Ησυχία, τάξη και ασφάλεια. Ασφάλεια παντού. Ασφάλεια με τη μορφή διαρκώς πολλαπλασιαζόμενων αστυνομικών σωμάτων με ευφάνταστες ονομασίες. Ασφάλεια με τη μορφή βίαιης καταστολής κάθε λογής «ταραξιών» και «μπαχαλάκηδων». Η Ελλάδα φρούριο, τα σύνορα απαραβίαστα. Δεν περνάει κανείς ξένος, αλλόφυλος, αλλόθρησκος. Κι αν τυχόν περάσει –και δεν καεί με τραγικό τρόπο σε κάποια πυρκαγιά– ξέρουμε πώς να τον γυρίσουμε εκεί απ’ όπου ήρθε, χωρίς πολλά-πολλά, ακόμα κι αν αυτό δεν είναι, με την αυστηρή έννοια του όρου, απολύτως νόμιμο. Είμαστε η αδιαπέραστη ασπίδα της Ευρώπης. Κοιμηθείτε ήσυχοι, η πατρίδα φυλάσσεται, οι φύλακες έχουν γνώση και επαγρυπνούν.
Είναι γνωστό το παραμύθι που πουλάει η κυβέρνηση της ΝΔ και του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ακόμα, όμως, κι αν παραβλέψει κανείς ότι πρόκειται ακριβώς για αυτό, για ένα κακό παραμύθι, και ότι στην πραγματικότητα είμαστε όλ@ εξαιρετικά ευάλωτ@, αν όχι απροστάτευτ@, απέναντι στην υπαρκτή εγκληματικότητα (θέμα άλλου άρθρου αυτό), η ουσία παραμένει: ποτέ στην πρόσφατη ιστορία δεν νιώσαμε μεγαλύτερη ανασφάλεια απ’ όσο στις μέρες μας.
Ασφάλεια vs καταστολής
Πρόκειται, προφανώς, για μια διαπίστωση που δεν ισχύει μόνο στα καθ’ ημάς, αλλά συναντάται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ούτε ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρωτοτυπεί όταν επιδιώκει να στρέψει την προσοχή της κοινωνίας στον «Άλλον» που δήθεν την απειλεί –και από τον οποίο ο ίδιος και η κυβέρνησή του, υποτίθεται, μας προστατεύουν. Το ίδιο κακόγουστο έργο παίζεται και αλλού. Μάλιστα, με τόσο μεγαλύτερη ένταση όσο μεγαλύτερη είναι η οικονομική επισφάλεια και όσο χαμηλότερο το βιοτικό επίπεδο. Και δεν είναι, ασφαλώς, η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο συμβαίνει στο ιστορικό συνεχές, μάλλον πρόκειται για τον κανόνα.
Έναν κανόνα που έρχεται να επιβεβαιώσει την ανάγκη η Αριστερά να επανανοηματοδοτήσει, πλέον, την έννοια της ασφάλειας, η οποία –στον αντίποδα της δεξιάς, νεοφιλελεύθερης θεώρησης που τη θέλει να αρχίζει και να τελειώνει στην καταστολή– οφείλει να αποτελέσει εκείνη τη συνθήκη, εκείνο το προστατευτικό πλέγμα που, μέσω της ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους, θα μεριμνήσει για την ευζωία των πολιτών. Δεν είναι τυχαίο ότι σε όλες τις μετρήσεις της κοινής γνώμης, το –χωρίς σειρά αξιολόγησης– τετράπτυχο: υγεία, παιδεία, εργασία, στέγη, συμπυκνώνει το τι θεωρείται σήμερα ασφάλεια. Και όχι τυχαία.
Υγεία: Υποτίθεται ότι είναι γερά εδραιωμένη στην ευρωπαϊκή έννομη τάξη και στον ευρωπαϊκό πολιτικό διάλογο η αρχή ότι ένα σύγχρονο κράτος οφείλει να εξασφαλίζει στους πολίτες του υψηλού επιπέδου υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, από την πρόληψη ως τη θεραπεία, στο πλαίσιο ενός δημόσιου συστήματος υγείας που χρηματοδοτείται από τους φόρους και τις ασφαλιστικές εισφορές των πολιτών, και συνεπώς προσφέρεται δωρεάν. Η πανδημία του Covid επιβεβαίωσε με τον πλέον τραγικό τρόπο ότι αυτό, στην Ευρώπη του 21ου αιώνα, απλώς δεν ισχύει.
