Η σύντομη συζήτηση που έλαβε χώρα κατά την τελευταία συνεδρίαση του συμβουλίου, μεταξύ των συντρόφων μας και των εκπροσώπων της πλειοψηφίας, με θέμα τα σχέδια για την επαγγελματική κατάρτιση, είναι άξια σχολιασμού, αν και είναι κάπως σύντομη- μια περίληψη. Οι παρατηρήσεις του συντρόφου μας Zini (“όταν πρόκειται για την κατάρτιση των ανθρώπων, οι ανθρωπιστικές και οι επαγγελματικές τάσεις εξακολουθούν να συγκρούονται. Πρέπει να είμαστε σε θέση να τις συνδυάσουμε, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πίσω από τον εργάτη υπάρχει ακόμα ένας άνθρωπος και δεν πρέπει να του αφαιρέσουμε τη δυνατότητα να διευρύνει τους ορίζοντες του πνεύματός του, μόνο και μόνο για να τον υποδουλώσουμε κατευθείαν- να τον κάνουμε μηχανή”) και οι διαμαρτυρίες του συμβούλου Sincero κατά της φιλοσοφίας (η φιλοσοφία θα βρει αντιπάλους, ιδιαίτερα όταν κάνει δηλώσεις που θα επηρεάσουν κάποια συμφέροντα) δεν είναι απλώς, περίοδοι σύγκρουσης που είναι βέβαιο ότι θα συμβαίνουν κατά καιρούς- είναι σημαντικές συγκρούσεις ανάμεσα σε ανθρώπους που υποστηρίζουν διαφορετικές θεμελιώδεις αρχές.
1.Το κόμμα μας δεν έχει ακόμη αποφασίσει ένα σαφές εκπαιδευτικό πρόγραμμα που να διαφέρει από τα παραδοσιακά προγράμματα. Μέχρι τώρα αρκούμασταν στο να συνεχίζουμε κάτω από μια γενική αρχή: την ανάγκη για γνώση, είτε αυτή είναι σε πρωτοβάθμιο, είτε σε δευτεροβάθμιο, είτε ακόμη και σε ανώτερο επίπεδο. Αυτή είναι η αρχή που έχουμε αναπτύξει, υποστηρίξει με δύναμη και ενέργεια. Είμαστε σίγουροι ότι η μείωση του ποσοστού αναλφαβητισμού στην Ιταλία δεν οφείλεται τόσο στους νόμους για την υποχρεωτική εκπαίδευση, όσο στην ίδια την πνευματική ζωή- στη συνειδητοποίηση ορισμένων συγκεκριμένων αναγκών σε αυτή την πτυχή της ζωής, που η σοσιαλιστική προπαγάνδα ήξερε πώς να αφυπνίσει στο ιταλικό προλεταριάτο. Αλλά αυτό είναι το μόνο που κάναμε. Τα σχολεία στη χώρα μας παρέμειναν στην ουσία αστικά ιδρύματα, με τη χειρότερη έννοια της λέξης. Στα σχολεία μέσης και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα οποία ανήκουν στο κράτος και, επομένως, υποστηρίζονται από τους φόρους του λαού, από φόρους που πληρώνει και το προλεταριάτο, δεν μπορεί να φοιτήσει κανείς άλλος εκτός από τους νεαρούς γιους και τις κόρες της αστικής τάξης, οι οποίοι απολαμβάνουν την οικονομική ανεξαρτησία που είναι απαραίτητη για να μπορούν να πραγματοποιήσουν τις σπουδές τους στο υψηλότερο επίπεδο. Ένα παιδί του προλεταριάτου, ακόμη και αν είναι έξυπνο και διαθέτει όλες τις ικανότητες που απαιτούνται για να γίνει ένας άνθρωπος με γνώσεις, αναγκάζεται να σπαταλήσει το ταλέντο του σε άλλες ασχολίες, να γίνει επαναστάτης ή να μορφωθεί- δηλαδή (εκτός από ορισμένες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις), αναγκάζεται να γίνει ένας μισός άνθρωπος, ένας άνθρωπος που δεν μπόρεσε να δώσει όλα όσα θα μπορούσε να δώσει, αν είχε συμπληρωθεί και δυναμώσει μέσα από την παιδεία που προσφέρει το σχολείο. Η γνώση είναι προνόμιο. Το σχολείο είναι προνόμιο. Και δεν θέλουμε να είναι έτσι. Όλοι οι νέοι πρέπει να είναι ίσοι όσον αφορά τη γνώση. Το κράτος δεν θα πρέπει να πληρώνει για τη σχολική εκπαίδευση των ηλίθιων και εκείνων που είναι απλώς μέτριοι, μόνο και μόνο επειδή είναι παιδιά των πλουσίων- εξίσου δεν θα πρέπει να αποκλείει εκείνους που είναι έξυπνοι και περισσότερο από ικανοί, μόνο και μόνο επειδή είναι παιδιά του προλεταριάτου. Τα σχολεία μέσης και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι για εκείνους που έχουν αποδείξει ότι είναι άξιοι. Αν είναι προς το γενικό συμφέρον να υπάρχουν, ακόμη και αν υποστηρίζονται και διοικούνται από το κράτος, είναι επίσης προς το γενικό συμφέρον να έχουν πρόσβαση σε αυτά όλοι όσοι είναι αρκετά ευφυείς, ανεξάρτητα από το οικονομικό τους υπόβαθρο. Η θυσία της συλλογικότητας δικαιολογείται μόνο αν είναι προς όφελος εκείνων που πραγματικά την αξίζουν. Η θυσία της συλλογικότητας θα πρέπει να γίνεται για να δοθεί οικονομική ανεξαρτησία σε όσους είναι ταλαντούχοι, ώστε να μπορούν να αφιερώσουν τον χρόνο τους ολοκληρωτικά στις σπουδές, ώστε να μπορούν να σπουδάσουν σοβαρά.
