Ακόμα και σήμερα η κάνναβη στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας παραμένει λίγο-πολύ ως ένα ψυχοδιεγερτικό φυτό που χρησιμοποιείται για ψυχαγωγικούς λόγους μόνο, είτε αυτή η πρακτική ερμηνεύεται από κάποιους με αρνητικό πρόσημο, είτε υπερασπίζεται από άλλους στη βάση ότι κι άλλες, πιο επικίνδυνες μάλιστα, ουσίες, όπως το αλκοόλ, καταναλώνονται ελεύθερα για τον ίδιο λόγο.
Η κάνναβη, όμως, είναι ένα παρεξηγημένο φυτό, που μπορεί να λάβει πλήθος άλλων εφαρμογών, από πρώτη ύλη σε βιομηχανικές εργασίες, μέχρι ως θεραπεία και φάρμακο για μια σειρά νοσημάτων. Αυτές οι εναλλακτικές χρήσεις του φυτού επιδιώχθηκαν να αναδειχθούν από την τριήμερη έκθεση Athens Cannabis Expo, που ολοκληρώνεται σήμερα στο κλειστό γυμναστήριο του Φαλήρου (Tae Kwon Do).
Φάρμακο και θεραπεία
«Στα τέλη Ιουνίου με σχετικό ΦΕΚ το φυτό της κάνναβης έφυγε από τη λίστα Α με τις ναρκωτικές ουσίες και κατατάχθηκε στη Β, με αποτέλεσμα να μπορεί πια να θεωρηθεί νόμιμη φαρμακευτική ουσία και να συνταγογραφηθεί από γιατρούς. Ήταν μια δικαίωση χρόνων όταν ακούσαμε να λέγεται από τον υπουργό Υγείας και τον πρωθυπουργό ότι η κάνναβη είναι φάρμακο. Αναμένουμε όμως τη ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου, ώστε όντως να προαχθεί η υγεία όλων μας», σημειώνει στην «Εποχή» ο Κωνσταντίνος Σύρος, πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών Υπέρ της Χρήσης Φαρμακευτικής Κάνναβης, που μετέχει στην έκθεση ως ομιλητής, και τους διοργανωτές της οποίας ευχαριστεί θερμά, καθώς με αυτόν τον τρόπο προωθείται η «διεκδίκηση του συνταγματικού μας δικαιώματος στην επιλογή του φαρμάκου και της θεραπείας μας».
Αυτή τη στιγμή η κάνναβη είναι αποδεκτή ως φάρμακο σε 30 πολιτείες της Αμερικής και 15 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς, σύμφωνα με ιατρικές μελέτες, μπορεί να αποτελέσει πρακτική αντιμετώπισης και ανακούφισης συμπτωμάτων πολλών ασθενειών και νοσημάτων. «Η ιατρική κάνναβη βοηθάει στους χρόνιους νευροπαθητικούς πόνους, στη σκλήρυνση κατά πλάκας, στο Αλτσχάιμερ, στο Πάρκινσον, σε πολλά αυτοάνοσα νοσήματα, στην πρόληψη και ίαση του καρκίνου, στις επιληπτικές κρίσεις κ.ά. Ενώ μέχρι πρόσφατα αντιμετωπιζόταν ως ταμπού, σιγά-σιγά μπαίνει και στον τομέα της ψυχιατρικής, ακριβώς γιατί δεν έχει τις παρενέργειες και την τοξικότητα που έχουν άλλες θεραπείες», επισημαίνει ο πρόεδρος του συλλόγου.
Προς ιατρική χρήση της κάνναβης, βέβαια, όπως εξηγεί ο ίδιος, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους ασθενείς αυτή που πωλείται αυτή τη στιγμή στο παρεμπόριο. «Η κάνναβη που κυκλοφορεί στο παρεμπόριο, με βακτήρια, χωρίς έλεγχο για προσμίξεις, μεταφερόμενη όπως να ‘ναι, δεν είναι ιατρική κάνναβη. Ούτε μπορεί κάποιος ασθενής να την αγοράσει παράνομα και να τη φτιάξει λάδι για να την πάρει ως φάρμακο. Η κάνναβη λειτουργεί θεραπευτικά στη βρώσιμή της μορφή. Από εκεί και πέρα, για συγκεκριμένες ασθένειες ενδείκνυται η ατμοποίησή της ή το κάπνισμά της. Μόνο όταν η κάνναβη θα καλλιεργείται νόμιμα, είτε από τους ίδιους τους ασθενείς, είτε από συλλόγους και ΚΟΙΝΣΕΠ, θα μπορούμε να γνωρίζουμε ότι περιέχει την ακριβή ποσότητα της θεραπευτικής ουσίας που χρειάζεται ο πάσχων για την εκάστοτε ασθένεια», τονίζει.
