Ήταν ανέκαθεν μια πολύ βολική θεωρία. Είτε σε συνθήκες πολιτικών αδιεξόδων και διαχειριστικών αδυναμιών –αν αφορούσε κυβερνήσεις– είτε σε συνθήκες εσωκομματικών ξεκαθαρισμάτων –αν αφορούσε κόμματα, η κατασκευή του «εσωτερικού εχθρού» ήταν διαχρονικά …μία κάποια λύση. Αποτελεσματική, δοκιμασμένη, με απτή υπεραξία. Μια θεωρία που μπορεί να εκκινεί από διαφορετικές αφετηρίες, να έχει διαφορετικές καταβολές και διαφορετική στόχευση, συγκλίνει ωστόσο τόσο στα εργαλεία, όσο και στον στόχο που θέλει να εξυπηρετήσει. Απαξία, κινδυνολογία, δολοφονία χαρακτήρων στην πρώτη γραμμή, με την (αυτο)κριτική για λάθη, παραλείψεις, ολιγωρίες να απουσιάζει εκκωφαντικά.
Παλιά, δοκιμασμένη συνταγή
Από την πλευρά της Δεξιάς, δεν χρειάζεται να ανατρέξει κανείς στο πολύ μακρινό παρελθόν για να πειστεί πως, διαχρονικά, η συντηρητική παράταξη, όσο δυσκολεύουν τα πράγματα, καταφεύγει στα προσφιλή της όπλα: όποιος δεν συμφωνεί με τις μεθοδεύσεις της, όποιος επικρίνει θεσμικά ατοπήματα, όποιος στηλιτεύει φαινόμενα λεηλασίας και διαφθοράς, όποιος κρίνει αντιδημοκρατικές πρακτικές, δρα αντεθνικά.
Η εμπειρία της 5ετούς, πια, διακυβέρνησης της ΝΔ αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς… Τον νόμο για τις διαδηλώσεις, την ανιστόρητη θεωρία των δύο άκρων, τη Συμφωνία των Πρεσπών, τις υποκλοπές, την πρόταση του πρώην υπουργού Δικαιοσύνης Χαράλαμπου Αθανασίου για παρακολούθηση βουλευτών «αν συντρέχει λόγος εθνικής ασφάλειας», φέρνοντας το παράδειγμα μουσουλμάνων βουλευτών, και τόσα τόσα άλλα…
Η ΝΔ, σε κάθε ευκαιρία, σπέρνει διχόνοια και επαναφέρει τη θεωρία του εσωτερικού εχθρού, επιχειρώντας να καταστήσει την κοινωνία όμηρο του φόβου, έτσι ώστε να καταφέρει να κρύψει τη βαριά συνενοχή της στη χρεωκοπία της χώρας. Χρεωκοπία οικονομική, κοινωνική, ανθρωπιστική, πολιτισμική. Αλλά και προκειμένου να συνεχίσει την προσφιλή της τακτική, τη νομή δηλαδή της εξουσίας, την εξυπηρέτηση ημετέρων, το πλιάτσικο πάνω σε ερείπια και ανθρώπους. Ήξερε πολύ καλά τι έκανε ο Άδωνις Γεωργιάδης, όταν λίγες μέρες πριν τις ευρωεκλογές, σε επίσκεψή του στην Κοζάνη (27/5), μιλώντας σε κομματική συγκέντρωση της ΝΔ, έπαιξε το χαρτί του …κόκκινου μπαμπούλα: «εάν το [εκλογικό] αποτέλεσμα είναι κακό, θα ξυπνήσει η όρεξη των αριστερών για φασαρίες, θα αρχίσουν να μπουκάρουν μέσα στα νοσοκομεία με κάθε μέρα στάσεις εργασίας, στα άλλα υπουργεία απεργίες, θα αρχίσουν οι φασαρίες, σιγά-σιγά ό,τι κερδίσαμε θα αρχίσει να φθείρεται», είπε, ποντάροντας σε συγκεκριμένα θυμικά ανακλαστικά.
Γιατί αυτή ακριβώς ήταν ανέκαθεν η στρατηγική της Δεξιάς: να ποτιστεί με φόβο η κοινωνία, να «τσιμπήσει» απροϋπόθετα σε ένα έωλο αφήγημα ασφάλειας και να απεμπολήσει ελευθερίες. Σε ένα περιβάλλον μάλιστα όπου τα κυρίαρχα συναισθήματα, σύμφωνα με όλες τις μετρήσεις κοινής γνώμης, είναι η απογοήτευση, ο θυμός και η απαισιοδοξία, οι πιθανότητες επιτυχίας του εγχειρήματος αυξάνονται.
