Τι μένει όρθιο και τι θα γίνει μετά το σεισμό του Brexit.
Αυτό που ξεκίνησε με ρίσκο ο Ντέιβιντ Κάμερον για να εκτονώσει τη βρετανική δυσαρέσκεια στο εσωτερικό, και για να το χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης προς τις Βρυξέλλες προκειμένου να του κάνουν μερικά χατίρια παραπάνω, μετατράπηκε σε έναν ισχυρότατο πολιτικό σεισμό που διαλύει την Ευρώπη.
Ο απόλυτα μέτριος Ντόναλντ Τασκ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, κάνοντας τον ιστορικό, είχε προειδοποιήσει ότι το Brexit «θα μπορούσε να είναι η αρχή της καταστροφής όχι μόνο της ΕΕ αλλά και ολόκληρου του δυτικού πολιτικού πολιτισμού».
Προφανώς πρόκειται περί ανοησίας. Το Brexit απέδειξε ότι είναι η μετανάστευση, βλάκα. Και για μια φορά ακόμα, είναι η οικονομία, βλάκα (αν και το βρετανικό νεοφιλελεύθερο σύστημα ποτέ δεν έδωσε σημασία). Μπορεί να βάλει κανείς στοίχημα όμως ότι το σύστημα της ΕΕ στις Βρυξέλλες δεν πρόκειται να μάθει τίποτα από το ηλεκτροσόκ – και φυσικά δεν θα αλλάξει. Θα υπάρξουν εκλογικεύσεις, ότι, παραδείγματος χάρη, το ΗΒ ήταν πάντα γκρινιάρικο, παρεμβατικό και απαιτούσε ειδικά προνόμια όταν διαπραγματευόταν με την ΕΕ. Όσο για τον «δυτικό πολιτικό πολιτισμό», αυτό που θα τελειώσει ‒και δεν είναι καθόλου μικρή υπόθεση‒ είναι η ιδιαίτερη διατλαντική σχέση μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ με τη Βρετανία να κάνει τον αμερικανικό Δούρειο Ίππο.
Έτσι, η υπόθεση γίνεται κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό ματς μεταξύ ενός Κάμερον που έκανε απελπιστικά κακούς υπολογισμούς ‒και τώρα μας άφησε‒ και του ανεύθυνα φιλόδοξου γελωτοποιού Μπόρις Τζόνσον, ενός Ντόναλντ Τραμπ με καλύτερο λεξιλόγιο και λόγο.
Η Σκωτία, όπως ήταν αναμενόμενο, ψήφισε Remain κι ίσως κάνει νέο δημοψήφισμα ‒και να εγκαταλείψει το ΗΒ‒ αντί να συρθεί εκτός ΕΕ από ψήφους λευκών Άγγλων εργαζομένων. Το Σιν Φέιν ήδη θέλει ψηφοφορία για ενωμένη Ιρλανδία. Η Δανία, η Ολλανδία, ακόμα και η Πολωνία και η Ουγγαρία θα θέλουν ιδιαίτερη μεταχείριση μέσα στην ΕΕ, αλλιώς… Στην Ευρώπη η προέλαση της άκρας δεξιάς συνεχίζεται. Η Μαρίν Λε Πεν θέλει γαλλικό δημοψήφισμα. Ο Γκέερτ Βίλντερς θέλει ολλανδικό δημοψήφισμα. Όσο για τη συντριπτική πλειοψηφία των Βρετανών κάτω των 25 που ψήφισαν Remain, ίσως εξετάζουν το ενδεχόμενο εισιτηρίου χωρίς επιστροφή όχι προς την ηπειρωτική Ευρώπη αλλά πιο πέρα.
Πού είναι ο λαός;
Ο Ρόμπερτ Τουμς, ιστορικός με ειδίκευση στη αγγλογαλλική ιστορία, παρατήρησε ότι όταν οι Ευρωπαίοι μιλούν για Ιστορία, αναφέρονται στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στην Αναγέννηση και στο Διαφωτισμό. Η Μεγάλη Βρετανία είναι κάπως αγνοημένη. Ανταποδίδοντας, αρκετοί Βρετανοί ακόμα θεωρούν την Ευρώπη μια οντότητα που πρέπει να κρατιέται σε απόσταση ασφαλείας.
Για να κάνω το πρόβλημα δυσκολότερο, δεν πρόκειται για «Ευρώπη των λαών». Οι Βρυξέλλες απεχθάνονται απολύτως την κοινή γνώμη, και το σύστημα επιδεικνύει σιδηρά αντίσταση να μεταρρυθμιστεί. Το σύγχρονο σχέδιο της ΕΕ, που εντέλει στοχεύει σε ομοσπονδοποίηση παρόμοια με των ΗΠΑ, δεν πείθει το μεγαλύτερο μέρος της Βρετανίας. Σίγουρα αυτός είναι ένας από τους λόγους πίσω από το Brexit ‒που με τη σειρά του έχει διαιρέσει το βασίλειο και ίσως να το υποβιβάσει σε έναν μικρούλη εμπορικό σταθμό στην άκρη της Ευρώπης.
