Κλιματική αλλαγή, ενεργειακή κρίση, πανδημία, υπερχρέωση κρατών. Οι ηγέτες του πλούσιου κομματιού αυτού του πλανήτη το μόνο συμπέρασμα που έβγαλαν από τις απανωτές κρίσεις είναι ότι οι αρρυθμίες της αγοράς θα αντιμετωπιστούν από την… ίδια.
Υπήρξαν και μερικοί που το τερμάτισαν, πηγαίνοντας στην Γλασκώβη μόνο για να βγάλουν selfie. Οι υπόλοιποι το είδαν μεν ως μια επικοινωνιακή υποχρέωση, αλλά τουλάχιστον κράτησαν τα προσχήματα και αξιοποίησαν την Παγκόσμια Σύνοδο για το Κλίμα, για να εκφωνήσουν καλογραμμένες ομιλίες και να κάνουν και τις συνηθισμένες κοινωνικές επαφές. Κατά τα άλλα η Σύνοδος για το Κλίμα δεν είχε κάποια εντυπωσιακά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά το πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, κυρίως εξαιτίας της αύξησης των εκπομπών ρύπων. Μπορεί, λοιπόν, οι ηγέτες της πλούσιας Δύσης να έχουν εστιάσει σχεδόν αποκλειστικά στο θέμα της απανθρακοποίησης, αλλά ούτε και σε αυτό το επίπεδο μπόρεσαν να προσφέρουν κάποια αισιόδοξα αποτελέσματα. Προτίμησαν έτσι να μας υποσχεθούν τώρα την πρόθεση για μείωση των εκπομπών μεθανίου και την αντιμετώπιση της αποδάσωσης.
Ουσιαστικά επιβεβαίωσαν αυτό που σημείωνε ο George Monbiot πριν από μερικές εβδομάδες στον βρετανικό Guardian, ότι δηλαδή ουσιαστικά «πράσινη ανάπτυξη» δεν υπάρχει, όσο λειτουργούμε στη λογική του καπιταλισμού, ενός συστήματος που «ούτε τιθασεύεται, ούτε μεταρρυθμίζεται». Το κατέδειξε με τον τρόπο του και το περιοδικό der Spiegel στο τελευταίο τεύχος του, όταν παρουσίαζε τον τρόπο με τον οποίο η λογική του κέρδους οδηγεί πλέον σε δραστηριότητες καταλήστευσης των φυσικών πόρων, μεταθέτοντας απλά την αδηφαγία από τον τομέα των ορυκτών καυσίμων σε άλλους «καινοτόμους» τομείς.
Το να περιορίσεις την εξόρυξη πετρελαίου, παράγοντας «εναλλακτικά« προϊόντα, που στηρίζονται στην εντατική εκμετάλλευση φυσικών αποθεμάτων και ανθρώπινου δυναμικού στα ορυχεία του χαλκού στη Χιλή, του βωξίτη στη Γουινέα, του κοβάλτιου στο Κονγκό, του λιθίου στη Βολιβία, του νικελίου στη Βραζιλία, του λευκόχρυσου στη Νότια Αφρική, δεν είναι «άλλο μοντέλο ανάπτυξης». Το να «στεγνώνεις» ολόκληρες περιοχές από τους υδάτινους πόρους, επειδή αυτές οι δραστηριότητες «διψούν» ακόρεστα για νερό και να αφήνεις πίσω σου 32.000 τοξικές «λίμνες» δεν μπορεί να θεωρείται «αλλαγή πορείας».
«Πράσινο» ξέπλυμα
Ο πλανήτης έχει μπει σε μια νέα περίοδο. Το παγκόσμιο κεφάλαιο έχει ανακαλύψει την «πράσινη μετάβαση» ως μια νέα πηγή κερδοφορίας, που θα βοηθήσει το ιδεολογικό του ξέπλυμα και παράλληλα θα καταπραΰνει συνειδήσεις ανησυχούντων καταναλωτών, χωρίς να χρειαστεί να κάνει υποχωρήσεις στο κοινωνικό/οικονομικό/εργασιακό επίπεδο. Η λογική, όμως, παραμένει η ίδια. Στις 29 Ιουλίου αυτού του έτους ο πλανήτης είχε καταναλώσει τους πόρους που αναλογούν σε ένα ολόκληρο έτος, για να μπορέσει να τους αναπληρώσει με φυσικό τρόπο. Αυτό λέει ο ελβετός επιστήμονας Ματίς Βάκερνάγκελ, ο οποίος εισήγαγε στην επιστήμη και τον σχετικό όρο: «Earth Overshoot Day».
