Παρακολουθώντας κανείς συστηματικά τη συντριπτική πλειονότητα των εγχώριων ΜΜΕ, νομίζει ότι ζει κάπου αλλού. Χορταστικές δόσεις αισιοδοξίας σε ό,τι αφορά τις προοπτικές της χώρας, με δημοσιογράφους μεγάλων μιντιακών ομίλων να εφαρμόζουν, και πάλι, τη γνωστή –ήδη από τα χρόνια του σημιτικού εκσυγχρονισμού– συνταγή. Τι μας έλεγαν στις αρχές του 21ου αιώνα, περίπου το 2000; Ότι μας περίμενε μια ισχυρή ανάπτυξη, ένα σταθερό χωρίς υποτίμηση νόμισμα και η σύγκλιση με όλους τους ευρωπαϊκούς δείκτες. Τελικά, «καλά πήγε κι αυτό», κατά την προσφιλή έκφραση των νέων όταν κάτι εξελίσσεται με τον χειρότερο τρόπο.
Η αίσθηση πως βρισκόμαστε εν μέσω ενός μεγάλου αναπτυξιακού κύκλου, έχει συγκεκριμένους τρόπους αισθητικής και δημοσιογραφικής επιτελεστικότητας: διαμορφώνεται σπειροειδώς μιας και έχει κάμποσες μακέτες, αρθρογραφία από «ειδικούς» και «ειδικούς από το εξωτερικό», βομβαρδισμό από θετικές ειδήσεις που αναδιατάσσουν στο κοντινό μέλλον τη ζωή μας, podcasts με καλεσμένους που τα λένε χαριτωμένα, εγκαίνια έργων που δεν έχουν δρομολογηθεί κ.ο.κ.
Έτσι, τα lifestyle έντυπα μας πληροφορούν για νέα μουσεία που φτιάχνονται στην Ακαδημία Πλάτωνος, στην Πλάκα, στην πλατεία Βάθη. Όπως φτιάχνονται ο Μεγάλος Περίπατος και το Ελληνικό. Στρέφη, Εθνικός Κήπος, Μουσείο ανακαινίζονται. Pocket parks ξεφυτρώνουν στις γειτονιές με χορηγίες. Έρχεται και μετρό, έχει ήδη κόψει εκατοντάδες δέντρα. Νέα και παλιά δήθεν γκλαμουράτα πρότζεκτ απλώνονται στην Αττική, χωρίς σχέδιο υπέρ της κοινωνίας, χωρίς να εκπληρώνουν πραγματικά, καθημερινά και διαχρονικά αιτήματα όλων των πολιτών.
Ζοφερή πραγματικότητα
Επιτακτικότερο εξ αυτών, η στέγη. Με όσα κάνει η κυβέρνηση της ΝΔ, υποθετικά για να αμβλύνει το πρόβλημα, να βρίσκονται στον αντίποδα όσων πραγματικά πρέπει να γίνουν. Γιατί αν για τη ΝΔ η οικονομία θα τα πάει καλύτερα εφόσον γίνουμε κατασκευαστικό Eldorado, τουριστική Disneyland και ιδιωτικοποιημένος δημόσιος χώρος, τότε η στεγαστική κρίση θα γίνει το πεδίο της μεγαλύτερης και μόνιμης πλέον αναδιάταξης πλούτου στην ελληνική κοινωνία εδώ και δεκαετίες.
Και τα σημάδια, η πραγματικότητα που φέρουν αυτές οι πολιτικές, είναι ήδη εδώ. Η έρευνα της Ipsos-Opinion, που παρουσίασε η Καθημερινή, αναφέρει πως τα τελευταία χρόνια υπήρξε σοβαρή επιβράδυνση στην απόκτηση κατοικίας. Είναι ενδεικτικό πως στην ηλικιακή ομάδα 30-50, η ιδιοκτησία κατοικίας ανέρχεται στο 59%, με το γενικό ποσοστό να φτάνει στο 73%. Ποσοστό που το 2005 βρισκόταν στο 85%.
Η έρευνα μετρά στοχευμένα τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα, καθώς αυτή αντιπροσωπεύει σχεδόν 3 εκατομμύρια ανθρώπους στην πιο δημιουργική και παραγωγική, οικογενειακή και επαγγελματική φάση της ζωής τους, οι οποίοι δέχθηκαν το ισχυρότερο πλήγμα από την οικονομική κρίση.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό. Στα αστικά κέντρα, τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ενοίκιο είναι περίπου τα μισά, τη στιγμή που από το 2018 έως σήμερα η σωρευτική αύξηση των ενοικίων ήταν περίπου στο 40% –αν αφορά κατοικία κατάλληλη για οικογένεια. Και κάτι ακόμα: η Ελλάδα σπάει όλα τα ρεκόρ, καθώς έχει επίσης τις υψηλότερες δαπάνες στέγασης –ως ποσοστό επί του διαθέσιμου εισοδήματος– με μέσο όρο 34,2%, ενώ ταυτόχρονα ο μέσος πραγματικός μισθός στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 7,4% το 2022 λόγω πληθωρισμού και αισχροκέρδειας.