Μέχρι και πριν από λίγο διάστημα στην Ελλάδα, αν κάποιος ασθενής, όπως ο Κωνσταντίνος Σύρος, δεν ανταποκρινόταν σε άλλα φάρμακα και χρειαζόταν την κάνναβη ως αγωγή, δεν είχε άλλη επιλογή παρά να κινηθεί μη σύννομα, είτε μέσω αγοράς από μικροεμπόρους, είτε αυτοκαλλιέργειας, οδηγώντας στο στιγματισμό τους και στη σύλληψή τους από την αστυνομία, όπως έγινε και με τον πρόεδρο του συλλόγου το 2013, που μετά πολλών βασάνων τελικά δικαιώθηκε.
Μέσω της σχετικής διάταξης του Ιουνίου κατέστη δυνατό πλέον και στη χώρα μας να συνταγογραφούνται στους ασθενείς σκευάσματα κάνναβης, που μετά από αίτηση και έγκριση από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) θα εισάγονται από χώρες του εξωτερικού. Αν και αποτελεί το πρώτο βήμα ως αναγνώριση της χρήσης της κάνναβης για ιατρικούς και φαρμακευτικούς λόγους, δεν επαρκεί, καθώς ακόμα δεν υπάρχει το πλαίσιο για την καλλιέργεια και παραγωγή τέτοιων σκευασμάτων εντός της χώρας, ενώ λείπει και η ελληνική νομοθεσία που θα καθορίζει για ποιες ασθένειες ενδείκνυται η χρήση τους. Κενά που αναμένεται να καλυφθούν με την κατάρτιση και κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου, το οποίο τους τελευταίους μήνες επεξεργάζεται ομάδα εργασίας των υπουργείων Υγείας, Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.
Αναμονή για το νομοσχέδιο
«Αυτή τη στιγμή προσωπικά μου έχει συνταγογραφηθεί από γιατρό 250 γρ. κάνναβης για 83 μέρες θεραπεία (1 γρ. επί τρεις φορές την ημέρα). Έχω καταθέσει τη σχετική αίτηση στον ΕΟΦ για να εισαχθεί το φάρμακο, αλλά δεν έχει γίνει τίποτα εδώ και 1,5 μήνα. Για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να ψηφιστεί το νομοσχέδιο, που θα δίνει τη δυνατότητα το φάρμακο να παραχθεί και εδώ, αλλά και να εισαχθεί μαζικά, ώστε να μην καθυστερεί η θεραπευτική διαδικασία».
Η πρόεδρος του ΕΟΦ και επικεφαλής της ομάδας εργασίας για την κατάρτιση του νομοσχεδίου, Κατερίνα Αντωνίου, απαντά στην «Εποχή» πως ο οργανισμός βρίσκεται σε διαδικασία αποδοχής τέτοιων αιτημάτων και με την έναρξη του νέου χρόνου τώρα θα προχωρήσει στην έγκριση και εισαγωγή των απαιτούμενων σκευασμάτων. Ταυτόχρονα, σημειώνει σχετικά με την κατάθεση του νομοσχεδίου πως «προσπαθούμε με πολύ κόπο να τελειώσουμε αυτό το έργο, που οφείλουμε και επιθυμούμε να ολοκληρωθεί σύντομα και έτσι πιστεύω πως θα γίνει το επόμενο διάστημα», εξηγώντας πως το έργο είναι δύσκολο, καθώς εμπλέκονται πολλά υπουργεία και φορείς.
