Το Κυπριακό αποτελεί ένα από τα μείζονα ζητήματα που καθορίζουν, όχι μόνο τις σχέσεις της Ελλάδας με τη γειτονική Τουρκία, αλλά και την ίδια την «εθνική ταυτότητα» όπως διαμορφώνεται από το κυρίαρχο εθνικό αφήγημα για τα προαιώνια «δίκια του έθνους». Όλη η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από την τουρκική εισβολή του 1974, που προφανώς αποτελεί πληγή και σημείο τομής στην ιστορία της Κύπρου και του Κυπριακού, από την άλλη όμως το Κυπριακό δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται λες και όλα αρχίζουν και τελειώνουν εκεί, και προφανώς δεν αποτελεί σχετικοποίηση, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, η ένταξη ενός γεγονότος στην ιστορικότητά του.
Το βιβλίο του Αλέξη Ηρακλείδη αποτυπώνει ολόκληρη την ιστορία του Κυπριακού με τρόπο συμπυκνωμένο, ευσύνοπτο, σαφή. Μέσα από μια σειρά ερωτήσεων και απαντήσεων παρουσιάζει τις βασικές πτυχές αυτής της διένεξης, με στόχο «να δει με κριτική ματιά το ιστορικό εθνικό αφήγημα» για το Κυπριακό, αλλά και την «διά της αυτογνωσίας και ενδοσκόπησης πιο νηφάλια εκτίμηση της κατάστασης».
Ο συγγραφέας αναλύει όλες τις κρίσιμες στιγμές που καθόρισαν την ιστορία της Κύπρου και του Κυπριακού Προβλήματος. Ξεκινάει από πολύ πολύ παλιά, αλλά προφανώς η έμφασή του είναι στα σχετικά πρόσφατα γεγονότα και ζητήματα που καλύπτουν το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα: το σχέδιο της «Ένωσης», η ΕΟΚΑ (υπενθυμίζοντας ότι οι στόχοι της ήταν κυρίως Ελληνοκύπριοι αριστεροί «προδότες» – από τους 389 ανθρώπους που σκοτώθηκαν από χτυπήματα της ΕΟΚΑ, οι 218 ήταν Ελληνοκύπριοι, οι 142 Βρετανοί και οι 29 Τουρκοκύπριοι), οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, η ανατροπή του συμφωνημένου συντάγματος και τα «13 σημεία» του Μακάριου, οι διακοινοτικές συγκρούσεις και τα «Ματωμένα Χριστούγεννα», η «πράσινη γραμμή», τα διαδοχικά σχέδια επίλυσης, το πραξικόπημα, η τουρκική εισβολή και οι αιτίες της, ο ρόλος του ΑΚΕΛ και άλλα πολλά.
Κρίσιμη, προφανώς, είναι η 51η ερώτηση (και απάντηση) του Ηρακλείδη, που αφορά τους ελληνικούς μύθους και τις στρεβλές αντιλήψεις για το Κυπριακό: πότε άραγε ξεκινάει το Κυπριακό ως πρόβλημα; σε ποιον/ποιους οφείλεται η μη επίλυση; τι εθνικότητας είναι οι νεκροί (και οι νεκροί άμαχοι) και οι αγνοούμενοι; κ.ο.κ.
Το βιβλίο του Ηρακλείδη περιέχει έναν μεγάλο πλούτο πληροφοριών αλλά και ιδεών, συγκροτώντας πράγματι μια εναλλακτική αφήγηση απέναντι σε εκείνη του εθνικισμού και των στερεοτύπων που κυριαρχεί στον δημόσιο διάλογο. Μπορεί κανείς να έχει αποχρώσεις ή ερωτήματα ή και διαφωνίες σε επιμέρους σημεία, αλλά η κεντρική ιδέα της άποψης είναι νομίζω αναντίρρητη: μόνο αν αναγνωρίσει και αναλάβει η κάθε πλευρά (και η ελληνική και ελληνοκυπριακή) το δικό της μερίδιο ευθύνης μπορεί να γίνει ένας πραγματικά ουσιαστικός διάλογος με πιθανότητα να καταλήξει κάπου.
Κώστας Αθανασίου
Η ΕΠΟΧΗ
