Ο σχεδιασμός της «Νέας Αθήνας» προκαλεί νέες ανησυχίες
«Πέντε παρεμβάσεις που θα αλλάξουν την Αθήνα» σχεδιάζει η κυβέρνηση, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές. Μάλιστα, για την υλοποίησή τους επισημαίνεται πως έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση για τις παρεμβάσεις «που θα καταστήσουν την Αθήνα μια βιώσιμη πόλη, αλλάζοντας την ποιότητα ζωής, ενώ θα ενισχύσουν την απασχόληση, δίνοντας, παράλληλα, ισχυρή ώθηση και στον τουρισμό της». Η ανακοίνωση των πέντε αναπλάσεων προκάλεσε ανησυχία για ορισμένες από αυτές στους γνώστες του αντικειμένου, όπως και σε τοπικούς συλλόγους και φορείς. Ας τα πάρουμε, όμως, από την αρχή…
Του ειδικού συνεργάτη
Στις 16 Μαρτίου, κυβερνητικές πηγές ανάφεραν πως η κυβέρνηση μελετά σε συνεργασία με τον δήμαρχο Αθηνών πέντε σημαντικές αναπλάσεις: 1) Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή, 2) Ιστορικό Κέντρο Αθήνας, 3) Κουντουριώτικα –περιοχή της λεωφόρου Αλεξάνδρας, 4) Αναβάθμιση της περιοχής του Βοτανικού και 5) Νέο γήπεδο Παναθηναϊκού. Σε αυτή την ανακοίνωση διευκρινίζεται πως «το νέο γήπεδο του Παναθηναϊκού σχεδιάζεται να κατασκευαστεί στην έκταση πίσω από το Νοσοκομείο της Αεροποριας (251 ΓΝΑ)». Πρόκειται για μια σκέψη που ανατρέπει το σχεδιασμό δημιουργίας γηπέδου του Παναθηναϊκού στον Ελαιώνα, αλλά και θέτει σε κίνδυνο έναν πνεύμονα οξυγόνου, το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή. Γι’ αυτό και η πρώτη αυτή ανακοίνωση προκάλεσε την αντίδραση ειδημόνων, αλλά και των κινημάτων για την υπεράσπιση του πάρκου.
Το γραφείο τύπου του πρωθυπουργού ένα μήνα μετά (19/4) ανακοίνωσε την πραγματοποίηση διυπουργικής σύσκεψης υπό τον πρωθυπουργό για τη «Νέα Αθήνα», όπου οι πέντε αναπλάσεις αναδιατυπώνονται [1. Ανάπλαση του Ιστορικού Κέντρου και του Εμπορικού Τριγώνου της Αθήνας, 2. Δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή, 3. Ανάπλαση της περιοχής της Λεωφόρου Αλεξάνδρας όπου βρίσκεται και το γήπεδο «Απ. Νικολαΐδης» του Παναθηναϊκού, 4. Αναβάθμιση της περιοχής του Βοτανικού στον Ελαιώνα και 5. Χωροθέτηση και κατασκευή νέου γηπέδου του Παναθηναϊκού]. Κατά τη διυπουργική σύσκεψη αποφασίστηκε η επίσπευση των ενεργειών για εκπόνηση των σχετικών μελετών βάσει των οποίων θα καθοριστούν οι τροποποιήσεις στο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας, καθώς και η σχετική νομοθετική πρωτοβουλία. Στη νέα ανακοίνωση δεν προσδιορίζεται που θα χωροθετηθεί το νέο γήπεδο του Παναθηναϊκού, υποδηλώνοντας μια διάθεση σχετικής αναδίπλωσης.