«Το νομοσχέδιο θα προβλέπει την καλλιέργεια και παραγωγή σκευασμάτων ιατρικής κάνναβης και θα δημιουργήσει μια επακόλουθη εθνική νομοθεσία, προκειμένου τα φαρμακευτικά σκευάσματα κάνναβης να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ευρέως. Το ζήτημα των ενδείξεων θα αποτελέσει και αυτό ένα αντικείμενο των νομοθετικών διατάξεων που θα ρυθμιστούν. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ενδείξεις των σκευασμάτων κάνναβης, η κυκλοφορία και η χρήση τους έχουν ένα χαρακτήρα εθνικό, δεν είναι ομοιόμορφος στην ΕΕ. Ακολουθούν κάθε φορά τις εθνικές νομοθεσίες, προσπαθώντας βέβαια να υπάρχουν κάποια κοινά σημεία μεταξύ τους, προκειμένου οι ασθενείς να μπορούν να χρησιμοποιούν και ξένα σκευάσματα», σύμφωνα με την ίδια.
Σημαντικό σημείο του νομοσχεδίου θα αποτελέσει ποιος θα είναι ο οριζόμενος τρόπος καλλιέργειας και παραγωγής, καθώς, όπως υπογραμμίζει ο Κωνσταντίνος Σύρος, «θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα η κάνναβη να καλλιεργείται και να μεταποιείται ως φαρμακευτική ουσία από διάφορες ΚΟΙΝΣΕΠ. Οι φαρμακευτικές πολυεθνικές εδώ και χρόνια προσπαθούν να πατεντάρουν την κάνναβη. Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι οι εν λόγω εταιρείες, πρώτον, παράγουν συνθετικά φαρμακευτικά σκευάσματα κάνναβης, που δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με ένα καθαρό σκεύασμα, που θα έχει προκύψει κάθε φορά από μία συγκεκριμένη ποικιλία, ανάλογα την ασθένεια για την οποία χρησιμοποιείται. Δεύτερον, ότι οι φαρμακευτικές έχουν και ως στόχο το κέρδος, που σημαίνει ότι μπορεί να κάνουν ένα φάρμακο που η πρώτη του ύλη είναι φθηνή, πανάκριβο. Για παράδειγμα, το Sativex περιέχει ένα γραμμάριο κάνναβης και η τιμή του είναι στα 300 ευρώ. Αυτό θα είναι απαγορευτικό για πολλούς ασθενείς».
Πηγή από αρμόδιο υπουργείο σημειώνει στην «Εποχή» πως η δυνατότητα καλλιέργειας και παραγωγής θα αφορά μεγάλο εύρος νομικών προσώπων, καθώς πέραν από μία θεραπευτική ευκαιρία για τους ασθενείς, αποτελεί και μία επενδυτική ευκαιρία, με εκδήλωση ιδιαίτερου ενδιαφέροντος από το εξωτερικό, και δυνατότητες εξαγωγών. Το κράτος, όμως, σε κάθε περίπτωση, υπογραμμίζεται ότι, θα λειτουργήσει ως εποπτική αρχή, προκειμένου να μην γίνει κατάχρηση και εμπόριο για άλλους λόγους, πλην φαρμακευτικούς από ασθενείς.
Το μεγάλο στοίχημα, βέβαια, παραμένει η απήχηση και συναίνεση που θα συναντήσει το επικείμενο νομοσχέδιο, τόσο στη Βουλή, όσο και στην κοινωνία.
Η βιομηχανική χρήση της κάνναβης
Πιθανά να ακολουθήσει το δρόμο της βιομηχανικής χρήσης του φυτού, που μετά την απελευθέρωσή της το 2016 με Κοινή Υπουργική Απόφαση, εμφανίζει δυναμική εξέλιξη, με αρκετούς παραγωγούς να παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την καλλιέργεια της κάνναβης και να προχωρούν σε αυτήν, αίροντας τυχόν προκαταλήψεις. «Τον πρώτο χρόνο καλλιεργήθηκαν 26 στρέμματα σε όλη την Ελλάδα, ενώ το 2017 παρατηρήθηκε μεγάλη άνοδος, με καλλιέργεια 265 στρεμμάτων βιομηχανικής κάνναβης», σημειώνει στην «Εποχή» η Ελένη Τσαλίκη, εντεταλμένη ερευνήτρια του γεωργικού οργανισμού Δήμητρα, που είναι ο υπεύθυνος φορέας για την αξιολόγηση και έλεγχο των ποικιλιών της κάνναβης να μην ξεπερνάνε το ποσοστό του 0,2% περιεκτικότητας σε τετραϋδροκανναβινόλη (THC), δηλαδή την ψυχότροπη ουσία του φυτού, ώστε να θεωρείται βιομηχανική καλλιέργεια, καθώς και για τη δημιουργία οδηγού καλλιέργειας του φυτού. Ταυτόχρονα, ο οργανισμός έχει εγκαταστήσει πειραματικούς αγρούς, προκειμένου να αξιολογήσει ποιες ποικιλίες κάνναβης είναι προτιμότερες σε κάποιες βιομηχανικές εφαρμογές.
