Ζούμε σε περίοδο παρατεινόμενης κρίσης Δημόσιας Υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο, νέα απειλητικά στελέχη του SARS-CoV-2 εμφανίζονται στις ΗΠΑ και στην Κίνα, ενώ η συνύπαρξη covid-19, γρίπης και αναπνευστικών λοιμώξεων στα παιδιά έχει αυξήσει την πίεση στα συστήματα υγείας και έχει διαψεύσει όλα τα σενάρια περί «λήξης της πανδημίας» και επιστροφής στην κανονικότητα. Ακριβώς σε μια τέτοια εποχή υγειονομικής διακινδύνευσης, είναι που αναδεικνύεται πιο καθαρά από ποτέ η χρεωκοπία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου στην Υγεία και στο Φάρμακο, που έχει κυριαρχήσει διεθνώς εδώ και δεκαετίες. Οι προκλητικές ανισότητες στην πρόσβαση στα εμβόλια, στα φάρμακα και στα ιατροτεχνολογικά προϊόντα κατά της covid-19, πιστοποίησαν ότι σε συνθήκες υγειονομικής κρίσης η ελεύθερη αγορά δεν λειτουργεί και ότι μόνο η ενδυνάμωση των δημόσιων συστημάτων υγείας, ο ρυθμιστικός ρόλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και η ισχυρή κρατική παρέμβαση μπορούν να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Στην Ελλάδα δεν έγινε ούτε το ένα (ενίσχυση του ΕΣΥ), ούτε το άλλο (έλεγχος της αγοράς από το Κράτος). Όχι λόγω ανικανότητας της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αλλά λόγω της νεοφιλελεύθερης ιδεοληψίας για δήθεν αυτορρύθμιση της αγοράς και λόγω της στρατηγικής επιλογής για ιδιωτικοποίηση του δημόσιου συστήματος υγείας. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης για γενναία επένδυση στο ΕΣΥ και στο ανθρώπινο δυναμικό του, οδήγησε στην υγειονομική τραγωδία των 35.000 θανάτων στην πανδημία, στην πλήρη αποδιοργάνωση των νοσοκομείων και των δομών ΠΦΥ και στο κύμα παραιτήσεων και φυγής γιατρών από το ΕΣΥ και από τη χώρα. Ενώ η απροθυμία έγκαιρης απαγόρευσης των παράλληλων εξαγωγών φαρμάκων και η ανοχή στην κερδοσκοπική συμπεριφορά παραγόντων της αγοράς (κυρίως των ιδιωτικών φαρμακαποθηκών), οδήγησε -ταυτόχρονα προφανώς με τους υπόλοιπους παράγοντες που έχουν σχέση με την μειωμένη διαθεσιμότητα πρώτων υλών και με την αυξημένη ζήτηση λόγω των πολλαπλών λοιμώξεων- στη δραματική επιδείνωση του προβλήματος των ελλείψεων σε φάρμακα καθημερινής χρήσης.
Οι προειδοποιήσεις των φαρμακευτικών συλλόγων εδώ και καιρό, δεν «συγκίνησαν» κανένα. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ακολουθεί, όπως και στην ενεργειακή και πληθωριστική κρίση, την ίδια αποτυχημένη «συνταγή» : δεν παρεμβαίνει έγκαιρα και δραστικά στην αγορά, επικαλείται τη διεθνή διάσταση του προβλήματος, και στη συνέχεια, όταν ξεφύγει τελείως η κατάσταση, αναγκάζεται να πάρει αποσπασματικά, ατελή και γι’ αυτό αναποτελεσματικά μέτρα. Ο ΕΟΦ πριν ένα χρόνο αποφάσισε άρση απαγορεύσεων εξαγωγών εν μέσω ελλείψεων και το ΙΦΕΤ έχει μπει παράνομα στο ίδιο κερδοσκοπικό παιγνίδι όπως και οι φαρμακαποθήκες. Ο Υπουργός Υγείας κ. Πλεύρης, όσες εμφανίσεις και να κάνει στην τηλεόραση, όσες συνεντεύξεις τύπου και να δώσει, όσες συσκέψεις και να πραγματοποιήσει και όση «λάσπη» και να πετάξει στο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, είναι βαρύτατα εκτεθειμένος και υπόλογος για αυτή την πρωτοφανή κρίση στη φαρμακευτική αγορά, που επιτείνει καθημερινά την υγειονομική ανασφάλεια των πολιτών.
Με άλλα λόγια, επιβεβαιώνεται ότι και στο μείζον θέμα των ελλείψεων φαρμάκων ισχύει το σλόγκαν «είναι ο νεοφιλελευθερισμός ηλίθιε», κατά το «είναι η οικονομία ηλίθιε – It’s economy stupid» που χρησιμοποίησε το 1992 ο James Carville, σύμβουλος επικοινωνίας του Προέδρου Κλίντον. Αυτό λοιπόν που χρειάζεται είναι μια νέα στρατηγική σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό επίπεδο, που θα αμφισβητεί το μοντέλο έρευνας, παραγωγής και διάθεσης φαρμάκων που χρεωκόπησε και θα διασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση όλων των ασθενών σε όλες τις χώρες, τόσο στα παλιά και αποτελεσματικά φάρμακα, όσο και στη φαρμακευτική καινοτομία.
Σε εθνικό επίπεδο η κρίσιμη προτεραιότητα σήμερα είναι ο αυστηρός και συστηματικός έλεγχος της αγοράς. Εκτός από την αυτονόητη επ’ αόριστον απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών, απαιτείται επίσης:
1. ο συνεχής έλεγχος από τον ΕΟΦ των αποθεμάτων των φαρμακαποθηκών και ο real time έλεγχος των πωλήσεων τους.
2. η αυστηρή τήρηση της υποχρέωσης των φαρμακευτικών εταιρειών και των φαρμακαποθηκών για αποθέματα τρίμηνης διάρκειας.
3. η δημιουργία «εθνικού αποθέματος» σε ζωτικής σημασίας φάρμακα όπως αντιβιοτικά, αναλγητικά-αντιπυρετικά, αντιφυματικά, αντιεπιληπτικά, θρομβολυτικά, ινσουλίνη κλπ.
4. η δημιουργία Παρατηρητηρίου ελλείψεων στον ΕΟΦ για την έγκαιρη παρέμβαση στην αγορά.
5. η ενίσχυση του ΕΟΦ και η εξυγίανση του ΙΦΕΤ.
Ταυτόχρονα, απαιτούνται σοβαρές διεθνείς πρωτοβουλίες της χώρας για μια πανευρωπαϊκή ρύθμιση στο πρόβλημα των ελλείψεων φαρμάκων και των μη βιώσιμων τιμών στα ακριβά φάρμακα και όχι απλώς μια επιστολή του κ. Πλεύρη στην Επίτροπο Υγείας της ΕΕ. Το παράδειγμα της «Συμμαχίας της Βαλέττα» των χωρών του ευρωπαϊκού νότου για κοινές αξιολογήσεις-διαπραγματεύσεις των φαρμάκων υψηλού κόστους απέναντι στις πολυεθνικές φαρμάκου, στην οποία πρωτοστάτησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και βεβαίως εγκατέλειψε η ΝΔ, δείχνει το δρόμο.
Ανδρέας Ξανθός
Ποντίκι