Πολύπαθο και πολυσχεδιασμένο ιστορικό κέντρο
Ο σχεδιασμός προβλέπει «επεμβάσεις στο τρίγωνο που περικλείεται μεταξύ των οδών Σταδίου-Πειραιώς και Ερμού». Στόχος των παρεμβάσεων αποτελεί «Η ποιοτική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου και η ανάδειξη του μητροπολιτικού χαρακτήρα του κέντρου. Η δημιουργία ενός σύγχρονου μητροπολιτικού κέντρου μέσω της ανάδειξης των πολιτισμικών και αρχαιολογικών σταθμών της πόλης. Η αξιοποίηση του εγκαταλελειμμένου κτηριακού αποθέματος. Η δημιουργία δικτύων χώρων πρασίνου και εκτεταμένο δίκτυο πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων. Η δημιουργία χώρων αθλητισμού, παιδικών δραστηριοτήτων, πολιτισμού και αναψυχής. Οι παρεμβάσεις επίσης στοχεύουν στην αύξηση του ποσοστού κατοίκησης και θα επιφέρουν τόνωση της εμπορικής δραστηριότητας και μείωση της παραβατικότητας».
Η συζήτηση για την ανάπλαση του ιστορικού κέντρου ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70 και περιλάμβανε εκτεταμένες πεζοδρομήσεις και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Τελευταία φορά που παρουσίασε ο δήμος Αθηνών σχέδιο ανάπλασης ήταν τον Νοέμβριο του 2015, οπότε ανακοινώθηκε η «παρέμβαση στο Εμπορικό Τρίγωνο, προϋπολογισμού 2,6 εκατ. ευρώ», που θα ξεκινούσε την άνοιξη του 2016 και θα ολοκληρωνόταν εντός του 2017. Η ανάπλαση του κέντρου της Αθήνας είναι περισσότερο από αναγκαία. Το ερώτημα είναι προς ποια κατεύθυνση; Ένα κέντρο μονολειτουργικό, ένας χώρος διασκέδασης, κάθε άλλο παρά θα καταφέρει να αναβαθμίσει τη ζωή στο κέντρο. «Αν γίνει γκέτο διασκέδασης, το κέντρο θα εξαφανιστεί», παρατηρείται από γνώστες του αντικειμένου. Οι παρεμβάσεις είναι θετικές, αλλά στις λεπτομέρειες θα κριθεί ο στόχος τους. Και αυτός δεν πρέπει να είναι άλλος από την επανακατοίκηση του κέντρου, την επαναλειτουργία των κλειστών χώρων, την αναζωογόνηση της περιοχής όχι σε ώρες καταστημάτων, αλλά όλη τη μέρα. Αν το κέντρο γεμίσει μπαρ και πεζόδρομους θα αφυδατωθεί πλήρως και θα ξεκινήσει νέος γύρος αέναων συζητήσεων για την ανάπλασή του… στην προτέρα κατάσταση.
Τα Προσφυγικά αναμένουν τριάντα χρόνια
Ογδόντα δύο έτη ζωής αριθμούν οι ιστορικές προλεταριακές κατοικίες, τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Τριάντα δύο χρόνια συζητείται η ανάπλασή τους. Συγκεκριμένα το 1985, η περιοχή των Κουντουριώτικων εντάχθηκε στις περιοχές πολεοδομικής ανάπλασης στο πλαίσιο του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας, μια ανάπλαση που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Εν τω μεταξύ, το 2009 τα 228 διαμερίσματα των προσφυγικών κηρύχθηκαν ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού. Τον Μάρτιο του 2014, εντάχθηκαν στο χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ, μαζί με 168 συνολικά ακίνητα. Τον περασμένο Αύγουστο, η περιφέρεια Αττικής ανακοίνωσε το σχεδιασμό της για τα Προσφυγικά, μετά τη μεταβίβαση 177 διαμερισμάτων στην κυριότητά της, από την Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ) και την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ). Στόχος του σχεδίου ανάπλασης είναι η διατήρηση και αξιοποίηση του εμβληματικού τοπόσημου της πρωτεύσουας, με άξονες την προστασία της πολιτιστικής του κληρονομιάς, την κοινωνική του χρησιμότητα, καθώς και την ισορροπημένη ένταξή του στις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής.
