Περιπλανώμενη στο διαδίκτυο προς αναζήτηση ριζοσπαστικών αριστερών κειμένων, η Ιωάννα Δρόσου ανακάλυψε σε βίντεο του youtube διάλεξη/μήνυμα της Άντζελα Ντέιβις για τη φετινή Πρωτομαγιά ( https://www.youtube.com/watch?v=INaYcaVifnY&fbclid=IwAR3atgfJCsUs5AGF0ayriVan7y0pPogbcJ0_Q5q_4WFT-NengXNWxT8IWZY ). Της άρεσε, μας άρεσε, την απομαγνητοφώνησε, τη μετέφρασε και σας την παρουσιάζουμε σήμερα.
Οι ΗΠΑ είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο όπου η Πρωτομαγιά δεν γιορτάζεται, παρότι αυτή η διεθνής ημέρα των εργαζομένων κατοχυρώθηκε για πρώτη φορά σ’ αυτή τη χώρα, και συνδέεται με το πρώιμο συνδικαλιστικό κίνημα-συγκεκριμένα με τους πεσόντες απεργούς στην πλατεία Χεϊμάρκετ του Σικάγου, το 1886. Η αμερικανική Ομοσπονδία Εργατικών Ενώσεων και Συνδικάτων είχε κηρύξει την 1η Μαΐου του 1886 ως ημέρα πανεργατικής απεργίας με αίτημα την καθιέρωση της 8ωρης εργασίας. Εκείνη τη μέρα χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν στο Σικάγο με αυτό το αίτημα. Λίγες μέρες αργότερα, σε συγκέντρωση που έγινε στην πλατεία Χεϊμάρκετ κάποιος πέταξε μια αυτοσχέδια βόμβα προς το μέρος των αστυνομικών. Ως αντίποινα οκτώ ριζοσπάστες ακτιβιστές οδηγήθηκαν σε δίκη, με τους επτά να καταδικάζονται σε θάνατο και τους τέσσερις από αυτούς να εκτελούνται με απαγχονισμό. Αυτή ήταν η απαρχή της Εργατικής Πρωτομαγιάς.
Η αναβίωση της διεκδικητικής Πρωτομαγιάς, το 2006
Ζούμε την εποχή της συρρίκνωσης του συνδικαλισμού, ως απόρροια της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού. Πριν την παγκοσμιοποίηση, πριν δηλαδή από τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, περισσότεροι από το ένα τρίτο των εργαζομένων των ΗΠΑ ήταν μέλη σωματείων, ενώ σήμερα συνδικαλίζεται μόλις το 10%. Ζούμε στην εποχή όπου διάφορες εταιρείες, όπως η Amazon και η Whole Foods, εμποδίζουν τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες σ’ αυτές να συνδικαλίζονται. Πρόκειται για εταιρείες που από τη στιγμή της ίδρυσής τους έχουν βάλει ως σκοπό να αφανίσουν κάθε έννοια συνδικαλισμού.
