Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ποιον και για ποιον; Με ποιο περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα και με ποιες επιπτώσεις στον τόπο και στους ανθρώπους; Σε αυτά τα ερωτήματα προσπαθεί να απαντήσει το Εργαστήριο Σύνθεσης Ενεργειακών Συστημάτων της Σχολής Μηχανικών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ) με την κατασκευή ηλεκτροπαραγωγών μύλων, τεχνικά και κοινωνικά όμοιων με τις παραδοσιακές λασιθιώτικες ανεμαντλίες, ώστε να δημιουργηθεί μια σειρά μικρών αυτόνομων ή δικτυωμένων μεταξύ τους μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Η κοινωνική αξία της ηλεκτροπαραγωγής είναι ο στόχος της έρευνας και της εκπαίδευσης που παρέχεται στο Εργαστήριο του ΕΛΜΕΠΑ, όπου μας ξενάγησε ο ομότιμος καθηγητής Δημήτρης Χρηστάκης. Από την αρχή της συνάντησής μας στους χώρους του Εργαστηρίου ο κ. Χρηστάκης ξεκαθαρίζει ότι δεν θα μιλήσουμε με όρους αγοράς μόνο αλλά με όρους κοινωνικού οφέλους.
Τεχνικά στοιχεία
«Δεν θα συγκρίνουμε την ενέργεια που παράγει μια τεράστια ανεμογεννήτρια με αυτήν του ανεμουργού μας, του ηλεκτροπαραγωγού μύλου μας. Θα μιλήσουμε για το ποιος ωφελείται από το οικονομικό κέρδος των εισαγόμενων ηλεκτροπαραγωγών συστημάτων και ποιος από το ρεύμα που παράγει ένας ντόπιος ανεμόμυλος. Θα μιλήσουμε για τη σχέση του κατοίκου ενός ορεινού χωριού με τους συγχωριανούς του επαγγελματίες που θα κατασκευάζουν τους μύλους και μαζί του θα τους συντηρούν και θα τους αναπτύσσουν όπως έκαναν οι παππούδες τους».
Στον χώρο του ΕΛΜΕΠΑ έχει εγκατασταθεί ένα λειτουργικό πρωτότυπο, ενώ κάποια όμοια ήδη λειτουργούν στο Οροπέδιο Λασιθίου. Το ύψος του πύργου είναι 6 μέτρα, όσο και η διάμετρος της φτερωτής, ενώ η ισχύς της γεννήτριας κυμαίνεται από 2 έως 4 kW με ετήσια αναμενόμενη παραγωγή από 4.000 kWh έως 12.000 kWh, ανάλογα με το αιολικό δυναμικό και τις ρυθμίσεις του μύλου.
Παθητικός έλεγχος
Οι μύλοι μπορούν να συνδεθούν με το ηλεκτρικό δίκτυο, έχουν τη δυνατότητα φόρτισης μπαταριών για την αποθήκευση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ τοποθετούνται εύκολα μέσα σε δύο ώρες. Η λειτουργία τους και η προστασία τους από ακραία φαινόμενα στηρίζονται στον παθητικό έλεγχο, ενώ υπάρχει δυνατότητα ασφαλούς αγκύρωσής τους στο χώμα χωρίς να απαιτείται θεμέλιο από μπετόν.
Οπως εξηγεί ο κ. Χρηστάκης, τα πλεονεκτήματά τους έναντι των άλλων ΑΠΕ είναι τόσο η άμεση προστιθέμενη αξία δημιουργίας και χρήσης τους στον τόπο παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας έως και 80% όσο και η κοινωνική αξία στην εκπαίδευση και σε άλλους κοινωνικούς τομείς, όπως η συνεργασία των μελών της κοινότητας και η τουριστική αξιοποίησή τους, αφού λειτουργούν και ως τοπόσημα με παραδοσιακό χρώμα.
Το «πάγωμα»
«Εμείς δεν πουλάμε μύλους. Εμείς διδάσκουμε την κοινωνία πώς να φτιάξει αυτούς τους μύλους» λέει στην «Εφ.Συν.» ο κ. Χρηστάκης και προσθέτει: «Το επόμενο βήμα είναι να παίξει και η Πολιτεία, μαζί με το Πανεπιστήμιο βέβαια, τον κοινωνικό της ρόλο. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί εδώ και έξι μήνες έχει παγώσει η χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κρήτης και γιατί δεν φτάνουν στο Εργαστήριο τα χρήματα που προορίζονται προς το ΕΛΜΕΠΑ για την ανάπτυξη των ανεμουργών μας.
