Καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Ελον Μασκ δήλωσαν ότι θα κυβερνήσουν στα πρότυπα του Χαβιέ Μιλέι, ταξιδέψαμε στο Μπουένος Αϊρες ακριβώς έναν χρόνο από την ανάληψη των καθηκόντων του προέδρου της Αργεντινής. Παρακολουθήσαμε σε εξέλιξη ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά πειράματα από την εποχή του δικτάτορα Πινοσέτ, το οποίο θα φέρει δυστυχία σε εκατομμύρια ανθρώπους εντός της χώρας και από την έκβασή του ίσως κριθεί το οικονομικό μέλλον αυταρχικών καθεστώτων σε όλο τον κόσμο.
Aν αφαιρέσεις το τάνγκο, την Μπόκα και τα μνημεία της Εβίτα Περόν, στο Μπουένος Αϊρες υπάρχουν εδώ και δεκαετίες τρεις πολιτικές «ατραξιόν» που θα παρατηρήσει ακόμη και ο πιο αφηρημένος τουρίστας: οι λεγόμενοι καρτονέρος, που επιβιώνουν συλλέγοντας ανακυκλώσιμα υλικά από τα σκουπίδια, οι αστυνομικοί με τις αύρες σε κεντρικά σημεία της πόλης και οι περίφημες μητέρες της Πλάζα ντε Μάγιο, οι οποίες εδώ και 47 χρόνια συγκεντρώνονται κάθε εβδομάδα μπροστά από την προεδρική κατοικία Casa Rosada ζητώντας δικαίωση για τους νεκρούς και εξαφανισμένους (desaparecidos) της δικτατορίας Βιντέλα. Οι ζωές και των τριών αυτών ομάδων άλλαξαν ριζικά από τη στιγμή που ήρθε στην εξουσία ο Χαβιέ Μιλέι, ο επονομαζόμενος El Loco (ο τρελός).
Οι ζητιάνοι, οι άστεγοι και οι ρακοσυλλέκτες είναι ακόμη πιο ορατοί στην πόλη αφού, ο νέος πρόεδρος έφερε το 52,9% του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας – από 41,7% που ήταν πριν από έναν χρόνο. Μαζί με τους καρτονέρος θα αυξηθούν και οι αστυνομικοί, καθώς οι δυνάμεις καταστολής είναι από τις ελάχιστες ομάδες του Δημοσίου, μαζί με τις μυστικές υπηρεσίες και τις ένοπλες δυνάμεις, που βλέπουν αύξηση του προϋπολογισμού τους εν μέσω σαρωτικών περικοπών. Οσο για τις μητέρες της Πλάζα ντε Μάγιο απέκτησαν έναν πρόεδρο που όχι μόνο δηλώνει θαυμαστής του Βιντέλα αλλά, σε μια από τις πρώτες αποφάσεις του, έκοψε τα λιγοστά χρήματα που δίνονταν σε έρευνες για την αναγνώριση των θυμάτων της χούντας.
Η κοινωνία στην Αργεντινή βρίσκεται σε κατάσταση ολοκληρωτικού σοκ. Τα συνδικάτα και οι εργαζόμενοι κλήθηκαν μέσα σε έναν χρόνο να απαντήσουν σε περισσότερες αντιλαϊκές επιθέσεις από όσες έχει αντιμετωπίσει ένα μέσο ευρωπαϊκό συνδικάτο από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Μιλέι στους δώδεκα μήνες της εξουσίας του απέλυσε έναν στους δέκα υπαλλήλους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, κατάργησε πάνω από 13 υπουργεία, έκοψε στο μισό τις δαπάνες για την Παιδεία και κατά περίπου 30% τις δαπάνες για την Υγεία και μείωσε κατά σχεδόν 70% τα χρήματα που κατευθύνονταν στις περιφέρειες της χώρας. Οι χαμηλότερες συντάξεις έπεσαν στα 300 ευρώ τον μήνα – γεγονός που έδωσε στα κρατικά ταμεία μια ανάσα για να… αγοράσουν δεκάδες μαχητικά από τις ΗΠΑ και να αυξήσουν τις δαπάνες για τις μυστικές υπηρεσίες κατά 216%.
Το οικονομικό σοκ αποκτά πρωτοφανείς διαστάσεις και λόγω της σχεδόν ολοκληρωτικής διακοπής όλων των δημόσιων έργων, η οποία έστειλε άμεσα στην ανεργία τουλάχιστον 200.000 ανθρώπους και προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις που αναμένεται να συρρικνώσουν την εθνική οικονομία κατά τουλάχιστον 3,6%.