Πριν φτάσουμε στο σήμερα, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι η Πρωτομαγιά αναβίωσε στις αρχές του 21ου αιώνα, ως μέρα αγώνα των αδήλωτων εργαζόμενων, που ξαναέδωσαν νόημα και μαζικότητα σ’ αυτή την επέτειο την 1η Μαΐου του 2006, όταν εκατομμύρια άνθρωποι χωρίς χαρτιά από τις λατινοαμερικάνικες κοινότητες κινητοποιήθηκαν –με τη στήριξη και των αδήλωτων εργαζομένων-ενάντια στην εκμετάλλευση των μεταναστών. Η κινητοποίηση είχε στόχο να αναδείξει τη δύναμη των εργαζομένων, αυτών που δουλεύουν στα σούπερ μάρκετ, στα χωράφια, στη διανομή τροφίμων, στην καθαριότητα, στην φροντίδα. Ο δρόμος για την αναγνώριση της αξίας των αόρατων εργαζόμενων άνοιξε από τους ανθρώπους χωρίς χαρτιά, εκείνους που οι σημερινοί καταληψίες του Λευκού Οίκου αναφέρουν ως «παράνομους αλλοδαπούς»1, χρησιμοποιώντας έναν όρο δαιμονοποίησης και εγκληματοποίησης. Σήμερα, που, σε όλο τον κόσμο, ο αγώνας για τη στήριξη των αδήλωτων εργαζόμενων είναι στο κέντρο των αγώνων για ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα, πρέπει να τονίσουμε ότι αυτό που συμβαίνει στα νότια σύνορα των ΗΠΑ συνδέεται με τους αγώνες των μεταναστών, που μας υπενθυμίζουν ότι ζούμε ακόμα στο πετσί μας τα υπολείμματα του αποικισμού και της δουλείας, και ότι ο καπιταλισμός ήταν ανέκαθεν και συνεχίζει να είναι ρατσιστικός.
Οι αδήλωτοι εργαζόμενοι
Η δομή του καπιταλισμού έχει αλλάξει τον ρου της παγκόσμιας οικονομίας οδηγώντας στην αποβιομηχανοποίηση των ΗΠΑ και των οικονομιών του παγκόσμιου Νότου, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί μια χαοτική κατάσταση στην οποία κυριαρχεί η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία. Όταν κάποιος χάσει τη δουλειά του γιατί το εργοστάσιο στο οποίο εργαζόταν μετακόμισε στην Ασία ή την Κεντρική και Νότια Αμερική, βρίσκεται συχνά σε μια κατάσταση που μπορεί να τον οδηγήσει στη φυλακή. Και ήταν στις δεκαετίες του 1980 και του 1990 που πολλαπλασιάστηκαν οι φυλακές. Εδώ, στην Καλιφόρνια, ο αριθμός των καταστημάτων κράτησης αυξήθηκε τότε κατά 500%. Ταυτόχρονα, η πρόσβαση σε αγαθά έγινε ολοένα και πιο δύσκολη, με τον περιορισμό της πρόσβασης στην παιδεία, την ιδιωτικοποίηση του συστήματος υγείας, την έλλειψη ελεύθερων χώρων και γενικότερα όλων όσα χρειάζονται οι άνθρωποι προκειμένου να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή. Εκείνη την εποχή, όταν υπήρξε ένα «πλεόνασμα πληθυσμού», που το αποτελούσαν οι μαύροι, οι λατινοαμερικάνοι, οι έγχρωμοι άνθρωποι γενικότερα, άρχισαν να πολλαπλασιάζονται οι φυλακές, και τα καταστήματα κράτησης έγιναν χώροι κερδοφόροι για τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Έκτοτε, όποιον φτάνει στις ΗΠΑ, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, τον κλείνουν σε κέντρα κράτησης, που όλως τυχαίως είναι ιδιωτικά και αποτελούν σήμερα τον πιο κερδοφόρο τομέα του φυλακο-βιομηχανικού συμπλέγματος. Εδώ θέλω να επισημάνω κάτι πολύ σημαντικό. Οι αδήλωτοι εργαζόμενοι υποφέρουν με τον ίδιο τρόπο που υποφέρουν οι μαύροι και οι λευκοί φτωχοί κρατούμενοι-που αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα με αυτά που βιώνουν οι κοινότητες των μαύρων και των λατινοαμερικάνων, όπου όλως τυχαίως παρατηρείται η μεγαλύτερη θνησιμότητα από τον κορωνοϊό. Θύματα δημαγωγίας από τον –ελπίζω όχι για πολύ καιρό ακόμα- πρόεδρο των ΗΠΑ έχουν πέσει και οι λευκοί. Στις λευκές φτωχές κοινότητες πολλοί πιστεύουν ότι τα δεινά τους οφείλονται στους μετανάστες χωρίς χαρτιά ή τους μουσουλμάνους ή τους μαύρους και τους στοχοποιούν, αντί να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους μαζί με αυτούς τους «αποδιοπομπαίους τράγους».