Παιδεία: Εδώ δεν εννοούμε μόνο την παραδοσιακή έννοια της παιδείας, δηλαδή τη δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση και τα δημόσια πανεπιστήμια. Στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και της αλματώδους προόδου στην επιστήμη και την τεχνολογία, η Ευρώπη –που υποτίθεται θέλει να ηγείται σε αυτούς τους τομείς παγκοσμίως– δεν επενδύει στη μόρφωση και την εκπαίδευση των ευρωπαίων. Ούτε στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, ούτε στις θετικές. Μας λένε ότι όλα αυτά θα γίνουν μέσω των επενδύσεων της ιδιωτικής αγοράς, αλλά αυτό είναι ψέμα. Οι ίδιες οι χώρες που πρωτοστατούν στην επιστήμη και την τεχνολογία, οι ΗΠΑ και η Κίνα, το κάνουν μέσω κολοσσιαίων δημόσιων επενδύσεων. Στην Ευρώπη, οι ήδη επιβαρυμένοι οικογενειακοί προϋπολογισμοί πασχίζουν για να μορφώσουν τις νεότερες γενιές.
Εργασία: Εδώ περιττεύουν τα πολλά λόγια, είναι η καθημερινή πραγματικότητα που βιώνουν εκατομμύρια εργαζόμενοι και εργαζόμενες, την ώρα που συνεχώς εφευρίσκονται νέες και εξαιρετικά ευφάνταστες μορφές «ευέλικτης» (δηλαδή εντελώς απορυθμισμένης) εργασίας. Συμβάσεις μηδενικών ωρών, μερική απασχόληση που στην πράξη είναι ολική, κατάργηση των υπερωριών και των πληρωμένων αδειών, μέχρι τους «freelance συνεργάτες» ψηφιακών πλατφορμών διανομής. Η εργασιακή ανασφάλεια στα ύψη, με τα εργατικά ατυχήματα, συχνά θανατηφόρα, να είναι πια καθημερινά.
Στέγη: Την εποχή του Airbnb και της βραχυχρόνιας μίσθωσης, την εποχή του gentrification –για χάρη του τουρισμού– άλλοτε οικιστικών περιοχών των ευρωπαϊκών πόλεων, την εποχή της μετεωρικής ανόδου των τιμών αγοράς και μίσθωσης κατοικίας, οι ευρωπαίοι, και κυρίως νέοι άνθρωποι, απλώς αδυνατούν να βρουν τη δική τους στέγη. Και μένουν, για όλο και περισσότερο, στο παιδικό τους δωμάτιο. Την ίδια ώρα, η Ευρώπη προβληματίζεται, υποτίθεται, για το δημογραφικό πρόβλημα και τη γήρανση του πληθυσμού και αναζητά εναγωνίως τρόπους να ενθαρρύνει την αύξηση των γεννήσεων. Με αναποτελεσματικά ημίμετρα.
Ταξική η ανάγκη
Υπήρξε εποχή που αυτά τα τέσσερα στοιχεία, που σήμερα συνιστούν επείγοντα ζητούμενα, θεωρούνταν δεδομένα και αυτονόητα. Συνιστούσαν τον πυρήνα του περίφημου και αλήστου μνήμης Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου, το καύχημα και το σύμβολο της μεταπολεμικής οικονομικής ευμάρειας της ευρωπαϊκής ηπείρου –ή, τουλάχιστον, του δυτικού της μέρους.
Το εν λόγω Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο συνδυάστηκε, και με τη σειρά του τροφοδότησε την αλματώδη οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη αυτών των κρατών. Και μπορεί, σε κάποιο βαθμό, να ήταν αποτέλεσμα της αγωνίας των κυβερνήσεων της Δυτικής Ευρώπης να μην μπουν στους πληθυσμούς τους «περίεργες» και «λίαν επικίνδυνες» ιδέες περί σοσιαλισμού, με δεδομένο το… φόβητρο της ΕΣΣΔ, κυρίως ωστόσο ήταν αποτέλεσμα της οργανωμένης διεκδίκησης από την πλευρά των ευρωπαίων εργαζομένων. Τη νέα πραγματικότητα των οποίων οφείλει να αφουγκραστεί η Αριστερά και να γίνει αυτή ο φορέας έκφρασης των αιτημάτων τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ασφάλεια –επανανοηματοδοτημένη– οφείλει να απεμπλακεί από την ιδεολογική της κατάχρηση, να διαχωριστεί από την έννοια της καταστολής και να γίνει βασικό δημόσιο αγαθό και ευθύνη. Κάτι που μπορεί να ευδοκιμήσει μόνο σε συνθήκες ανασυγκρότησης και ανασύνθεσης της Ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Αννέτα Καββαδία