Αν είσαι τουρίστας, ίσως πάρεις μια… μυρωδιά των εξελίξεων από το χαρτί τουαλέτας που άρχισε να εκλείπει στα μουσεία. Μαθητές και φοιτητές το κατάλαβαν στο πετσί τους από τα κλειστά καλοριφέρ ενώ οι ασθενείς βιώνουν ένα σύστημα υγείας που δέχεται πρωτοφανείς πιέσεις.
Επιστρέφω στην Πλάζα ντε Μάγιο για την εβδομαδιαία συγκέντρωση για τα θύματα της δικτατορίας. Καθώς εκφωνούνται τα ονόματα των αγνοουμένων βλέπω πλακάτ εναντίον του νέου προέδρου (Basta Milei), παλαιστινιακές σημαίες αλλά και συνθήματα για τα δικαιώματα των γυναικών. Στην Αργεντινή πραγματοποιείται μία γενοκτονία κάθε 35 ώρες αλλά ο Μιλέι έκλεισε το υπουργείο Γυναικών και τη Γραμματεία κατά της Εμφυλης Βίας. Οπως και η δική μας επέτειος του Πολυτεχνείου, η εκδήλωση επανανοηματοδοτείται διαρκώς για να εκφράσει τις νέες ανάγκες. Ο νέος εχθρός όμως είναι εντελώς διαφορετικός.
O Μιλέι ακολούθησε το μονοπάτι των αυταρχικών νεοφιλελεύθερων ηγετών της Λατινικής Αμερικής που αποδίδουν όλα τα δεινά της οικονομίας στη διαφθορά και την απληστία των «πολιτικών ελίτ», κρύβοντας κάτω από το χαλί δομικά προβλήματα της οικονομίας που συνήθως οφείλονται στις συνταγές- σοκ του ΔΝΤ και την άνιση σχέση με την αμερικανική οικονομία. Στη διαδρομή διεύρυνε το μονοπάτι με τη φασιστική ρητορική που συναντήσαμε στην Ιταλία του Μουσολίνι και τη Γερμανία του Χίτλερ και στο τέλος παρέλασε σαν πολιτικός «βασιλιάς καρνάβαλος» με την αμετροέπεια και τη γελοιότητα που συναντά κανείς από τον Τραμπ μέχρι τον αντιπρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας.
Αυτό το βαθιά αντιδημοκρατικό κράμα, που δεν έρχεται πλέον με τη στρατιωτική περιβολή του παραδοσιακού λατινοαμερικάνικου coup d’ etat αλλά με τον κιτς πολιτισμό τηλεοπτικού πρωινάδικου, βρίσκει σταδιακά μιμητές σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου.
Στις ΗΠΑ ο Ελον Μασκ, στον οποίο ο Τραμπ υποσχέθηκε το υπουργείο Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας, έχει προτείνει περικοπές δημόσιων δαπανών σε ανάλογο ποσοστό με την Αργεντινή, γεγονός που για την Αμερική σημαίνει ψαλίδι σχεδόν δύο τρισεκατομμυρίων δολαρίων (από τα 6,75 τρισ. του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού). Τις ημέρες που βρέθηκα στην Αργεντινή, το Μπουένος Αϊρες φιλοξενούσε τη «διεθνή της Ακροδεξιάς», με καλεσμένους, μεταξύ άλλων, τον φασίστα Βραζιλιάνο πρώην πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρο, τον ηγέτη του φιλοναζιστικού ισπανικού Vox, Σαντιάγκο Αμπασκάλ, τη νύφη του Τραμπ, Λάρα Τραμπ, αλλά και γνωστούς libertarian πολιτικούς και δημοσιολόγους όπως οι Αμερικανοί Ρον Πολ και Μπεν Σαπίρο.
Η έκρηξη της αργεντίνικης κοινωνίας είναι προδιαγεγραμμένη. Κανείς όμως δεν γνωρίζει τι χαρακτηριστικά θα λάβει και τι αντίκτυπο θα έχει σε παγκόσμιο επίπεδο – σε έναν κόσμο που παρακολουθεί το libertarian πείραμα του Μιλέι όπως έβλεπε παλαιότερα το νεοφιλελεύθερο εγχείρημα του δικτάτορα Πινοσέτ.
Άρης Χατζηστεφάνου