Από τη στιγμή που είναι φανερό εδώ και χρόνια πως οι άνθρωποι χωρίς χαρτιά είναι η πρωτοπορία μιας νέας εποχής εργατικών αγώνων, θεωρώ απαράδεκτο το γεγονός ότι έπρεπε να φτάσουμε σε μια πανδημική κρίση για να αναγνωρίσουμε την αξία των λεγόμενων «αναγκαίων» εργαζομένων –εννοώ αυτούς που είναι στην πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, όσους δηλαδή εργάζονται στην υγεία, την διατροφή, την καθαριότητα, την φροντίδα. Όσοι προερχόμαστε από τη μαρξιστική παράδοση υποστηρίζαμε ότι η εργασία εκείνων που απασχολούνται στην παραγωγή, στη βιομηχανία, είναι η σημαντικότερη στην κοινωνία. Και φυσικά αυτή η εργασία εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά σημαντική, αλλά σήμερα που οι περισσότερες από τις θέσεις εργασίας σ’ αυτούς τους τομείς έχουν μεταναστεύσει σε άλλα μέρη του κόσμου, οδηγώντας μεταξύ άλλων και στη συρρίκνωση του συνδικαλισμού, έρχονται στην επιφάνεια όλοι αυτοί οι εργαζόμενοι που στο παρελθόν ήταν περιθωριοποιημένοι, ακόμα και από τα συνδικάτα.
Οι αόρατες από το συνδικαλιστικό κίνημα γυναίκες
Η δουλειά των εργατικών συνδικάτων είναι να οργανώνει τους εργαζόμενους και να παλεύει για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Το πρώτο αίτημα που κινητοποίησε τους εργαζόμενους ήταν η διεκδίκηση της οκτάωρης εργασίας. Αλλά αυτό συνέβη το 19ο αιώνα. Παρενθετικά να πω ότι τον 20ο αιώνα θα έπρεπε να είχαν μειωθεί περισσότερο οι ώρες εργασίας, να έχει τεθεί ως ορόσημο η εξάωρη ημερήσια εργασία και μετά να παλεύαμε για την τετράωρη εργασία, χωρίς περικοπές στους μισθούς. Αντίθετα, αυτό που συνέβη ήταν η συρρίκνωση του συνδικαλισμού. Ωστόσο, σήμερα οι εργαζόμενοι στις εταιρείες Amazon και Target προσπαθούν να συνδικαλιστούν. Και ακόμα και όταν αποτυγχάνουν να φτιάξουν σωματείο, καταφέρνουν ενωμένοι να ορθώσουν ανάστημα απέναντι σε αυτούς τους γίγαντες.
Παλιότερα θεωρούσαμε ως εργαζόμενους μόνο τους άνδρες. Ακόμα και όταν διαδηλώναμε ενάντια στον ρατσιστικό αποκλεισμό από τα εργοστάσια ή ακόμα και από τα σωματεία, αναφερόμασταν κυρίως στους άνδρες. Η κυρίαρχη άποψη ήταν ότι οι γυναίκες δεν μετέχουν στην παραγωγική εργασία2, με αποτέλεσμα να αποκλείονται από την επίσημη ιστορία του εργατικού κινήματος, αφού η εργατική τάξη αποτελείτο κυρίως από άνδρες. Και φυσικά αυτή η διάκριση ήταν και φυλετική, αφού οι άνδρες που εκπροσωπούσαν την εργατική τάξη ήταν λευκοί. Σήμερα, που αλλάζει η παγκόσμια οικονομία, αναγνωρίστηκαν και οι γυναίκες ως μετέχουσες στην εργατική τάξη. Γίνεται ορατή πια όλη η δουλειά που χρειάζεται να προηγηθεί, προκειμένου να πάνε οι εργάτες να προσφέρουν «παραγωγική εργασία». Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι αυτή την περίοδο η αναπαραγωγική εργασία αναδείχθηκε ως ζωτικής σημασίας. Είναι πια ορατοί οι εργαζόμενοι/ες στη φροντίδα. Πρόκειται κυρίως για γυναίκες, έγχρωμες γυναίκες που εργάζονται στα γηροκομεία, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, εκτεθειμένες στον κορωνοϊό.