Ο σχεδιασμός προβλέπει «τη λειτουργική ενοποίηση της περιοχής» Το σχέδιο αυτό υλοποιεί σειρά αιτημάτων τοπικών κινημάτων. Με μεγάλη επιφύλαξη αντιμετωπίζεται πάντως η σκέψη για υπογειοποίηση της Αλεξάνδρας, καθώς ανήκει σε προσεγγίσεις «άλλων εποχών», όπως τόνισαν συνομιλητές μας για το ζήτημα, οι οποίοι μας υπέδειξαν τον κόμβο Ψυχικού, για να δούμε το μέλλον της περιοχής, επισημαίνοντας πως η υπογειοποίηση θα αποκόψει αντί να ενώσει περιοχές.
Δεν χωρά ο Παναθηναϊκός στο Γουδή
Η χωροθέτηση και κατασκευή νέου γηπέδου του Παναθηναϊκού είναι κατ’ αρχή ένα θεμιτό ζήτημα προβληματισμού. Το υφιστάμενο γήπεδο στη λεωφόρο Αλεξάνδρας δεν πληροί βασικές προϋποθέσεις των σύγχρονων ευρωπαϊκών γηπέδων, γεγονός που το καθιστά εκ των πραγμάτων μία προσωρινή λύση για τον Παναθηναϊκό. Επίσης, η παραμονή του γηπέδου συνεχίζει να επιβαρύνει τη γειτονιά και να απομακρύνει την προοπτική μίας ανάπλασης που θα ανακουφίσει έναν από τα πιο επιβαρυμένους οικιστικούς θύλακες της πόλης .
Ως προς τις εναλλακτικές θέσεις χωροθέτησής του, πρέπει να τονιστεί ότι, παρά τις παλινωδίες και τον αρχικό προβληματικό σχεδιασμό το γήπεδο έχει πρακτικά βρει τη νέα του θέση. Πρόκειται για την περιοχή του Βοτανικού όπου μία σειρά λόγων συνηγορεί στη δημιουργία του νέου γηπέδου. Κατ’ αρχήν στη θέση αυτή υφίσταται η περιβόητη «ασφαλής θεσμοθέτηση» και μάλιστα με τη «βούλα» του Συμβουλίου της Επικρατείας. Στη συνέχεια, δε μπορεί κανείς να παραγνωρίσει το γεγονός ότι η περιοχή είναι εφοδιασμένη με ικανοποιητικές συνθήκες πρόσβασης, τόσο από αυτοκινητόδρομους όσο και από μέσα μαζικής μεταφοράς. Επίσης, οι νέες παράλληλες χωροθετήσεις αλλά και το υφιστάμενο Π.Δ. για τον Ελαιώνα προδιαγράφουν ένα μελλοντικό μετασχηματισμό του χώρου, συμβατό με το γήπεδο. Υπό αυτή την έννοια είναι δυνατή η υλοποίηση της εξαγγελίας για την ανάπλαση στο Βοτανικό ταυτόχρονα με τη χωροθέτηση του γηπέδου, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνουν σεβαστές οι δικαστικές αποφάσεις.