»Το ερώτημα βέβαια απευθύνεται παντού και είναι η ακαδημαϊκή συνοχή του ΕΛΜΕΠΑ αυτή που θα αποδείξει στην κοινωνική πρακτική τη διάκριση των ρόλων των συνεργαζόμενων φορέων, που είναι ο Δήμος Οροπεδίου ως κύριος του έργου, το ΕΛΜΕΠΑ ως ο φορέας υλοποίησης και η Περιφέρεια Κρήτης ως ο χρηματοδότης του έργου.
»Αν όλες τις αποφάσεις για την ανάπτυξη του έργου αυτού τις παίρνει ο χρηματοδοτικός μηχανισμός, ακόμα και για τον αριθμό των πανιών του μύλου, τότε μάλλον η συνεργασία εξελίσσεται σε χρηματοοικονομική πράξη και όχι σε ανάπτυξη τεχνολογίας με στόχο την κοινωνική συνοχή».
«Οι μύλοι είναι πραγματικά των κατοίκων»
Τι λένε δύο μεταπτυχιακοί φοιτητές με σημαντική συμβολή στην τεχνολογία των ηλεκτροπαραγωγών μύλων
Η κοινωνική διάσταση της τεχνολογίας των ανεμουργών έχει ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον ξένων φοιτητών. Στο Εργαστήριο Αιολικής Ενέργειας του ΕΛΜΕΠΑ, όπου δεκάδες ξένοι επιστήμονες και φοιτητές έχουν συμβάλει στην τεχνολογία των μύλων, συναντήσαμε δύο μεταπτυχιακούς φοιτητές από το Πανεπιστήμιο του Λέβεν στο Βέλγιο, την Τουρκάλα Derya Kütüker και τον Ινδό John Paul Jose. Και οι δυο τους προέρχονται από τον χώρο των κοινωνικών επιστημών, ωστόσο σήμερα κάνουν τη μετεκπαίδευσή τους στο πλαίσιο του εργαστηρίου ΣΕΣ του ΕΛΜΕΠΑ, μελετώντας όμως την κοινωνική λειτουργία που μπορούν να έχουν οι ηλεκτροπαραγωγοί μύλοι.
«Συζητώντας με τους ντόπιους στο Οροπέδιο Λασιθίου διαπιστώσαμε ότι όλοι προτιμούσαν τους μύλους με τα οκτώ πανιά, ακριβώς όπως είχαν συνηθίσει την εικόνα τους από τις προηγούμενες γενιές. Και εγώ αισθητικά αυτούς προτιμώ. Ομως, αν τους εξηγήσεις πως με τα τρία πανιά είναι πιο αποδοτικοί, βλέπεις πως είναι έτοιμοι να συνδυάσουν την εικόνα που είχαν με μια διαφορετική προοπτική και να παραμένει ακόμα κάτι δικό τους, κάτι που είναι μέσα στη ζωή και την ιστορία τους», λέει η Derya.
«Οι μύλοι είναι αποδεκτοί στο Οροπέδιο. Εκείνο που χρειάζεται είναι να βάλουμε στο συλλογικό όραμα των ανθρώπων αυτών την ιδέα μιας αναβίωσης ολόκληρου του πάρκου, με μια νέα λειτουργία πλέον. Να το φανταστούν και να το κάνουν δικό τους, γιατί είναι δικό τους» λέει ο John και προσθέτει:
«Οταν μιλάμε για μεγάλες ανεμογεννήτριες σημαίνει ότι κάποιος απ’ έξω τις σχεδίασε, τις εγκατέστησε και έφυγε. Εισέβαλε στον τόπο, ενώ μετά έφτιαξε δρόμους για να έχει πρόσβαση και στην ουσία άλλαξε ριζικά το τοπίο. Στη μικρότερη κλίμακα, οι μύλοι είναι πραγματικά των ανθρώπων εκεί». Και η Derya προσθέτει: «Οταν συνειδητοποιούν ότι εκτός από κάτι όμορφο είναι και επικερδές, όταν βλέπουν ότι έχουν μεγαλύτερο όφελος, τότε ναι, το έχουν ήδη αποδεχτεί και το έχουν κάνει δικό τους».
Μάριος Διονέλλης
