Όλα δείχνουν ότι τελείωσε η φάση του καπιταλισμού, που σηματοδοτούσε η συναίνεση της Ουάσιγκτον και της παγκοσμιοποίησης. Δεν μπορεί να αναπαραχθεί πλέον ο καπιταλισμός σε παγκόσμια κλίμακα με απεριόριστη ελευθερία διακίνησης κεφαλαίων. Αυτό ισοδυναμούσε στο να εξάγεται η κρίση του καπιταλισμού, σε κάθε φορά διαφορετική χώρα, και να αυξάνεται η εκμετάλλευση της εργασίας, με την παραγωγή μεγαλύτερης απόλυτης υπεραξίας μέσω αναδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων. Έτσι διασφάλιζε μια σχετική σταθερότητα, μέχρι να εμφανιστεί η επόμενη κρίση, και να εξαχθεί σε μια διαφορετική χώρα κλπ.
Το μοντέλο αυτό, είχε σημαντικές επιπτώσεις, όπως περιβαλλοντική καταστροφή και αύξηση της παγκόσμιας φτώχειας, σε επίπεδα της εποχής της αποικιοκρατίας. Με την σειρά του αυτό, δημιουργούσε ένα νέο κύκλο μεταναστευτικών ροών, προς τις μητροπόλεις του καπιταλισμού που, οι μητροπόλεις, ήταν απρόθυμες να αποδεχτούν. Τώρα πια πρέπει να αλλάξει κάτι. Οι μητροπόλεις κράτησαν την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας στο εσωτερικό τους και μετέφεραν, κυρίως σε Ασιατικές χώρες, την μαζική παραγωγή προϊόντων χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στην Κίνα να γίνει η πρώτη δύναμη σε όγκο βιομηχανικής παραγωγής, και να ακολουθούν η Ινδία και πολύ σύντομα θα μπει στο κάδρο και η Ινδονησία. Παράλληλα οι χώρες αυτές αυξάνουν και την στρατιωτική τους ισχύ.
Αυτό οδηγεί σε μια νέα κατάσταση. Εμφανίζεται η ανάγκη να μπουν περιορισμοί στην διακίνηση κεφαλαίων, αλλά και η υψηλή προστιθέμενη αξία, να μην μπορεί να απορροφηθεί πουθενά αλλού παρά μόνο στην Ευρώπη και τις αγγλοσαξωνικές χώρες (Καναδάς Αυστραλία, Ν Ζηλανδία) αλλά ακόμη Κορέα και Ιαπωνία. Η κρίση τώρα μπορεί να εξαχθεί μόνο σε αυτές τις χώρες. Πρέπει λοιπόν να μοιραστούν ξανά οι αγορές ώστε, να είναι δυνατή η εκμετάλλευση της σχετικής υπεραξίας. Δεν μπορεί να αναπαραχθεί ο αμερικανικός καπιταλισμός, χωρίς να εξάγει την δική του κρίση στην ΕΕ. Γιαυτό δημιουργούνται νέα μπλοκ, όπως η συμφωνία AUKUS, όπου η αμερικανική κρίση εξάγεται σε βάρος της Γαλλίας, ενισχύεται το ΝΑΤΟ και η επιθετική του συμπεριφορά, ώστε να προκαλεί αποσταθεροποίηση, τοπικές συρράξεις κλπ. Πολιτικά, αυτό επιβάλλεται με ακροδεξιά στροφή, η οποία σχεδιάζεται κυρίως από τις ΗΠΑ, δείχνοντας ως εχθρούς την Ρωσία και την Κίνα κυρίως, και αναγκάζουν την ΕΕ τις αγγλοσαξωνικές χώρες αλλά και Ιαπωνία, Κορέα Ταιβάν να ακολουθήσουν.
