όμως να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, ενώ το κλίμα με τη Σοβιετική Ένωση βαραίνει διαρκώς, καθώς βαθμιαία κυριαρχεί ένας φόβος για την πιθανότητα εισβολής της ΕΣΣΔ στη Σουηδία.
Αυτή η στροφή προφανώς επηρεάζει και την οπτική για τον ελληνικό εμφύλιο. Μια αρχική συμπάθεια προς τους αντάρτες, που είχαν υπάρξει ο κορμός της Αντίστασης και τώρα πολεμούν με έναν στρατό που περιλαμβάνει ακόμα και δωσίλογους, αρχίζει να υποχωρεί και σταδιακά κυριαρχεί ο αντικομουνισμός και η αντίθεση με τη Σοβιετική Ένωση.
Στο βιβλίο παρατίθεται πολύ πλούσιο υλικό (από δημοσιεύματα στον σουηδικό Τύπο και αναφορές διπλωματών κυρίως), υλικό που σε κάθε κεφάλαιο εντάσσεται στο διεθνές πλαίσιο αλλά και σε μια περιγραφή των συνθηκών τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Σουηδία, αλλά και των σχέσεων μεταξύ τους, όπου περιέχονται πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία (όπως, για παράδειγμα, το πώς «έληξε άδοξα και στη Σουηδία η κάθαρση των ναζιστών στις συνθήκες του Ψυχρού Πολέμου» από τις κρατικές υπηρεσίες και τις ένοπλες δυνάμεις ή ακόμα και η περιπέτεια της υποψηφιότητας του Άγγελου Σικελιανού και του Νίκου Καζαντζάκη για το Νόμπελ Λογοτεχνίας).
Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να αναφερθεί το γεγονός ότι, όπως λέει ο Βαλντέν, «στις συνθήκες της ψυχροπολεμικής πόλωσης, τα όρια ανάμεσα στη φιλελεύθερη προσέγγιση των Σουηδών και τον ωμό αντικομουνισμό της ελληνικής “εθνικοφροσύνης” δεν είναι πάντα διακριτά». Χαρακτηριστική είναι η θετική τοποθέτηση σουηδών δημοσιογράφων που επισκέφθηκαν τη Μακρόνησο (με «απουσία σχεδόν κάθε αναφοράς στην ακραία βία, φυσική και ψυχολογική, που ασκούνταν στους κρατούμενος»), ενώ συχνά υιοθετούνται από τις εφημερίδες (τόσο τις δεξιές όσο και τις σοσιαλδημοκρατικές, με σταθερή εξαίρεση βεβαίως τον κομουνιστικό Τύπο) ολόκληρη η προπαγάνδα, οι διαστρεβλώσεις και τα ψέματα της ελληνικής κυβέρνησης και, παράλληλα, «υποβαθμίζονται ή και αποσιωπώνται οι φρικαλεότητες και η σκληρή καταστολή από την κυβερνητική πλευρά (λευκή τρομοκρατία, Μακρόνησος κ.λπ.)».
Κώστας Αθανασίου