Κυνήγι μαγισσών
Κι αν για τη Δεξιά ο «εσωτερικός εχθρός» έχει τη μορφή του …αντεθνικώς δρώντα ιδεολογικού αντιπάλου, στην αντίπερα όχθη, ιστορικά, δεν ήταν ποτέ ανώνυμος. Άλλοτε λεγόταν ρεβιζιονισμός, άλλοτε ρεφορμισμός, άλλοτε οπορτουνισμός δεξιός και αριστερός, άλλοτε αριστερισμός, άλλοτε τροτσκισμός, άλλοτε σοσιαλδημοκρατική απόκλιση, άλλοτε –απλώς– αμφισβήτηση του ηγέτη. Απόψεις που χαρακτηρίζονταν αιρετικές και επικίνδυνες, που …μόλυναν τα κόμματα, επηρέαζαν τα μέλη, έριχναν νερό στον μύλο της αντίδρασης, ενίοτε οι φορείς τους κατηγορούνταν πως το έκαναν συνειδητά και σε συνεννόηση με τον ταξικό αντίπαλο και έπρεπε πάση θυσία να εξοβελιστούν.
Κι έτσι, οι σελίδες της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας γέμισαν από καρατομηθέντες, αποδιοπομπαίους, αιρετικούς ή φατριαστές.
Και μπορεί στο ΠΑΣΟΚ –μνημειώδης η φράση του Ανδρέα Παπανδρέου «έθεσε εαυτόν εκτός κόμματος»– ή στα κόμματα της κομμουνιστικής παράδοσης –«ιερή» και ως εκ τούτου αδιαμφισβήτητη και απαραβίαστη η κομματική γραμμή– να χρησιμοποιούσαν κατά κόρον το κατεξοχήν εκκαθαριστικό εργαλείο (διαγραφές), στον χώρο ωστόσο της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς οι βαθιά ριζωμένες παραδόσεις –όπου ο σεβασμός και η ανεκτικότητα στη διαφορετική άποψη, ο σεβασμός στη συλλογικότητα, ήταν κατοχυρωμένα προαπαιτούμενα του διαλόγου– αποτελούσαν εγγύηση για την παραγωγή πολιτικής, καθιστώντας δυνατές συμφωνίες, διαφωνίες και τελικά συνθέσεις. Αυτή ήταν, άλλωστε, η συνθήκη μέσα στην οποία δημιουργήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ. Οι συνθήκες μέσα στις οποίες μεγάλωσε και έφτασε στο σημείο να κυβερνήσει.
Για να φτάσουμε στο σήμερα. Ή, για να είμαστε ακριβείς, κάποια χρόνια πριν. Γιατί το κυνήγι μαγισσών στο οποίο επιδίδεται τα τελευταία χρόνια το κατ’ ευφημισμόν πλέον αριστερό αυτό κόμμα –σε συνδυασμό με τη γιγάντωση του αρχηγικού μοντέλου και την προσωπολατρεία που εδραιώθηκε επί Αλέξη Τσίπρα και εκτοξεύθηκε επί Στέφανου Κασσελάκη– δεν είναι καινούριο φρούτο. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη θεωρία του «εσωτερικού εχθρού», στη διαδικτυακή της κυρίως μορφή, που βίαιη και χυδαία, με λεξιλόγιο υποκόσμου, ύβρεις και απειλές, ευδοκίμησε παραμονές του 3ου συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ (Απρίλης 2022); Ποιος δεν θυμάται την άνεση με την οποία μεταφέρθηκαν στο εσωτερικό του χυδαίες παραδόσεις, ξένες και απορριπτέες σε όλη τη διαδρομή της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς; Και ποιος μπορεί να μην παρατηρήσει πως οι υβριστές του τότε, αλλά και όσοι σιώπησαν ή ανέχθηκαν προκειμένου να γίνουν αρεστοί, πέφτουν σήμερα θύματα των ίδιων μεθόδων που κι αυτοί χρησιμοποίησαν; Γιατί έτσι είναι, όποιος νομίζει πως παίζοντας με τη λάσπη θα τη βγάλει ο ίδιος καθαρή, είναι μακριά νυχτωμένος.
Γράφαμε στην Εποχή στις 30/1/2022, εν μέσω προσυνεδριακού διαλόγου, πως «αν καλλιεργηθεί η κουλτούρα ενοχοποίησης της άλλης άποψης, αν συνεχιστεί όχι μόνο η υπόγεια πριμοδότηση αλλά και η δημόσια επιβράβευση τέτοιων ανθρωποφαγικών συμπεριφορών, αν παγιωθεί η λογική του “κάτσε κάτω κουλοχέρη”, τότε η υπόθεση όχι μόνο του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και ευρύτερα της Αριστεράς, θα έχει υποστεί βαρύτατη ήττα».
Δυστυχώς, επιβεβαιωθήκαμε. Αυτή η ήττα, ωστόσο, θα πρέπει να μετατραπεί σε κινητήρια δύναμη, προκειμένου να αναζητηθούν οι τρόποι ανασύνθεσης των δυνάμεων της Αριστεράς. Επουλώνοντας έτσι και τις πληγές που άφησε το οριστικό διαζύγιο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ με αυτήν.
Αννέτα Καββαδία
Η ΕΠΟΧΗ
