Ο Άγης Τερζίδης, παιδίατρος και γενικός γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου των Γιατρών του Κόσμου, συμμετείχε στην αποστολή της οργάνωσης, που βρέθηκε στο Σιρέτ της Ρουμανίας, στα σύνορα με την Ουκρανία, από τις αρχές Μαρτίου. Ο ίδιος πήγε εκεί δύο φορές, 15-22 Μαρτίου και 4-12 Απριλίου, όπου στις κινητές μονάδες περιθάλπονται οι άνθρωποι που περνούν τα σύνορα εγκαταλείποντας την εμπόλεμη πατρίδα τους. Παράλληλα, οι Γιατροί του Κόσμου έκαναν αυτοψίες σε ουκρανικές πόλεις κοντά στα σύνορα, ήρθαν σε επαφή με τους ντόπιους γιατρούς και παρέδωσαν ιατρική βοήθεια.
Ποια στοιχεία συνθέτουν την εικόνα που έχεις αποκομίσει για το προσφυγικό ρεύμα στις δύο αυτές περιόδους που βρέθηκες στο Σιρέτ;
Ένα στοιχείο που έχει σημασία είναι ότι τα σύνορα τα περνάνε οι άνθρωποι που μπορούν, που βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση είτε οικονομική είτε υγείας, που δεν είναι εγκλωβισμένοι, που δεν φοβούνται, που μπορούν να μετακινηθούν. Τη δεύτερη φορά που συμμετείχα στην αποστολή είδαμε και κάποιους ανθρώπους που προέρχονταν από πόλεις που είχαν χτυπηθεί, όπως η Μαριούπολη και το Χάρκοβο. Αυτό το στοιχείο βέβαια δεν αλλάζει το γεγονός ότι είναι άνθρωποι διαλυμένοι, κυρίως γυναίκες με παιδιά και ηλικιωμένοι. To διαφορετικό στοιχείο σε σχέση με άλλες προσφυγικές ροές που έχουμε δει είναι ότι, τουλάχιστον, οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν σωματική καταπόνηση, μετακινούνται οργανωμένα και δεν περπατάνε μέρες για να φτάσουν στα σύνορα, όπως οι άνθρωποι από τη Συρία ή το Αφγανιστάν, περνάνε γρήγορα τα σύνορα και γρήγορα φτάνουν στον τελικό τους προορισμό, σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή πόλη. Δεν μένουν για εβδομάδες στα σύνορα ή σε άλλα σημεία της χώρας, σε χώρους ακατάλληλους, όπου εξαθλιώνονται. Αυτό που γίνεται τώρα για τους πρόσφυγες από την Ουκρανία, είναι αυτό που θα έπρεπε να γίνεται πάντα. Βλέπουμε πώς εντάσσονται τα παιδιά στα σχολεία, με συνοπτικές διαδικασίες. Ενώ εδώ γίνεται αγώνας για να μπουν προσφυγόπουλα σε σχολεία που έχουν φτάσει στη χώρα μας πριν εφτά χρόνια…
Η διαφορετική στάση της Ευρώπης στην υποδοχή αυτών των προσφύγων είναι η παράμετρος που κάνει τη διαφορά;
Ξεκάθαρα, αυτός είναι ο λόγος, δεν υπάρχει άλλος λόγος.
Για ποιο λόγο κατά τη γνώμη σου εκδηλώνεται αυτή η διαφοροποίηση από την πλευρά της Ευρώπης;
Δύο είναι οι βασικές αιτίες: αφενός ότι ο πόλεμος είναι πολύ κοντά μας γεωγραφικά, αφετέρου ότι ξέρουν ότι οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες που τώρα αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, την Ουκρανία, επιθυμούν να επιστρέψουν πίσω. Συνεπώς γίνονται αντιληπτοί από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ως προσωρινοί.