Είναι μπροστά μας μία πολύ μεγάλη κρίση, πολιτική, οικονομική, ανθρωπιστική και περιβαλλοντική, για την οποία η Αριστερά, δεν είναι σε θέση να δώσει πειστικές απαντήσεις, γεγονός που αποτελεί και την βασική αιτία της χαμηλής ανάπτυξης των φιλειρηνικών κινημάτων. Όλα αυτά μαζί με την επιδίωξη της Γερμανίας στο παρελθόν, να επιβάλλει υπερσυντηρητικές κυβερνήσεις στην Ανατολική Ευρώπη, ώστε να ελέγχει το πολιτικό παιγνίδι στην ΕΕ, αποτελούν το υπόβαθρο της επανεμφάνισης του εθνικισμού και των ισχυρών ακροδεξιών, ακόμη και ναζιστικών κομμάτων, στην ΕΕ. Άρα η βασική αιτία της αποσταθεροποίησης είναι η αλλαγή υποδείγματος της νεοφιλελεύθερης στροφής από την απόλυτη ελευθερία διακίνησης κεφαλαίων στην ελεγχόμενη και ιεραρχική διακίνηση που συνοδεύεται και με ακροδεξιά – εθνικιστική στροφή. Το αμερικανικό κεφάλαιο επιδιώκει να είναι πάνω από το ευρωπαϊκό και αυτό με την σειρά του πάνω από το ρωσικό κ.ο.κ.
Ήταν απολύτως αναμενόμενο ότι ο Πούτιν θα αξιοποιούσε την παρέλαση για την μνήμη της αντιφασιστικής νίκης, προκειμένου να αντλήσει νομιμοποίηση για την εισβολή στην Ουκρανία. Τον Β παγκόσμιο πόλεμο, τον κέρδισε κυρίως η ΕΣΣΔ και οι λαοί της (όχι μόνο οι Ρώσοι). Η ΕΣΣΔ είχε το 80% των νεκρών στο έδαφός της και το 65% ήταν πολίτες της. ‘Oλα τα κρίσιμα μέτωπα ήταν μέσα στην επικράτεια της πρώην ΕΣΣΔ. Η απόβαση στην Νορμανδία δεν έκρινε σε καμία περίπτωση, την έκβαση του πολέμου, αλλά την παρουσία των Αμερικανών και των Γάλλων στο επόμενο μοίρασμα του κόσμου. Η Αγγλία ήταν δεδομένο ότι θα συμμετείχε. Η μάχη της Αφρικής ήταν απο χέρι χαμένη για τον Χίτλερ, λόγω της ανυπαρξίας σταθερής γραμμής ανεφοδιασμού των Afrika Korps. Η μάχη του Ειρηνικού κρίθηκε στο Midway, από καθαρή τύχη, λόγω της υποτίμησης των Ιαπώνων ναυάρχων για τις δυνατότητες του αμερικανικού ναυτικού. Όποια προβλήματα και αν υπήρξαν, το 1945 η ΕΣΣΔ ήταν το αντίπαλο δέος στον καπιταλισμό, και η αίγλη που της προσέδιδε το γεγονός ότι υπήρξε ο αποφασιστικός παράγοντας για την αντιφασιστική νίκη, δημιούργησε σοβαρές ελπίδες για την ανθρωπότητα. Η θετική εξέλιξη αυτής της κατάστασης, ήταν η μεγάλη συναίνεση κεφαλαίου εργασίας και η άνοδος της σοσιαλδημοκρατίας διεθνώς, για μια τριακονταετία.