Φυσικά, ο καπιταλισμός ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος. Αδιαφορεί για το τι συμβαίνει πέρα από το χώρο εργασίας. Αρκεί να εργάζονται κάποιοι για να αποκομίζουν κέρδη κάποιοι λίγοι. Μία από τις βασικές αρχές της μαρξιστικής θεωρίας είναι ότι η υπεραξία παράγεται κατά την εργασία, με τους μισθούς των εργατών να μην ισοδυναμούν με αυτά που παράγουν. Οι καπιταλιστές στην κυριολεξία κλέβουν ένα μέρος αυτού που δικαιωματικά ανήκει στους εργάτες. Γι’ αυτό πολλοί λένε ότι το κέρδος είναι αποτέλεσμα συστηματικής κλοπής. Πώς αλλιώς θα μπορούσε κάποιος Τζέφ Μπέζος (ΣτΜ: ιδρυτής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Amazon) να είναι ο πιο πλούσιος άνθρωπος στον κόσμο, αν δεν έκλεβε, στην κυριολεξία, τους εργαζόμενους στην Amazon, την Whole Foods και άλλες εταιρείες του; Αυτοί οι εργαζόμενοι είναι ως επί το πλείστον έγχρωμοι, όπως συμβαίνει πάντα με τους χαμηλόμισθους. Αντίστοιχα, και οι γυναίκες που εργάζονται ως καθαρίστριες ή στην φροντίδα και είναι τώρα στην πρώτη γραμμή, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους ενώ το κεφάλαιο τούς κλέβει την υπεραξία που παράγουν, είναι ως επί το πλείστον έγχρωμες.
Η σημερινή κατάσταση μπορούσε να αποφευχθεί
Ο Μάικ Ντέιβις έγραψε ένα βιβλίο πριν από 15 χρόνια με τον τίτλο “The monster at our door” (Το τέρας έξω από την πόρτα μας), όπου μας προειδοποιούσε ότι εξαιτίας του παγκόσμιου καπιταλισμού, της συνεπαγόμενης περιβαλλοντικής καταστροφής και της απαξίωσης -μέσω των νεοφιλελεύθερων πολιτικών- των κοινωνικών υπηρεσιών, η καταστροφή είναι θέμα χρόνου. Όπως αποδείχτηκε, ήταν εξαιρετικά διορατικός.
Αυτή την περίοδο, όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποίησαν πόσο ανίκανος είναι ο καπιταλισμός να υπηρετήσει τις ανάγκες των ανθρώπων. Οι εικόνες των νοσοκομείων και των μονάδων εντατικής θεραπείας που βλέπουμε στα κανάλια δείχνουν τα αποτελέσματα στα οποία οδήγησε το κύμα ιδιωτικοποιήσεων στην υγεία το 1980: άδεια κρεβάτια και ελλιπής εξοπλισμός που δεν εξασφαλίστηκε γιατί δεν ήταν μια κερδοφόρα επένδυση. Ο παγκόσμιος καπιταλισμός είναι υπεύθυνος για την αδυναμία αντιμετώπισης αυτής της πανδημίας.