Η βιομηχανική κάνναβη και η χρήση της μέχρι και τη δεκαετία του ’30 ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ελλάδα. Έκτοτε απαγορεύτηκε και παρά τη διαφορά που έχει με ποικιλίες με υψηλό THC, παρέμεινε επί δεκαετίες ποινικοποιημένη στην Ελλάδα, αφήνοντας αναξιοποίητη μια σημαντική πρώτη ύλη. «Παλαιότερα επειδή η καλλιέργεια της κάνναβης είχε υψηλότερο ποσοστό THC χρησιμοποιείτο και για άλλους σκοπούς και για αυτό δαιμονοποιήθηκε και απαγορεύτηκε όλη η καλλιέργεια. Εδώ και χρόνια, όμως, οι καλλιέργειες ελέγχονται με τη βοήθεια της γενετικής βελτίωσης για να έχουν χαμηλό ποσοστό, δημιουργώντας ποικιλίες με τα ζητούμενα χαρακτηριστικά και επιτράπηκε σε όλη την Ευρώπη ξανά. Έστω και πιο αργά, το 2016, επανανομιμοποιήθηκε και στη χώρα μας», εξηγεί η ερευνήτρια, που συμμετείχε στο Athens Cannabis Expo, τονίζοντας πως τα τελευταία δύο χρόνια δεν βρέθηκε παραβίαση του ποσοστού σε καμία καλλιέργεια βιομηχανικής κάνναβης στην Ελλάδα.
«Η καθυστέρηση της απελευθέρωσης της βιομηχανικής κάνναβης στην Ελλάδα είναι πιθανό να οφείλεται και σε αντίθετα οικονομικά συμφέροντα, καθώς αποτελεί μία φθηνή παραγωγή που μπορεί να αντικαταστήσει τα πετροχημικά. Μία από τις αιτίες, άλλωστε, που απαγορεύθηκε η καλλιέργειά της τη δεκαετία του ’30 ήταν και η εισαγωγή του νάιλον», προσθέτει από την άλλη στην «Εποχή» ο Δημήτρης Γερονίκος, γεωπόνος, ομιλητής επίσης στην έκθεση.
Μία αειφόρος λύση
Αυτό το οικολογικό χαρακτηριστικό αποτελεί και το πιο σημαντικό πλεονέκτημα του φυτού, σύμφωνα με το γεωπόνο. «Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή της κλιματικής αλλαγής ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει αυτή η καλλιέργεια είναι πολύ σημαντικός, καθώς μας δίνει κρίσιμα πλεονεκτήματα για την προστασία του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, από 4 στρέμματα κάνναβης μπορεί να παραχθεί όση ποσότητα χαρτοπολτού παράγεται από 1 στρέμμα δάσους, με τη διαφορά όμως ότι το ένα στρέμμα δάσους χρειάζεται 30 και 50 χρόνια για να μεγαλώσει, ενώ τα 4 στρέμματα κάνναβης είναι ετήσια. Μιλάμε για μια εκπληκτική εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων. Η βιομηχανική κάνναβη αποτελεί μια καλλιέργεια 100% φιλική στο περιβάλλον και λειτουργεί με αειφόρο τρόπο σε σχέση με αυτό. Παράγονται, δηλαδή, πολλά προϊόντα, όπως το βιοπλαστικό, που είναι βιοαποικοδομήσιμα».