Άλλη εναλλακτική θέση θα μπορούσε να είναι το αθλητικό συγκρότημα του ΟΑΚΑ. Θέση επιλεγμένη από τον υπερκείμενο σχεδιασμό και υλοποιημένη ως αθλητικό κέντρο. Εκεί, με την κατάλληλη χωροθέτηση, χωράει ένα ακόμη ποδοσφαιρικό γήπεδο, ενώ και το υφιστάμενο Ολυμπιακό Στάδιο μπορεί τεχνικά να μετατραπεί σε ποδοσφαιρικό γήπεδο χωρίς να χάσει τη δυνατότητά του να φιλοξενεί και αγώνες στίβου. Ακόμη, στη θέση αυτή βρίσκεται το «κλειστό» γήπεδο μπάσκετ του Παναθηναϊκού, στο Ολυμπιακό κολυμβητήριο φιλοξενούνται τα φυτώρια κολύμβησης του συλλόγου, ενώ υπάρχουν χώροι για τα τμήματα τένις, στίβου κλπ. Επίσης, από την κατασκευή του ο υπόψη χώρος έχει εφοδιαστεί με επαρκείς συνθήκες πρόσβασης και στάθμευσης που πληρούν και τις πιο αυστηρές ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Τέλος, δεν πρέπει να υποτιμάται και η ανάγκη ενεργοποίησης και οικονομικής ανταποδοτικότητας ενός χώρου ο οποίος μετά το πέρας των Ολυμπιακών αγώνων σταδιακά υπολειτουργεί και παρακμάζει
Εκεί που δεν χωράει ο Παναθηναϊκός είναι στο Γουδή. Κατ’ αρχή γιατί έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την προοπτική υλοποίησης του Μητροπολιτικού Πάρκου. Επίσης, γιατί έρχεται σε αντίθεση με την ταυτότητα του χώρου, ως συνδυασμού φυσικού περιβάλλοντος (πρόποδες Υμηττού, ζώνη επιρροής Ιλισού, υφιστάμενες διαμορφώσεις πρασίνου) και ιστορικής μνήμης, με πολεοδομικά χαρακτηριστικά που τον συνδέουν με το κέντρο της πόλης και τους μεγάλους πολιτιστικούς της πόλους. Τέλος, γιατί για την κατασκευή του θα πρέπει να ανατραπούν νόμοι και δικαστικές αποφάσεις από τη δεκαετία του ΄70 έως σήμερα, γεγονός που, εκτός των άλλων καθιστά το όλο εγχείρημα εξαιρετικά επισφαλές.
Ο Νίκος Μπελαβίλας, σε ανάρτησή του στο facebook, σημειώνει «γιατί το στάδιο του Παναθηναϊκού δεν χωράει στο Γουδή: 1. Γιατί βρίσκεται σε απόλυτη επαφή με τα μεγάλα νοσοκομεία. Τα δύο στρατιωτικά και τα δύο πολιτικά, το Γεννηματά και το Σωτηρία. 2. Γιατί βρίσκεται επίσης σε άμεση επαφή με την Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου. 3. Γιατί βρίσκεται εντός της Β’ Ζώνης Προστασίας Υμμητού. 4. Γιατί διαλύει μία μεγάλη περιοχή αμιγούς κατοικίας όπως είναι του Παπάγου. 5. Γιατί βρίσκεται εντός του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή. 6. Γιατί προκειμένου να κατασκευαστεί θα καταστραφούν εκατοντάδες στρέμματα υψηλού πρασίνου, συμπεριλαμβανομένης της κοίτης του Ιλισσού». Και συνεχίζει: «Ας υποθέσουμε ότι όσα λέγαμε τόσα χρόνια, ότι οι αγώνες για το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί αγνοούνται. Ας υποθέσουμε ότι οι αντιδράσεις πανεπιστημιακών, οικολόγων, περιβαλλοντικών συλλόγων αγνοούνται. Τι θα κάνετε καλοί σύντροφοι της κυβέρνησης και της περιφέρειας Αττικής με τους στρατιωτικούς, τους νοσοκομειακούς οι οποίοι θα τινάξουν τέτοια απόφαση στον αέρα, στο πρώτο δικαστήριο που θα προσφύγουν; Τι θα κάνετε με το Συμβούλιο της Επικρατείας και το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας που θα πρέπει να ακυρώσετε; Ετοιμάζεστε να ανοίξετε μία πληγή, ανάλογη με αυτή που με αβάσταχτη ελαφρότητα άνοιξε πριν 13 χρόνια η ΑΕΚ μαζί με την τότε κυβέρνηση στη Νέα Φιλαδέλφεια. Καμία τρόικα δεν μας πιέζει για αυτό, κανένα μνημόνιο δεν έχει ως προαπαιτούμενο την καταστροφή του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδί ούτε των Ζωνών Προστασίας Υμηττού. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για αυτή την κίνηση που με περισσή ρηχότητα και άγνοια κινδύνου πάτε να δημοσιοποιήσετε σήμερα.»