Σε πρόσφατο άρθρο του που μπορείτε να διαβάσετε στο διαδίκτυο3, ο Μάικ Ντέιβις γράφει πως ο κορωνοϊός είναι ένα τέρας που εξέθρεψε ο παγκόσμιος καπιταλισμός, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την αύξηση του αριθμού των κρατούμενων και του κόστους της υγείας, της παιδείας, της στέγασης. Πιστεύω πως τώρα ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι δεν ήταν αναπόφευκτη αυτή η κατάσταση. Ότι η υγεία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα, ότι εφόσον υπάρχει παγκόσμιος καπιταλισμός πρέπει να υπάρχει και παγκόσμια δωρεάν υγεία, και ότι δεν πρέπει ο κόσμος να φυλακίζεται απλά και μόνο επειδή δεν υπάρχει χώρος για κάποιους ανθρώπους στη σημερινή καπιταλιστική οικονομία. Η παρούσα κρίση αποκαλύπτει, ακόμα, τη φύση του φυλετικού καπιταλισμού: από το ρατσισμό ενάντια στους Αμερικανούς ασιατικής καταγωγής -που προκάλεσε ο καταληψίας σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ- έως την αποτυχία να εξοπλιστούν με τεστ τα νοσοκομεία και οι κλινικές στις γειτονιές των μαύρων.
Θεωρώ πως, εξαιτίας της κρίσης, πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν, τουλάχιστον σιωπηρά, τους κινδύνους του καθημερινού δομικού ρατσισμού που διατρέχει τους θεσμούς. Και συνειδητοποιούν επίσης ότι αυτός ο ρατσισμός πρέπει να εξαλειφθεί. Οι καπιταλιστικές εταιρείες, όπως η Amazon, υποθέτουν ότι οι εργαζόμενοι είναι ηλίθιοι, ότι μπορούν να τους μετατρέψουν σε υποχείρια. Μάλιστα μετά την απόλυση από την Amazon του Κρις Σμολς4 διέρρευσε ένα μέιλ που έστειλε κάποιο μέλος του ΔΣ της Amazon, που ανάφερε για τον μαύρο απεργό: «Δεν είναι έξυπνος ούτε εύστροφος και, εφόσον ο Τύπος ασχολείται κυρίως με εμάς και όχι με αυτόν θα είμαστε σε πολύ ισχυρότερη θέση, από πλευράς δημοσίων σχέσεων, και δεν θα χρειάζεται να εξηγούμε για νιοστή φορά με ποιόν τρόπο προσπαθούμε να προστατεύσουμε τους εργαζόμενους». Ας δούμε τι απάντησε ο Σμολς: «Προσφέρουμε υπηρεσίες στους καταναλωτές, αλλά αν δεν είμαστε υγιείς θα προκαλέσουμε κακό, μεταφέροντας τον ιό στις κοινότητες. Γι’ αυτό, μην αγοράζετε τίποτα από αυτές τις εταιρείες μέχρι να μας παράσχουν μέτρα προστασίας. Αν το κάνετε αυτό, στηρίζετε και εμάς και τους αγαπημένους σας. Οι διευθύνοντες σύμβουλοι της Amazon συμβουλεύουν δισεκατομμυριούχους, που δεν βρίσκονται στα χαρακώματα μαζί με εμάς, έχουν έναν τρόπο ζωής ριζικά διαφορετικό από τον δικό μας. Αν θέλετε να μας υποστηρίξετε πρέπει να μην στηρίξετε αυτές τις εταιρείες, έως ότου ικανοποιήσουν τα αιτήματά μας». Αυτά ήταν τα λόγια του «μη εύστροφου» Κρις Σμολς.
Ένας ενιαίος αγώνας
Σήμερα οι εργαζόμενοι στις εταιρείες Amazon και Target προσπαθούν να συνδικαλιστούν. Και ακόμα και όταν αποτυγχάνουν να φτιάξουν σωματείο, καταφέρνουν ενωμένοι να ορθώσουν ανάστημα απέναντι σε αυτούς τους γίγαντες.