Ταυτόχρονα, είναι ένα φυτό που μπορεί να αξιοποιηθεί κάθε μέρος του και να έχει πλείστες εφαρμογές. «Υπάρχουν πολλοί τρόποι διάθεσης του τελικού προϊόντος της κάνναβης και μπορεί να μεταποιηθεί από την ίνα, το σπόρο, μέχρι τα φύλλα της, έχει αυξημένη παραγωγή βιομάζας, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως οικοδομικό υλικό, τρόφιμο, ύφασμα κτλ. Έχει άπειρες χρήσεις», σημειώνει η Ελένη Τσαλίκη. Ενώ το έδαφος της Ελλάδας είναι πολύ φιλικό για την καλλιέργεια της βιομηχανικής κάνναβης, απαιτεί λίγες ανθρωποώρες και αποτελεί παραγωγή σχετικά χαμηλού κόστους.
Παρόλα αυτά, επισημαίνεται πως προκειμένου να αναπτυχθεί όντως η παραγωγή της βιομηχανικής κάνναβης πρέπει να συντελεστούν και περαιτέρω βήματα υποστήριξης. «Το στέλεχος της βιομηχανικής κάνναβης φθάνει μέχρι και 2 μέτρα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για υφάσματα, σκοινιά κτλ, όπως γινόταν παλιά στην Ελλάδα, τη δεκαετία του ’20. Αυτή τη στιγμή, όμως, δεν υπάρχει κάποιο εργοστάσιο μεταποίησης για την ίνα στη χώρα. Πρέπει να γίνει μεγαλύτερη επένδυση στη μεταποίηση και να συνεργαστούν όλοι οι υπεύθυνοι φορείς ώστε να βρεθεί τρόπος διάθεσης της παραγωγής, με το μεγαλύτερο όφελος για τους αγρότες», τονίζει η ερευνήτρια της ΕΛΓΟ Δήμητρα.
Παράγοντας ανάπτυξης
Προς το παρόν, οι παραγωγοί είτε στρέφονται στην αξιοποίηση άλλων μερών του φυτού, είτε προσπαθούν μόνοι τους μέσω ΚΟΙΣΝΕΠ και προωθώντας τη δουλειά τους κυρίως μέσω ίντερνετ, να αξιοποιήσουν και την ίνα της κάνναβης. Αυτό δεν είναι αρνητικό, καθώς θα μπορούσε να σημαίνει την ανάπτυξη ενός άλλου τύπου οικονομίας, αλλά ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση είναι απαραίτητη η λήψη μέτρων στήριξης, προκειμένου να ανελιχθούν, σύμφωνα με τον Δημήτρη Γερονίκο. «Είναι ευκαιρία με την καλλιέργεια βιομηχανικής κάνναβης να περάσουμε στην ανάπτυξη συνεταιριστικών μορφών παραγωγής, με καθετοποιημένη μορφή παραγωγής από το χωράφι στο ράφι. Αυτές οι επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται οι ίδιες την υπεραξία του προϊόντος και ταυτόχρονα ανοίγονται θέσεις εργασίας. Η κάνναβη θα μπορούσε να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, αλλά για να γίνει αυτό θα έπρεπε να απεμπλακεί από διάφορα γραφειοκρατικά γρανάζια που παρεμποδίζουν την εξάπλωσή της ως καλλιέργεια».
Ταυτόχρονα επισημαίνει τις ευκαιρίες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή για τους έλληνες παραγωγούς βιομηχανικής κάνναβης, καθώς «η Ευρώπη χρειάζεται γύρω στους 22.000 τόνους σπόρους κάνναβης. Μέχρι τώρα παράγονται μόνο 11.000 και οι υπόλοιποι εισάγονται. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να δραστηριοποιηθεί σε αυτό τον τομέα και να έχει εξαγωγές, συμβάλλοντας σε μια πραγματική ανάπτυξη».
Προκειμένου, όμως, να αξιοποιηθούν όλες αυτές οι δυνατότητες της κάνναβης, από τους συνομιλητές μας κρίνεται πως το πρωταρχικό και το πιο σημαντικό βήμα είναι αυτό της ενημέρωσης και της αποδαιμονοποίησης ενός χρήσιμου φυτού, που μπορεί να αποτελέσει φάρμακο και οικολογική πρώτη ύλη.
Τζέλα Αλιπράντη
Πηγή: Η Εποχή