Η αγορά, όμως, έχει άλλη θεώρηση. Προτείνει, λοιπόν, τις δικές της «οικολογικές» λύσεις. Η χρηματιστηριακή αξία της Tesla ξεπέρασε αυτή την εβδομάδα το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Όχι γιατί τα ηλεκτρικά της οχήματα δεν έχουν «οικολογικό αποτύπωμα», όρο που επίσης πρωτοδιατύπωσε ο Βάκερνάγκελ, αλλά γιατί αυτή είναι η τάση που βλέπουν ως ανοδική και πολλά υποσχόμενη οι «επενδυτές» και οι μεγάλοι παίκτες στις αγορές. Το πώς φτιάχτηκε ένα τέτοιο όχημα, το γεγονός ότι καμιά «μπαταρία» δεν είναι 100% ανακυκλώσιμη, δεν απασχολεί κανέναν.
Τώρα κάποιες εταιρίες όπως η ΒMW, μέσα από πολυδάπανες διαφημιστικές εκστρατείες, υπόσχονται ότι θα μας φτιάξουν μέσα στην επόμενη δεκαετία το εξ ολοκλήρου ανακυκλώσιμο όχημα, το οποίο δεν θα έχει προκύψει μέσα από εφιαλτικές συνθήκες εργασίας για τους σύγχρονους σκλάβους σε κάποια ορυχεία του τρίτου κόσμου. Οικονομική μεγέθυνση, καινοτομία, υπερκατανάλωση, κερδοφορία. Τυλιγμένα με πράσινο περιτύλιγμα και με έναν ωραίο βιοδιασπώμενο φιόγκο. Σε τιμές αγοράς πάντα.
«Ο ανταγωνισμός προάγει την επιστήμη»
Είναι η ίδια λογική που κυριάρχησε και στην υπόθεση της πανδημίας. Τα εμβολιαστικά προγράμματα δεν βασίστηκαν πάνω στις υγειονομικές ανάγκες των χωρών, αλλά πάνω στις δυνατότητες παραγωγής των φαρμακευτικών. Το «αντίδοτο στην πανδημία» πουλιόταν σε ένα ιδιότυπο πλειστηριασμό, όπου ο πλειοδότης παραλάμβανε πρώτος. Σε τιμές αγοράς. Οι προειδοποιήσεις του ΠΟΥ, ότι ανοσία δε μπορεί να υπάρξει αν δεν εμβολιαστεί ολόκληρος ο πλανήτης, αγνοήθηκαν. Οι συζητήσεις για απελευθέρωση των πατεντών, που ξεκίνησαν εδώ και πάνω από ένα χρόνο, έχουν βαλτώσει. Ακόμα και σήμερα, με εξασφαλισμένες πωλήσεις και συμβόλαια πολλών δισεκατομμυρίων, οι εταιρείες αρνούνται να κάνουν πίσω. Κανένας πολιτικός δεν τόλμησε να αντικρούσει το επιχείρημά τους ότι μόνο η ελεύθερη αγορά, ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός, μπορεί να προάγει την έρευνα και την επιστήμη. Και ο πλανήτης αγκομαχά απέναντι στα «κύματα» της πανδημίας, χωρίς κανείς να μπορεί να προβλέψει πότε θα περάσει οριστικά αυτή η «φουρτούνα».
«Εθελοντές» αιχμάλωτοι της αγοράς παραμένουν οι πολιτικοί και στο θέμα της ενέργειας. Ειδικά για την Ευρώπη, μια ήπειρο που δεν μπορεί να καλύψει μόνη της τις σχετικές της ανάγκες, αυτό αρχίζει πια να μοιάζει με μαζοχισμό. Πρώτη και καλύτερη η «απερχόμενη», αλλά πάντα ενεργή κυρία Μέρκελ, ως μετεμψύχωση της Θάτσερ, μας σέρβιρε τη θεωρία ότι η τωρινή κρίση θα είναι παροδική. Η αγορά λειτουργεί, θα ξαναβρεί τα πατήματά της. Οι ομόλογοι της δεν μπορούν να καταλήξουν σε συλλογική απάντηση στο πρόβλημα. Αρκούνται να παρέχουν ασπιρίνες σε βαριά ασθενείς. Γιατί βεβαίως δεν γίνεται να παραδεχτούν ότι η στρατηγική τους επιλογή για πλήρη απελευθέρωση του τομέα όχι μόνο δεν έφερε βελτίωση και «καλύτερες τιμές» για τους πολίτες, αλλά έχει ρίξει σε μια ενεργειακή επισφάλεια, ακόμα και σε πενία εκατομμύρια νοικοκυριά.
Γιατί όποιος είναι φτωχός είναι και φταίχτης. Αυτό πρέπει να αποδεχτούν οι πολίτες. Για τα άτομα, αλλά και για τα κράτη. Το σίριαλ με τους «σπάταλους Έλληνες» της εποχής των μνημονίων δεν τελείωσε. Στις Βρυξέλλες γράφονται τα σενάρια για τα επόμενα επεισόδια. Η σεζόν που έρχεται θα μας εκπλήξει, με καινούρια «σπαρταριστά» επεισόδια.
Κώστας Αργυρός
Πηγή: Η Εποχή