Τέλος, θέλω να κάνω κάποιες επισημάνσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτός ο αγώνας είναι παγκόσμιος. Εκτείνεται στη Νότια Αμερική, την Ασία, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή. Οι πανδημίες μπορεί να παγώσουν τις οικονομίες σε όλο τον κόσμο, αλλά δεν μπορούν να μας αποτρέψουν από το να διεκδικούμε δικαιοσύνη: Δικαιοσύνη για την Παλαιστίνη, το Κουρδιστάν, την Βραζιλία, τη Βενεζουέλα. Σήμερα, 1η Μαΐου 2020, σας καλώ να στηρίξουμε τους εργαζόμενους, τους κρατούμενους, όσους είναι στην πρώτη γραμμή σε αυτό τον αγώνα ενάντια στην πανδημία, αλλά και να σκεφτούμε τις δυνατότητες που υπάρχουν για έναν διαφορετικό μελλοντικό κόσμο. Ο καταργητισμός5, ο φεμινισμός, η ιδέα ότι ο καπιταλισμός είναι φυλετικός, η εναντίωση στην κρατική βία που δεν είναι η απάντηση στη φυλετική, αλλά η επέκτασή της κ.λπ. είναι αγώνες αλληλένδετοι. Δεν μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειες της φυλάκισης στους ανθρώπους που κρατούνται (άνδρες, γυναίκες, τρανς, άτομα χωρίς προσδιορισμένο φύλο) σε έναν βάρβαρο εγκλεισμό, που δεν μοιάζει με αυτό που βιώνουμε περιορισμένοι στο σπίτι μας. Και φυσικά πρέπει να αναφερθώ στους άστεγους που έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό από την πανδημία.
Προκειμένου να κερδίσουμε οποιαδήποτε από αυτές τις μάχες, για την περιβαλλοντική δικαιοσύνη, τη φυλετική δικαιοσύνη, την έμφυλη δικαιοσύνη, τη σεξουαλική δικαιοσύνη, τη δικαιοσύνη για τους μετανάστες, τη δικαιοσύνη για τα ΑΜΕΑ, τη δικαιοσύνη για τους κρατούμενους, πρέπει να κατανοήσουμε ότι αυτές είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους, και πρέπει να δοθούν ως ένας ενιαίος αγώνας.
Σημειώσεις:
1. ΣτΜ: Τον περασμένο Φεβρουάριο κατατέθηκε νομοσχέδιο από βουλευτές των Δημοκρατικών για την αφαίρεση του όρου από το αμερικανικό δίκαιο και την αντικατάστασή του με τον όρο «μετανάστες χωρίς χαρτιά».
2. Παρενθετικά να πω ότι εδώ χρησιμοποιώ τους βιολογικούς όρους «άνδρες» και «γυναίκες», ενώ το σωστό είναι «άνδρες, γυναίκες, τρανς, και άτομα μη προσδιορισμένου φύλου».
3. ΣτΜ: βλ. τη μετάφραση του κειμένου του Μάϊκ Ντέιβις στην ιστοσελίδα του Rproject ( https://rproject.gr/article/teras-poy-eftase-stin-porta-mas )
4. ΣτΜ: Πρόκειται για τον εργαζόμενο της Άμαζον που ενημέρωσε τον Τύπο για τις μηδαμινές συνθήκες προστασίας από τον κορωνοϊό στις αποθηκες της εταιρείας, έναν εκ των διοργανωτών της διαμαρτυρίας έξω από την αποθήκη του Στέιτεν Άιλαντ. Ο λόγος της απόλυσής του ήταν ότι «παραβίασε τους όρους κοινωνικής αποστασιοποίησης»!
5. Όπως σημείωσε και η οργάνωση Critical Resistance, ο καταργητισμός που λοιδορήθηκε στο παρελθόν, σήμερα θεωρείται ως το πιο αποτελεσματικό και πρακτικό βήμα για την προστασία από τον κορωνοϊό των ανθρώπων που ζουν υπό τον έλεγχο του φυλακο-βιομηχανικού συμπλέγματος. Η μόνη λύση είναι η αποφυλακοποίηση.
Angela Davis
Πηγή: Η Εποχή
