Δεν τα λέμε εμείς. Τα λέει η Διεθνής Αμνηστία σε έκθεσή της (Ιούλιος 2024) σχετική με το δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης και διαμαρτυρίας στην Ευρώπη. Αποκαλύπτοντας ένα μοτίβο που συναντάται, πια, σε ολόκληρη την ήπειρο και περιλαμβάνει κατασταλτικούς νόμους, χρήση αυθαίρετης ή υπερβολικής βίας, αυθαίρετες συλλήψεις και διώξεις, αβάσιμους περιορισμούς ή περιορισμούς που βασίζονται στις διακρίσεις, καθώς και την αυξανόμενη χρήση επεμβατικής τεχνολογίας παρακολούθησης. Αποτέλεσμα; Το θεμελιώδες αυτό δικαίωμα να συρρικνώνεται συστηματικά αφού υπόκειται, πια, σε ελάχιστη προστασία και υπερβολικούς περιορισμούς. «Η έρευνα της Αμνηστίας δείχνει μια βαθιά ανησυχητική εικόνα μιας πανευρωπαϊκής επίθεσης κατά του δικαιώματος στη διαμαρτυρία. Σε ολόκληρη την ήπειρο, οι αρχές δαιμονοποιούν, εμποδίζουν, αποτρέπουν και τιμωρούν παράνομα ανθρώπους που διαμαρτύρονται ειρηνικά», δήλωνε, κατά την παρουσίαση της έκθεσης, η Agnès Callamard, γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας, υπενθυμίζοντας τα στοιχειώδη: πως «καθόλη τη διάρκεια της Ιστορίας, οι ειρηνικές διαμαρτυρίες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην κατοχύρωση δικαιωμάτων και ελευθεριών που σήμερα θεωρούμε δεδομένα».
Τα θυμίζουμε αυτά γιατί τις τελευταίες ημέρες γίναμε μάρτυρες άλλης μιας κραυγαλέας απόπειρας να ποινικοποιηθεί και να διωχθεί η πολιτική δράση, αφού μόνο έτσι μπορεί να χαρακτηριστεί η κατηγορία για «ηθική αυτουργία σε απείθεια» εναντίον του βουλευτή του ΚΚΕ Γιάννη Δελή, άλλων τεσσάρων μελών του κόμματος, καθώς και του δημοσιογράφου του «Ριζοσπάστη» Δημήτρη Μαβίδη-Πέσιτς, με αφορμή τη συμμετοχή τους σε συμβολική παρέμβαση (ανάρτηση πανό) στον Λευκό Πύργο, το 2023, λίγες μέρες μετά το έγκλημα στα Τέμπη. Άνδρες μάλιστα των ΜΑΤ και της Ασφάλειας τους εγκλώβισαν μέσα στον Λευκό Πύργο, χτυπώντας και απειλώντας τους απρόκλητα. Αλγεινή εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η εντολή δόθηκε από το τμήμα Προστασίας Κράτους και Δημοκρατικού Πολιτεύματος (!) της υποδιεύθυνσης κρατικής ασφάλειας Θεσσαλονίκης, ξυπνώντας μνήμες και παραπέμποντας σε μαύρες εποχές της σύγχρονης Ιστορίας.
Δεν είναι, ωστόσο, η πρώτη φορά που η κυβέρνηση της ΝΔ επιδεικνύει τέτοιου είδους ανακλαστικά. Λίγες ημέρες πριν τα ογκώδη συλλαλητήρια της 28ης Φεβρουαρίου για τα Τέμπη, αστυνομικοί της ομάδας ΔΡΑΣΗ προσήγαγαν 23 φοιτητές που ήθελαν να αναρτήσουν σχετικό πανό στον Λυκαβηττό, ενώ κανείς δεν ξεχνά τη …ζέση με την οποία αστυνομικές δυνάμεις, ως το κατασταλτικό πρόσωπο του κράτους, αντιμετωπίζουν διαδηλωτές και διαδηλώτριες.