Η ιδιοκατοίκηση θα μειωθεί περαιτέρω και λόγω της απελευθέρωσης των πλειστηριασμών. Επτακόσιες χιλιάδες κατοικίες έχουν στα χαρτοφυλάκια τους οι εταιρείες διαχείρισης κόκκινων δανείων, με αξία άνω των 40 δισ. Αν σε αυτά προστεθεί και το τεράστιο απόθεμα κενών και αναξιοποίητων κατοικιών, που εκτιμώνται κοντά στις 770.000, τότε η εικόνα που δημιουργείται είναι ζοφερή.
Δύο διαφορετικές αντιλήψεις
Το χάπι φυσικά δεν μπορεί να χρυσώσει με δέκα χιλιάδες δάνεια σε σχετικά επισφαλείς εργασιακά νέους και νέες. Γιατί αυτό είναι το μόνο σχέδιο της απερχόμενης κυβέρνησης: μια σταγόνα στον ωκεανό. Η στεγαστική κρίση θα οξυνθεί περαιτέρω, γιατί η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει όλες τις προϋποθέσεις για μια τεράστια στεγαστική φούσκα. Εκτός αν τους αντιστρέψουμε τις ροές: από τους από πάνω, στους από κάτω.
Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έχει δημιουργήσει μια πρώτη, απολύτως απαραίτητη εργαλειοθήκη για την ανάσχεση του προβλήματος της κατοικίας. Προφανώς, θα καταργηθεί ο πτωχευτικός νόμος της ΝΔ –που ευνοεί κοράκια σαν τον Πάτση– και θα επανέλθει η προστασία της πρώτης κατοικίας. Θα απαγορευτεί το Airbnb για νομικά πρόσωπα, ενώ κάθε ιδιοκτήτης δεν θα μπορεί να έχει πάνω από τρία ακίνητα προς ενοικίαση στην πλατφόρμα. Οι κινήσεις αυτές θα απελευθερώσουν σπίτια από τη βραχυχρόνια μίσθωση και σε συνδυασμό με την εκμετάλλευση κενών κτηρίων του δημοσίου, της εκκλησίας και των δήμων, θα δημιουργήσουν μια πρώτη καλή τράπεζα στέγης που θα αυξήσει την προσφορά της μειώνοντας τα κόστη ενοικίων και αγοράς κατοικίας. Η τράπεζα θα ενισχυθεί και με σπίτια ιδιωτών που, με τα σχετικά κίνητρα, θα νοικιάζουν την περιουσία τους μακροπρόθεσμα. Τέλος, υπολογίζεται πως τουλάχιστον 150.000 νοικοκυριά θα δουν διπλασιασμό της επιδότησης ενοικίου τους. Ενδεικτικά, ένα ζευγάρι με δύο παιδιά θα επιδοτείται με 350 ευρώ τον μήνα.
Ενδεχομένως, ωστόσο, να χρειαστεί επιπλέον μέριμνα. Η επιβολή ορίων στις νέες μισθώσεις, ο έλεγχος των τάσεων χρηματιστικοποίησης της κατοικίας, η διευκόλυνση φορέων της κονωνικής οικονομίας προκειμένου να δημιουργηθούν συνεταιριστικές κατοικίες, είναι κάποιες από τις ιδέες που καλό είναι να υπάρχουν στο τραπέζι. Ας είναι, όμως, καθαρό κάτι που, ακόμα και διαισθητικά, όλ@ το γνωρίζουν: δεν μπορούμε να ανατάξουμε τη συνθήκη κρίσης της κατοικίας αν η κοινωνία δεν οργανωθεί ενάντια στη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, υπέρ της επανάκτησης των δημόσιων χώρων των πόλεων, αν δεν αγωνιστούμε δηλαδή συλλογικά για το δικαίωμα στην στέγη. Δεν χρειαζόμαστε αγοραίες αξίες, δεν θα ευημερήσουμε έτσι. Αυτό όμως που επιτακτικά χρειαζόμαστε, είναι συλλογικές εστίες αντίστασης και συν-κατοίκησης. Και αυτό, ναι, είναι εκλογικό επίδικο.
Αννέτα Καββαδία
Η ΕΠΟΧΗ