«Πρόθεση της κυβέρνησης είναι ο σχεδιασμός να τεθεί σε δημόσιο διάλογο με τους πολίτες και να συναντήσει την αποδοχή των εμπλεκόμενων φορέων που θα συνεργαστούν ισότιμα και ανάλογα με τις αρμοδιότητες του καθενός», τονίζουν κυβερνητικές πηγές. Η ανακοίνωση της «Νέας Αθήνας» είναι εμφανές ότι έγινε βεβιασμένα, χωρίς σαφή σχεδιασμό ούτε συζήτηση εντός του κόμματος, αλλά και με αυτοδιοικητικά σχήματα και τοπικά κινήματα, που αγωνίζονται χρόνια ενάντια στα σχέδια περαιτέρω τσιμεντοποίησης της πόλης. Δεν υπάρχει καμία απολύτως βιάση να υλοποιηθούν άμεσα οι αναπλάσεις, πόσο μάλλον όταν περιλαμβάνουν προτάσεις που είναι και μακριά από τις ιδέες της αριστεράς και θα συναντήσουν νομικά και θεσμικά κολλήματα. Ακόμα περισσότερο, η βεβιασμένη αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου του 2014, η οποία υπονοείται στην κυβερνητική ανακοίνωση, μόνο προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει. Και αυτό, γιατί ένα Ρυθμιστικό Σχέδιο αναθεωρείται συντεταγμένα και όταν η πολιτεία είναι έτοιμη να διατυπώσει ένα νέο συνολικό όραμα για την πόλη και όχι για την κάλυψη αποσπασματικών επιλογών και χωροθετήσεων.
Χρόνος υπάρχει, όπως και εμπειρία. Και τα δύο πρέπει να αξιοποιηθούν.
Ξανά ζωή στον Βοτανικό
Η ανάπλαση των Προσφυγικών εντάσσονταν στο «σχέδιο διπλής ανάπλασης», που σημαίνει ταυτόχρονη ανάπλαση των Κουντουριώτικων με τον Βοτανικό. Αφορμή για το σχεδιασμό αυτό ήταν η απομάκρυνση του γηπέδου του Παναθηναϊκού από τη σημερινή του θέση στη Λ. Αλεξάνδρας και η ανέγερση του νέου γηπέδου στον Ελαιώνα. Μάλιστα, αυτή η «διπλή ανάπλαση» έχει κατοχυρωθεί και από το Συμβούλιο της Επικρατείας τον Απρίλιο του 2013 [αριθμ. 88/2013 του Ε τμήματος του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου], το οποίο έκρινε πως το συνολικό πρόγραμμα επιφέρει πολλαπλά οφέλη για τις συνοικίες Βοτανικός και Κουντουριώτικα. Η απόφαση αυτή, ακόμα, μείωσε το συντελεστή δόμησης του εμπορικού κέντρου από το 1,6 στο 1,2 και απαγόρευσε τις εμπορικές χρήσεις έξω από το χώρο του γηπέδου, αποτρέποντας έτσι τη δημιουργία ενός ακόμα εκτρώματος τύπου Mall. Παράλληλα, στην ευρύτερη περιοχή προβλέπεται η μεταφορά του τερματικού σταθμού των υπεραστικών ΚΤΕΛ στην περιοχή, ο οποίος «θα κατασκευαστεί άμεσα με πόρους από το πακέτο Γιούνγκερ».