Ο Πούτιν είχε πει κάποτε το περίφημο. “Όποιος δεν νοσταλγεί την Σοβιετική Ένωση δεν έχει καρδιά. Όποιος θέλει την επαναφορά της δεν έχει μυαλό”. Δηλαδή βάζει τον απόλυτο εκλεκτικισμό να υποκαταστήσει την διαλεκτική υπέρβαση της ΕΣΣΔ. Ότι θετικό πρόσφερε στην ανθρωπότητα η ΕΣΣΔ θα το αξιοποιεί επιλεκτικά ο Πούτιν υπέρ του. Ότι αρνητικό πάλι υπέρ του, υποδαυλίζοντας τον ρωσικό εθνικισμό. Ο Πούτιν θα εμφανίζεται προστάτης της ρωσικής κουλτούρας και των ρωσικών μειονοτήτων ή πλειοψηφιών σε γειτονικές περιοχές. Τελικά μόνο ένα φιλειρηνικό κίνημα στο εσωτερικό της Ρωσίας, μπορεί να το σταματήσει αυτό. Αλλά με την κλιμάκωση της έντασης, την οποία υποβοηθά η στάση της ΕΕ, τέτοιο φιλειρηνικό ή δημοκρατικό κίνημα εντός της Ρωσικής ομοσπονδίας δύσκολα θα αναπτυχθεί. Λείπει και μια ισχυρή Ευρωπαϊκή και Ρωσική Αριστερά. Χωρίς αυτήν δεν υπάρχουν κινήματα ειρήνης. Δύσκολος γρίφος που απαιτεί λύση.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η αναθεώρηση της ιστορίας γίνεται προπαγανδιστικό εργαλείο. Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, όμως αυτό γενικεύτηκε. Η μεθόδευση της CIA για επικράτηση ακροδεξιών κυβερνήσεων στις βαλτικές χώρες ήταν η αρχή. Απαγορεύουν στις ρωσικές μειονότητες (στην Εσθονία αποτελεί το 40% του πληθυσμού) να μιλούν ρωσικά. Οι δωσίλογοι έγινα ξαφνικά πατριώτες και οι κομμουνιστές προδότες. Μόνο έτσι δικαιολόγησαν την παρουσία του ΝΑΤΟ σε αυτές τις χώρες. Η Ουκρανία είχε μείνει εκτός, λόγω άτυπης συμφωνίας. Αλλά και αυτό ακόμη, το αναθεώρησαν τα γεράκια της Γουώλ Στρήτ, και μάλιστα το σχέδιο ολοκληρώθηκε επί Ομπάμα. Αυτή ήταν η μετεξέλιξη του Μακαρθισμού, στην οποία αντιτάχθηκε ακόμη και ο Κίσιγκερ. Σε έναν τέτοιο αποκλεισμό, ήταν βέβαιο ότι θα αντιδρούσε η Ρωσία, ώστε να αποφύγει τον επιχειρούμενο στραγγαλισμό της. Όχι μόνο με τον Πούτιν, αλλά ακόμη και με μια δημοκρατική κυβέρνηση. Ίσως με μια τέτοια κυβέρνηση, δεν θα είχαμε επεμβάσεις στην Συρία και στην Γεωργία, ή το Καζακστάν, που θα ενίσχυαν την επιχειρηματολογία του ΝΑΤΟ. Αλλά αυτό δεν ανατρέπει το γεγονός ότι, ο βασικός παράγοντας αποσταθεροποίησης, είναι το ΝΑΤΟ εδώ και 35 χρόνια. Η Ρωσία ακολούθησε θέλοντας και μη. Μια δημοκρατική κυβέρνηση χωρίς να θέλει κλιμάκωση θα έκανε διεθνείς διασκέψεις κλπ. Πάλι όμως και αυτές θα ήταν ανεπαρκείς. Υπήρξαν συμφωνίες (Μίνσκ) αλλά δεν τις ήθελαν οι ΗΠΑ και ανατράπηκαν από τους εθνικιστές.
Η κυβέρνηση Πούτιν αξιοποιεί την επιθετικότητα του ΝΑΤΟ, για να είναι επικυρίαρχη στο πολιτικό σύστημα της Ρωσίας. Ας αντιληφθούμε όμως και το μέγεθος της δικής μας αφέλειας, να πιστεύουμε ότι το ΝΑΤΟ υπονομεύει στην πραγματικότητα τον Πούτιν. Το αντίθετο επιδιώκει και το επιτυγχάνει. Τον ενισχύει γιατί τον χρειάζεται. Δεν θα χαριστούμε στον Πούτιν για τις επεμβάσεις, και για την εισβολή, αλλά το ανάθεμα πρέπει να ξεκινά ενάντια στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, κυρίως Γερμανία και Γαλλία. Φυσικά θα στραφεί και εναντίον της Ρωσίας. Δεν είναι τρελοί στα 3/4 του κόσμου που δεν συμμετέχουν σε μέτρα κατά της Ρωσίας. Επειδή η σύρραξη δεν είναι στην γειτονιά τους, έχουν μεγαλύτερα περιθώρια ουδετερότητας και ανοχής, αλλά ξέρουν τι τους περιμένει αν καταρρεύσει η Ρωσία, οπότε κάνουν τα στραβά μάτια και δεν ενδίδουν στις αμερικανικές πιέσεις. Φυσικά τους ενδιαφέρει να πάρουν το αίμα τους πίσω, από την υπερεκμετάλλευση της παγκοσμιοποίησης. Βολεύονται μια χαρά με το φτηνό ρωσικό πετρέλαιο και αέριο, και αγνοούν τον Μπάιντεν και το ΝΑΤΟ. Θέλουν να βάλουν ένα τέλος στην χειραγώγηση της παγκόσμιας οικονομίας, από το δολάριο και το ευρώ, και ο Πούτιν τους δίνει την ευκαιρία να το κάνουν.