Χωρίς τον «ευρωπαϊκό λαό», το σύστημα των Βρυξελλών δεν θα μπορούσε να διαρθρωθεί ως καφκική μη εκλεγμένη γραφειοκρατία. Ακόμη περισσότερο, οι αντιπρόσωποι αυτής της Ευρώπης χωρίς λαούς στις Βρυξέλλες στην πραγματικότητα υπερασπίζονται αυτά που θεωρούν εθνικά συμφέροντά τους και όχι τα «ευρωπαϊκά» συμφέροντα.
Το Brexit όμως δεν σημαίνει ότι η Βρετανία θα απελευθερωθεί από τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Κομισιόν προτείνει πολιτικές, τίποτα δεν μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς αποφάσεις από το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών, που συναθροίζουν αντιπροσώπους όλων των εκλεγμένων κυβερνήσεων των κρατών-μελών.
Σίγουρα το Remain, στην καλύτερη δυνατή περίπτωση, θα είχε οδηγήσει τις Βρυξέλλες σε μια ενδοσκόπηση, θα λειτουργούσαν σαν ξυπνητήρι, που θα οδηγούσε σε μια πιο χαλαρή νομισματική πολιτική, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η μετανάστευση μέσα στα σύνορα της Αφρικής, και σε ένα άνοιγμα προς τη Ρωσία. Το ΗΒ θα παρέμενε στην Ευρώπη δίνοντας μεγαλύτερο βάρος στις χώρες εκτός της ευρωζώνης, ενώ η Γερμανία θα επικεντρωνόταν στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης.
Το Remain θα οδηγούσε στην αύξηση του πολιτικοοικονομικού βάρους του ΗΒ στις Βρυξέλλες, ενώ η Γερμανία θα ήταν πιο ανοιχτή σε περιορισμένη ανάπτυξη (αντί για λιτότητα). Βέβαια, η Βρετανία οπωσδήποτε θα ανατρίχιαζε στη σκέψη ενός μελλοντικού υπουργού Οικονομικών της Ευρωζώνης, ενός ευρωπαϊκού FBI και ενός ευρωπαίου υπουργού Εσωτερικών, εν γένει στην ιδέα μιας ολοκληρωμένης οικονομικής και νομισματικής ένωσης.
Αυτά ανήκουν στο παρελθόν πια. Επιπροσθέτως, μην ξεχνάτε το μεγάλο δράμα της ενιαίας αγοράς.
Το ΗΒ δεν θα χάσει μόνο την αδασμολόγητη πρόσβαση στην ενιαία αγορά της Ευρώπης των 500 εκατομμυρίων κατοίκων, θα πρέπει να επαναδιαπραγματευτεί όλες τις εμπορικές συμφωνίες και με τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς όλες είναι προϊόντα διαπραγμάτευσης με την ΕΕ. Ο Γάλλος υπουργός Οικονομίας και επίδοξος υποψήφιος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν έχει ήδη προειδοποιήσει «αν το ΗΒ θέλει συνθήκη εμπορικής πρόσβασης στην ευρωπαϊκή αγορά, οι Βρετανοί θα πρέπει να συνεισφέρουν στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό όπως οι Νορβηγοί και οι Ελβετοί. Αν το Λονδίνο δεν το θέλει αυτό, θα πρέπει να είναι ολοκληρωτική η έξοδος». Η Βρετανία θα μείνει έξω από την ενιαία αγορά ‒στην οποία σήμερα πάει πάνω από το 50% των εξαγωγών της‒ αν δεν πληρώνει σχεδόν όλα όσα πληρώνει τώρα. Επιπλέον, το Λονδίνο θα πρέπει να αποδεχτεί την ελευθερία της μετακίνησης, όπως λέμε την ευρωπαϊκή μετανάστευση.
Το Σίτι με μαυρισμένο μάτι
Το Brexit νίκησε μια τεράστια συμμαχία αυτού που ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν αποκαλεί παγκόσμιες ελίτ της ρευστής νεωτερικότητας: το Σίτι του Λονδίνου, τη Γουόλ Στριτ, το ΔΝΤ, την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, την ΕΚΤ, μεγάλα ιδιωτικά κεφάλαια και ταμεία, όλο το διασυνδεδεμένο τραπεζικό σύστημα.
Όπως ήταν αναμενόμενο, το Σίτι του Λονδίνου ψήφισε υπέρ του Remain με περισσότερο από 75%. Καθημερινά στο «τετραγωνικό μίλι» στο οποίο εργάζονται 400.000 άνθρωποι κυκλοφορεί το γιγαντιαίο ποσό των 2,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Δεν είναι βέβαια μόνο το «τετραγωνικό μίλι», καθώς το Σίτι περιλαμβάνει πια και το Κανάρι Γουόρφ (στρατηγείο πολλών μεγάλων τραπεζών) και το Μέιφεαρ (προνομιούχο στέκι για αμοιβαία κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου).