Η περίπτωση, όμως, του Γιάννη Δελή αποκτά και ένα πρόσθετο ενδιαφέρον, αφού η βουλευτική του ιδιότητα οδήγησε στο αίτημα για άρση του ακαταδίωκτου –της βουλευτικής ασυλίας, όπως είναι ευρύτερα γνωστό (άρθρο 62 του Συντάγματος)– αίτημα που αν και τελικά δεν εγκρίθηκε, έδωσε το ερέθισμα να (ξανα)ανοίξει η σχετική συζήτηση, αποκαλύπτοντας τους κινδύνους που κρύβει μια «τιμωρητική», μια ισοπεδωτική –έναντι του συνόλου του πολιτικού συστήματος, που ούτε ενιαίο είναι, ούτε τα συμφέροντα των ίδιων τάξεων εκπροσωπεί– λογική, η οποία προτάσσει τη δικαστική οδό έναντι της κοινοβουλευτικής. Λογική, οι υπέρμαχοι της οποίας σκόπιμα παρακάμπτουν ότι η δικαιολογημένη καχυποψία των πολιτών απέναντι στους πολιτικούς δεν σχετίζεται με την κινηματική δράση βουλευτών ή κομμάτων, αλλά με το ότι σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, η εκάστοτε πλειοψηφία εκμεταλλεύεται συνταγματικές διατάξεις προκειμένου να προστατέψει τα του οίκου της. Και πως η απάντηση απέναντι σε αυτή τη συνθήκη δεν μπορεί να είναι νομικού χαρακτήρα, αλλά αποκλειστικά πολιτική. Ο λαός, δηλαδή, να αποφασίζει αν αποδέχεται μια πλειοψηφία που προδήλως επιχειρεί να προστατέψει τον εαυτό της ή θα την ανατρέπει. Γιατί σε διαφορετική περίπτωση, ανοίγουν επικίνδυνες ατραποί, όπως η κλασική και τυπική περίπτωση δίωξης που αφορά την πολιτική δραστηριότητα βουλευτή, και μάλιστα για πράξη που σχετίζεται με μια συλλογική δράση, οδηγώντας στην ποινικοποίηση αυτής ακριβώς της παρέμβασης.
Κανείς, φυσικά, δεν εκπλήσσεται από τέτοιου είδους πρακτικές, αφού κυβερνητικά δείγματα γραφής έχουν πολλές φορές δοθεί. Η Ελλάδα, άλλωστε, είναι ανάμεσα στις 21 χώρες που εξετάστηκαν από τη Διεθνή Αμνηστία στην έκθεση που προαναφέραμε και η οποία εντοπίζει μια ανησυχητική τάση στιγματισμού από τις Αρχές με στόχο την απονομιμοποίηση των διαδηλωτριών/ων. Με τις ειρηνικές πράξεις πολιτικής ανυπακοής να εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο σαν «απειλή» για τη δημόσια τάξη και την εθνική ασφάλεια, δίνοντας στις Αρχές ένα ψευδεπίγραφο πρόσχημα για την επιβολή περιορισμών και την παράκαμψη διεθνών υποχρεώσεων σε ό,τι αφορά τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Παρά το γεγονός ότι η ειρηνική πολιτική ανυπακοή προστατεύεται από το δικαίωμα των ειρηνικών συγκεντρώσεων, η διαμαρτυρία δαιμονοποιείται, η αρνητική ρητορική («τρομοκράτες», «εγκληματίες», «εξτρεμιστές») καλπάζει και η χρήση υπερβολικής βίας, οι συλλήψεις με βάση νόμους που στερούνται νομικής σαφήνειας, οι σκληρές ποινικές κατηγορίες, οι κυρώσεις που περιλαμβάνουν ποινές φυλάκισης, καλά κρατούν.
«Το δικαίωμα στη διαμαρτυρία στην Ευρώπη κινδυνεύει να εξαλειφθεί, με τους ανθρώπους που βγαίνουν στους δρόμους να αντιμετωπίζουν μια χιονοστιβάδα όλο και πιο κατασταλτικών περιορισμών, ποινικών κυρώσεων, κρατικής βίας, διακρίσεων και διάχυτης παρακολούθησης. Όμως, παρά τις επιθέσεις αυτές, οι άνθρωποι εξακολουθούν να διαδηλώνουν για να διατηρήσουν τα δικαιώματα που πάλεψαν σκληρά να κατακτήσουν και για να εξασφαλίσουν νέα δικαιώματα… Αντί να περιορίζουν την ειρηνική διαμαρτυρία και να τιμωρούν όσ@ βγαίνουν στους δρόμους, τα κράτη σε όλη την Ευρώπη πρέπει να επανεξετάσουν πλήρως την προσέγγισή τους. Οι διαμαρτυρίες πρέπει να διευκολύνονται αντί να φιμώνονται και το κατασταλτικό πλέγμα των νόμων πρέπει να μεταρρυθμιστεί, ώστε να είναι συμβατό με τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε η Catrinel Motoc, ανώτερη υπεύθυνη εκστρατειών στο ευρωπαϊκό περιφερειακό γραφείο της Διεθνούς Αμνηστίας.
Για την ιστορία, η έρευνα αποτελεί μέρος της παγκόσμιας εκστρατείας «Προστάτεψε τη Διαμαρτυρία» (Protect the Protest), η οποία στοχεύει στην υπεράσπιση του δικαιώματος διαμαρτυρίας σε όλο τον κόσμο, και οι χώρες που εξετάζονται είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Τσεχία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Μεγ. Βρετανία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σερβία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Τουρκία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες.