Δυστυχώς όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση, δεν υπάρχει δυνατότητα επιστροφής στο 2014 για την Ουκρανία. Η Κριμαία (ανήκε στην Ρωσία αλλά το 1954 επί ΕΣΣΔ, αποδόθηκε διοικητικά στην Ουκρανία) δεν μπορεί να αποδοθεί πίσω στην Ουκρανία. Οι περιοχές του Ντονέσκ και του Λουχάνσκ θα περιλαμβάνουν είτε την αυτονομία είτε την ανεξαρτησία τους με διεθνείς εγγυήσεις. Μόνο μια διεθνής διάσκεψη με την αιγίδα του ΟΗΕ, θα θέσει τέρμα στην αιματοχυσία. Αλλά δεν θα δώσει οριστική λύση, χωρίς δημοκρατικές, φιλειρηνικές κυβερνήσεις στην ευρύτερη περιοχή. Η επιδιωκόμενη από τους Αμερικανούς κλιμάκωση, και οι καθυστερήσεις που επιδιώκει η ρωσική πλευρά, δεν λειτουργούν υπέρ του Ουκρανικού λαού. Μόνο αφελείς Ουκρανοί πολιτικοί, πιστεύουν τις αμερικανικές υποσχέσεις για βοήθεια και ανάκτηση των εδαφών. Ούτε η Ρωσία είναι δυνατό να ηττηθεί στρατιωτικά (όσες άχρηστες στρατιωτικές “αναλύσεις” και αν διαβάσουμε δεν πρόκειται να συμβεί) ούτε οι ΗΠΑ πολύ περισσότερο. Τόσο ο Μπάιντεν (πρόσφατα διολίσθησε σε μάλλον εσκεμμένη γκάφα για επίθεση Κίνας σε Ταιβάν) όσο και ο Πούτιν έχουν απόλυτη συνείδηση της κατάστασης, ότι δεν μπορούν να νικήσουν ο ένας τον άλλον. Οι ΗΠΑ αξιοποιούν την εισβολή για να εξάγουν την δική τους κρίση στην ΕΕ, διότι απλούστατα είναι η μόνη περιοχή του κόσμου που αντέχει την εξαγωγή της αμερικανικής κρίσης, η οποία επιδεινώθηκε από την πανδημία. Καμία άλλη περιοχή του κόσμου δεν μπορεί να αγοράσει αμερικανικό αέριο σε τετραπλάσια τιμή από το ρωσικό. Επίσης ακόμη και αν δημιουργηθεί μεταναστευτικό κύμα, θα είναι από την Ευρώπη με προορισμό την Ευρώπη. Σίγουρα ευκολότερο πρόβλημα.