Αυτός ο πόλεμος υπήρξε για πολλούς από εμάς μια διαφορετική γροθιά στο στομάχι, σε σχέση με την αίσθηση που δημιουργεί κάθε πόλεμος που γίνεται. Αυτό συνέβη γιατί απειλήθηκαν κάποια νοούμενα ως στεγανά;
Από την πλευρά του υγειονομικού, ο πόλεμος είναι πάντα πόλεμος. Βλέπουμε πρόσφυγες, φοβισμένους, ψυχολογικά επιβαρυμένους, οργισμένους. Ωστόσο σε πολλούς πολίτες είχε καλλιεργηθεί η –λανθασμένη– αίσθηση ότι ο πόλεμος γίνεται σε κάποιες περιοχές «μακρινές και εξωτικές», στη Μέση Ανατολή, την οποία έχουμε στο νου μας ως τόπο παρατεταμένης βίας. Είναι αντίστοιχη με την «εξοικείωση» που έχει καλλιεργηθεί για τα πεινασμένα παιδιά της Αφρικής. Αν δούμε παιδιά πεινασμένα στην Ελλάδα, θα σοκαριστούμε περισσότερο. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένας μεγαλύτερος αριθμός πολιτών αισθάνθηκε την ανάσα του πολέμου πιο κοντά του. Αισθάνθηκε ότι όλα είναι ρευστά. Όμως οι οργανωμένες στάσεις απέναντι στους πρόσφυγες εκπορεύονται από τις κυβερνήσεις, όχι από τους ανθρώπους.
Πρόκειται πάντως για έναν –ακόμα– πόλεμο για τον οποίο η ενημέρωση έχει υποστεί βαρύ πλήγμα. Ποια εικόνα σχηματίσατε εσείς για τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται αυτός ο πόλεμος;
Οι εικόνες που μεταφέρονται σε όλον τον κόσμο από την εμπόλεμη Ουκρανία –δυστυχώς– δεν είναι εικόνες πρωτόγνωρες. Είναι οι εικόνες του κάθε πολέμου σε κάθε μέρος του κόσμου: άμαχοι σκοτωμένοι, παιδιά που κλαίνε, γονείς που αναζητούν τα παιδιά τους, ομαδικοί βιασμοί, εκτελέσεις υγειονομικών, τρομοκρατία στις ανθρωπιστικές οργανώσεις ώστε να αποτραπεί η παρέμβασή τους. Αν τα κανάλια βρίσκονταν στη Συρία, αυτές θα ήταν οι εικόνες που θα έδειχναν.
Έχετε μαρτυρίες από τους πρόσφυγες που περιθάλπετε;
Οι ερωτήσεις που τους κάνουμε εμείς αφορούν πολύ συγκεκριμένα πράγματα και μαρτυρούν την υγειονομική κατάσταση. Η πρόσβασή τους σε νοσοκομεία και γιατρούς έχει διακοπεί, έχουν καταστραφεί μονάδες υγείας, και αυτό άλλωστε φαίνεται και από την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι παθήσεις τους, όπως ο διαβήτης. Μας περιγράφουν επίσης ότι μέσα στα καταφύγια υπάρχει υπερμεταδοτικότητα του κορονοϊού και άνθρωποι πεθαίνουν αδόκητα από covid-19. Πάντως η καταστροφή των υποδομών δημόσιας υγείας δεν αποτελεί αποτέλεσμα μίσους των στρατιωτών, είναι πλέον όπλο και τακτική που ακολουθείται παγκοσμίως.
Τι στοιχεία μπορείς να διαβλέψεις για την έκβαση του πολέμου που αφορούν το δικό σας πεδίο δραστηριοποίησης;
Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι το σύστημα υγείας θα έχει καταστραφεί και ότι τα προβλήματα υγείας των ανθρώπων λόγω μη πρόσβασης σε φάρμακα και υποδομές υγείας θα επιδεινώνονται σε βάθος χρόνου. Θα χρειαστεί περίπου μια δεκαετία για να μπορούμε να μιλάμε για κάποια ανάταξη.
Ζωή Γεωργούλα