Το Σίτι του Λονδίνου ‒η αναμφισβήτητη οικονομική πρωτεύουσα της Ευρώπης‒ διαχειρίζεται το τεράστιο ποσό του 1,65 τρισεκατομμύριου δολαρίων σε περιουσιακά στοιχεία πελατών, πλούτο από όλο τον πλανήτη. Στο βιβλίο Treasure Islands, ο Νίκολας Σάξον λέει ότι οι «εταιρείες παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών έτρεξαν στο Λονδίνο επειδή τους επιτρέπει να κάνουν αυτά που δεν μπορούν στις πατρίδες τους».
Η απορρύθμιση σε βαθμό ασυδοσίας σε συνδυασμό με μια ασύγκριτη επιρροή πάνω στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα δημιουργούν ένα τοξικό μείγμα. Έτσι, το Brexit μπορεί να ερμηνευτεί και ως μια ψήφος ενάντια στη διαφθορά που διαποτίζει την πιο προσοδοφόρα βιομηχανία της Αγγλίας.
Τα πράγματα θα αλλάξουν. Δραστικά. Θα τελειώσει ο «μηχανισμός διαβατηρίου» με τον οποίο οι τράπεζες μπορούν να πουλάνε προϊόντα και στα 28 μέλη της ΕΕ, αποκτώντας πρόσβαση στα 19 τρισεκατομμύρια δολάρια της ενοποιημένης οικονομίας. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένα στρατηγείο στο Λονδίνο και μερικά γραφειάκια δορυφόρους. Ο μηχανισμός διαβατηρίου θα γίνει αντικείμενο σκληρών διαπραγματεύσεων, όπως και ό,τι συμβαίνει στις αίθουσες συναλλαγών που διαπραγματεύονται σε ευρώ στο Λονδίνο.
Παρακολούθησα το Brexit από το Χονγκ Κονγκ ‒ το οποίο είχε το δικό του Brexit πριν από 19 χρόνια αποχαιρετώντας τη Βρετανική Αυτοκρατορία για να ενωθεί με την Κίνα. Το Πεκίνο φοβάται ότι το Brexit θα μεταφραστεί σε κεφαλαιακές εκροές, «υποτιμητική πίεση» στο γιουάν και παρενόχληση στη διαχείριση της νομισματικής πολιτικής που ασκεί η Τράπεζα της Κίνας.
Το Brexit θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει τις σχέσεις Κίνας-ΕΕ, καθώς το Πεκίνο θα μπορούσε να χάσει σε επιρροή στις Βρυξέλλες χωρίς βρετανική υποστήριξη. Είναι κρίσιμο να θυμόμαστε ότι η Βρετανία στήριξε ένα επενδυτικό σύμφωνο ανάμεσα στην Κίνα και στην ΕΕ και μια κοινή μελέτη σκοπιμότητας πάνω σε μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου Κίνας-ΕΕ.
Ο Ε. Γουέιγουεν, συνδιευθυντής του Κέντρου Μελετών Κίνας-ΗΠΑ-ΕΕ, τμήματος του υπουργείου Εμπορίου υπό το Σύνδεσμο Διεθνούς Εμπορίου της Κίνας, είναι σαφής: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ πιθανό να υιοθετήσει μια πιο προστατευτική προσέγγιση όταν θα αντιμετωπίζει την Κίνα. Οι κινεζικές εταιρείες που έχουν στήσει στρατηγεία ή παραρτήματα στο ΗΒ ίσως να μην μπορούν πια να απολαμβάνουν αδασμολόγητη πρόσβαση στην ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά από τη στιγμή που η Βρετανία θα φύγει από την ΕΕ».
Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, για μεγάλες κινεζικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας όπως η Huawei και η Tencent. Μεταξύ 2000 και 2015, η Βρετανία ήταν ο πρώτος ευρωπαϊκός προορισμός για κινεζικές άμεσες επενδύσεις, και ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας μέσα στην ΕΕ.
Παρ’ όλα αυτά η κατάσταση μπορεί να αποβεί κερδοφόρα για την Κίνα. Οι ρόλοι της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου ‒όλες ανταγωνίστριες του Λονδίνου στις ζουμερές εξωχώριες δουλειές σε γιουάν‒ θα μεγαλώσουν. Ο Τσεν Λον, οικονομολόγος στην τράπεζα του Τόνκουαν, πιστεύει ότι «η ευρωπαϊκή ήπειρος, ειδικά οι χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης, θα συμμετάσχουν πιο ενεργά στα κινεζικά προγράμματα “Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος”».
Θα γίνει λοιπόν η Βρετανία μια νέα Νορβηγία; Είναι πιθανό. Η Νορβηγία τα πήγε πολύ καλά αφότου απέρριψε την προσχώρηση στην ΕΕ μετά το δημοψήφισμα του 1995. Θα είναι μακριά και δύσκολη η πορεία μέχρι να γίνει επίκληση του Άρθρου 50 και διαπραγματεύσεις δύο χρόνων ανάμεσα σε ΗΒ και ΕΕ σε αχαρτογράφητη περιοχή. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών του ΗΒ Άλιστερ Ντάρλινγκ το συνόψισε: «Κανείς δεν έχει ιδέα πώς είναι το “Έξω”».
Ο Pepe Escobar είναι δημοσιογράφος.
Πηγή: Counterpunch