Η Ρωσία, αντιλαμβάνεται την μετατόπιση της παγκόσμιας ηγεμονίας από τις ΗΠΑ προς την Κίνα και παρεμβαίνει, τώρα που η Κίνα, δεν μπορεί (ακόμη) να επιβάλλει την ηγεμονία της, προς όφελός της. Το μεγάλο όπλο είναι, η απόσυρση του δολαρίου από τον ρόλο του αποθεματικού νομίσματος και νομίσματος παγκοσμίων συναλλαγών. Αυτό το δώρο του Πούτιν, το αποδέχονται ευχαρίστως η Κίνα, η Ινδία, το Ιράν και οι Αραβικές χώρες. Επίσης η Ρωσία πουλά στην Ινδία και στην Κίνα αέριο και πετρέλαιο φθηνότερα από ότι πουλούσε στην ΕΕ. Όλα εξηγούνται αλλά και όλα έχουν τα όρια τους. Οι αμερικανικές επεμβάσεις, έχουν τεράστιο κόστος που, όσο μπορούν να το φορτώσουν αλλού συνεχίζονται. Όταν δεν μπορούν, βάζουν την ουρά στα σκέλια όπως πρόσφατα στο Αφγανιστάν. Τώρα η “βοήθεια” ύψους 35 δις δολαρίων προς την Ουκρανία, προφανώς θα φορτωθεί ως δάνειο προς την Ουκρανία και θα πληρώσει ο Ουκρανικός λαός υπέρ του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος των ΗΠΑ. Δεν είναι μακριά από την αλήθεια αυτό που γράφτηκε κάπου ότι, οι ΗΠΑ θα υπερασπιστούν μέχρι τελευταία ρανίδα ουκρανικού αίματος τη χώρα αυτή. Όσο το κομμουνιστικό κόμμα είναι παράνομο, όσο τα λεγόμενα φιλορωσικά κόμματα εκτός νόμου στην Ουκρανία, δεν μπορεί να υπάρξει λύση προς όφελος του Ουκρανικού λαού. Η Ουκρανία θα υποχρεωθεί σε συμβιβασμό με μεγάλες υποχωρήσεις. Η απώλεια της δημοκρατίας στην Ουκρανία έχει και οικονομικό και εδαφικό κόστος. Δυστυχώς η επαναφορά της δημοκρατίας στην Ουκρανία και δύσκολη είναι, και σε συμβιβασμό που θα μεταφραστεί από τα ακροδεξιά κόμματα σε ήττα της Ουκρανίας, θα οδηγήσει. Δύσκολος γρίφος.
Η μοναδική δύναμη που θα μπορούσε (ίσως) να αποτρέψει τον πόλεμο, στην νέα κατάσταση, θα ήταν μια δημοκρατική και αποφασισμένη ΕΕ. Αν υπήρχε, θα είχαν τηρηθεί οι συμφωνίες του Μίνσκ και δεν θα ενέδιδε σε κλιμάκωση των εξοπλισμών. Θα έβαζε τέλος στις αμερικανικές επεκτατικές βλέψεις, και την κρίση θα πλήρωνε, το μεγάλο κεφάλαιο με κατάρρευση, του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος τουλάχιστο. Τώρα την κρίση την πληρώνει ο Ουκρανικός λαός πρώτα και κύρια, δευτερευόντως ο Ρωσικός και στην συνέχεια ο Ευρωπαϊκός. Όλοι συμφωνούν ότι οι μεγάλες συνέπειες της κρίσης θα αρχίσουν να εμφανίζονται από τον Σεπτέμβριο.
Κάθε πόλεμος έχει τον παραλογισμό του, την άσκοπη αιματοχυσία τις τραγωδίες την προσφυγιά κλπ. Αλλά κυρίως έχει και την λογική του, δηλαδή την ανάλυση των βαθύτερων αιτιών της κρίσης. Χωρίς την ανάλυση κινήτρων, εύκολα θα καταπιεί κάποιος τις υπερβολές που παρουσιάζουν δήθεν σοβαροί αναλυτές ότι υπάρχει ενδεχόμενο να νικήσει η Ουκρανία, άρα δεν πρέπει να σταματήσει ο πόλεμος. Δυστυχώς είμαστε ακόμη πολύ μακριά από την λύση. Οι προτάσεις Μακρόν ή Κίσσιγκερ ή ακόμη και Ντράγκι που περιλαμβάνουν αναγνώριση της Ρωσικής κυριαρχίας της Κριμαίας και αυτονομία ανατολικών περιοχών, δεν θα αντέξουν σε βάθος χρόνου. Η οριστική λύση είναι ήττα των εθνικιστών και η δημοκρατική επαναφορά στην Ουκρανία και στην Ρωσία. Η προσωρινή λύση, που ευχαρίστως την αποδεχόμαστε, είναι η διεθνής διάσκεψη με την αιγίδα του ΟΗΕ. Μόνο αυτή και δυστυχώς καμία άλλη λύση δεν υπάρχει. Και όσο το ΝΑΤΟ και η ΕΕ κλιμακώνουν υπερθεματίζουν σε κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, φτωχοποιούν τους εργαζόμενους στην ΕΕ και ενισχύουν την εθνικιστική στροφή, συνολικά στην Ευρώπη, τόσο η λύση απομακρύνεται. Φαίνεται πως, συνηθίσαμε να συγκρούονται τα βόδια και να τσαλαπατούν εμάς τα βατράχια. Πού είναι η Αριστερά;
Αντώνης Βασιλείου