Η ανάπλαση του Βοτανικού με το νέο γήπεδο του Παναθηναϊκού και τα αρχικά της χαρακτηριστικά, πριν την απόφαση του Συμβούλιου της Επικρατείας είχε συναντήσει τη σθεναρή αντίσταση των τοπικών κινημάτων πριν λίγες δεκαετίες. Οι κύριες ενστάσεις αφορούσαν το ισοζύγιο πρασίνου καθώς και την βίαιη αλλαγή του χαρακτήρα της περιοχής, στο βαθμό που εντός της λειτουργούσε ακόμη ικανός αριθμός βιοτεχνιών. Σήμερα πάντως, ως συνέπεια της κρίσης αλλά και της αδυναμίας διαρθρωτικών προσαρμογών των παλαιότερων βιοτεχνιών, η περιοχή σταδιακά έχει αδειάσει από οικονομικές δραστηριότητες, δημιουργώντας έντονο προβληματισμό για το μέλλον της. Με αυτή την οπτική, είναι θεμιτή η χωροθέτηση μίας χρήσης – «ατμομηχανής», η οποία είναι δυνατόν να επιταχύνει τον παραγωγικό μετασχηματισμό της περιοχής.
Το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή
Η προοπτική δημιουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή προβλέπεται από το Ν. 732/77 και το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας του 1985. Σαράντα χρόνια μετά την κατάληψη του χώρου από τον οποίο ξεκίνησαν τα τανκς για να χτυπήσουν το Πολυτεχνείο, με αίτημα την απόδοσή του ως χώρου πρασίνου, και ακόμα το διαχρονικό αίτημα των κινημάτων πόλης δεν έχει υλοποιηθεί. Με αυτή την έννοια ο κυβερνητικός σχεδιασμός ο οποίος προβλέπει τη δημιουργία του πάρκου, δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ιδιαίτερα θετικός.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η διατύπωση σύμφωνα με την οποία στο Μητροπολιτικό Πάρκο θα περιλαμβάνονται «εκτάσεις που είναι ήδη παραχωρημένες σε κοινή χρήση (Άλσος Στρατού) ή έχουν παραχωρηθεί στους Δήμους Αθηναίων και Ζωγράφου καθώς και εκτάσεις της (πρώην) ΕΤΑΔ ΑΕ και του Ελληνικού Στρατού που δεν έχουν ακόμα αποδοθεί σε κοινή χρήση». Και αυτό διότι υπονοεί επιτέλους τη συμφωνία όλων των ιδιοκτητών, και των εγκατεστημένων χρήσεων για τη δημιουργία του Πάρκου.
Στο επίπεδο αυτό είναι κρίσιμο ο σχεδιασμός του Πάρκου να μη συσχετιστεί με τη «διερεύνηση της χωροθέτησης του νέου γηπέδου του Παναθηναϊκού», καθώς είναι βέβαιο ότι σε τέτοια περίπτωση θα τεθεί οριστικά στις καλένδες. Και αυτό γιατί η όποια χωροθέτηση θα απαιτήσει για την ολοκλήρωσή της σημαντικό χρονικό διάστημα και αντίστοιχες θεσμικές ρυθμίσεις και χωρικές διευθετήσεις.
Κρίσιμο επίσης θέμα, είναι η έγκαιρη – μέσα στον Μάιο – ολοκλήρωση και θεσμοθέτηση της «Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» για το Προεδρικό Διάταγμα για την Προστασία του Υμηττού, το οποίο προβλέπει και τη δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου. Με τη ΣΜΠΕ θωρακίζεται θεσμικά το Π.Δ. Σε περίπτωση καθυστέρησης, το Π.Δ. για τον Υμηττό θα καταρριφθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου και τις ορέξεις συμφερόντων και ομάδων πίεσης, ενώ θα υπάρξει ανάγκη αναστολής της δόμησης σε όλες τις περιοχές πέριξ του Υμηττού μέχρι τη θεσμοθέτηση νέου διατάγματος.
Πηγή: Η Εποχή