2.Το προλεταριάτο αποκλείεται από τα σχολεία μέσης και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λόγω των σημερινών κοινωνικών συνθηκών που σημαίνουν ότι υπάρχει καταμερισμός εργασίας μεταξύ των ανθρώπων, με τον πιο αφύσικο τρόπο- δεν βασίζεται στην ατομική ικανότητα και, ως εκ τούτου, καταστρέφει και διαφθείρει την παραγωγή. Αυτή η τάξη πρέπει να καταφύγει στα υποστηρικτικά σχολεία- αυτά που έχουν τεχνικό και επαγγελματικό προσανατολισμό. Αυτές οι τεχνικές σχολές ιδρύθηκαν σε δημοκρατική βάση από το υπουργείο του Casati, αλλά, λόγω των αντιδημοκρατικών διατάξεων του κρατικού προϋπολογισμού, έχουν υποστεί μια μετατροπή που κατέστρεψε την ίδια τους την ουσία. Τώρα έχουν γίνει κυρίως συμπληρώματα των κλασικών σχολείων, μια αθώα διέξοδος για την εμμονή των μικροαστών να βρουν δουλειά. Τα δίδακτρα εισαγωγής που αυξάνονται συνεχώς, και οι πρακτικές δυνατότητες που προσφέρουν για τη ζωή, έχουν καταστήσει και αυτά τα σχολεία κάπως προνομιακά. Η πλειονότητα του προλεταριάτου αποκλείεται από αυτά, αυτομάτως, λόγω της αβέβαιης, τυχαίας ζωής που είναι αναγκασμένος να ζει ο μισθωτός- μια ζωή που δεν συμβαδίζει με την παρακολούθηση ενός κύκλου σπουδών.
3.Το προλεταριάτο χρειάζεται ένα σχολείο που να είναι ουδέτερο. Ένα σχολείο που δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να μορφωθούν, να γίνουν άνθρωποι, να αποκτήσουν τις γενικές γνώσεις που χρειάζονται για να αναπτύξουν τον ατομικό τους χαρακτήρα. Ένα ανθρωπιστικό σχολείο λοιπόν, όπως το εννοούσαν οι αρχαίοι και οι πιο πρόσφατοι άνθρωποι της Αναγέννησης. Ένα σχολείο που δεν υποθηκεύει το μέλλον του παιδιού ούτε περιορίζει τη θέλησή του, τη νοημοσύνη του, τη συνείδησή του, ώστε να το βάλει στο δρόμο με σταθερό προορισμό. Ένα σχολείο της ελευθερίας και της ελεύθερης πρωτοβουλίας και όχι ένα σχολείο υποταγής, όπου οι άνθρωποι είναι οιονεί μηχανοποιημένοι. Ακόμη και τα παιδιά του προλεταριάτου θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν από όλες τις διαθέσιμες εναλλακτικές, όλοι οι τομείς θα πρέπει να είναι ελεύθεροι γι’ αυτά, ώστε να μπορούν να εκπληρώσουν τον ατομικό τους σκοπό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, και κατά συνέπεια με τον πιο παραγωγικό τρόπο, όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για την υπόλοιπη κοινωνία. Τα επαγγελματικά σχολεία δεν πρέπει να γίνουν εκτροφεία για ζώα, που εκπαιδεύονται στεγνά για μια δουλειά, χωρίς να τους δίνονται ευρείες ιδέες, ευρείες γνώσεις, χωρίς κανένα πνεύμα- μόνο ένα ακριβές μάτι και ένα σταθερό χέρι. O σύμβουλος Sincero, ο οποίος είναι βιομήχανος, δείχνει απλώς ότι ανήκει στη σκληρή αστική τάξη όταν διαμαρτύρεται τόσο κατά της φιλοσοφίας.
Σίγουρα, για τους σκληρούς αστούς βιομηχάνους, θα ήταν ίσως πιο χρήσιμο να έχουν εργάτες-μηχανές αντί για εργάτες-ανθρώπους. Ωστόσο, οι θυσίες που κάνει η κοινωνία για την πρόοδο, για να πετάξουν από τη φωλιά της οι καλύτεροι, οι πιο τέλειοι άνθρωποι, οι οποίοι θα βοηθήσουν οι ίδιοι να βελτιωθούν τα πράγματα ακόμη περισσότερο, θα πρέπει να δίνουν αυτά τα πλούσια οφέλη στο σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο σε ένα είδος ανθρώπου ή τάξης.
