Από τη «στιγμή Αϊλάν», από εκείνο το «βουβό και συνάμα εκκωφαντικό κατηγορώ», εκκινούν το πρώτο κείμενο του τόμου οι δύο επιμελητές του, οι συγγραφείς Πατρίκ Σαμουαζό και Μισέλ Λε Μπρι. Σε αυτό το συλλογικό έργο, τριάντα συγγραφείς, επιστήμονες και καλλιτέχνες από διάφορες χώρες καταθέτουν ο καθένας και η καθεμία από μία συμβολή αλληλεγγύης προς τους μετανάστες και τις μετανάστριες, αναδεικνύοντας με τα όπλα των γραμμάτων και της τέχνης το θέμα και προσπαθώντας, έτσι, με αυτό το ψηφιδωτό που δημιουργούν, να απευθυνθούν σε ευρύτερα κομμάτια της κοινωνίας και να τα ευαισθητοποιήσουν προσφέροντας μια άλλη οπτική, μια άλλη ματιά, μια άλλη αντίληψη από εκείνη των τηλεοπτικών καναλιών και του ξενοφοβικού δημόσιου λόγου.
Οι συγγραφείς που συμμετέχουν στον τόμο συμβάλλουν ο καθένας και η καθεμιά με τον δικό του/της τρόπο: σύντομα δοκίμια, διηγήματα, ποιήματα, αλλά και εικαστικά έργα. Ανάμεσά τους και πολλοί/ές συγγραφείς που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και είναι γνώριμοι/ες στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, όπως ο Πατρίκ Σαμουαζό (συγγραφέας του περίφημου «Τεξάκο»), η Καουτέρ Αντιμί, ο Ταχάρ Μπεν Ζελούν, ο Πατρίκ Μπουσερόν, η Σελίν Κυριόλ, ο Λοράν Γκοντέ, ο Ραφαέλ Γκλυκσμάν, η Λόλα Λαφόν, ο Ασίλε Μπέμπε, ο νομπελίστας Ζαν-Μαρί Γκυστάβ Λε Κλεζιό, ο Κλαούντιο Μάγκρις, η Ζιζέλ Πινό, ο Ζαν Ρουό, η Λυντί Σαλβέρ, ο Μπουαλέμ Σανσάλ, η Σαντάλ Τομά.
Όλες αυτές οι συμβολές προσεγγίζουν το θέμα από διαφορετικές πλευρές και με τον τρόπο αυτό συνθέτουν ένα πολυφωνικό πανόραμα. Για τις αιτίες αυτού του πολέμου της Ευρώπης εναντίον των μεταναστών αναρωτιέται στο δοκίμιό του ο Ασίλε Μπέμπε, ενώ ο Ταχάρ Μπεν Ζελούν, στο διήγημά του, περιγράφει εκείνη την ανταριασμένη νύχτα που «όλες οι ξένες λέξεις εγκατέλειψαν το λεξικό της γαλλικής γλώσσας». «Ως εκ τούτου, δεν μπορείτε να συνεχίσετε να διαμένετε σε γαλλικό έδαφος»: ένα ανατριχιαστικό κείμενο γράφει η Καουτέρ Αντιμί, μια απόρριψη σε μια αίτηση παραμονής, ενώ ο Πασκάλ Μπλανσάρ ιχνηλατεί την ιστορία της αντιμεταναστευτικής πολιτικής του Τραμπ. «Κάθε φρίκη δημιουργεί τη δική της τάφρο», γράφει ο Σαμουαζό, ενώ ο Βόσνιος Βέλιμπορ Τσόλιτς βάζει μια άλλη παράμετρο στην έννοια της εξορίας: «Η εξορία με γεμάτη τσέπη είναι πατρίδα. Η φτώχια στον τόπο σου είναι εξορία». Ο Λε Κλεζιό σχολιάζει τον νόμο που τιμωρεί όσους συντρέχουν πρόσφυγες («αυτοί που τον παραβαίνουν έχουν δίκιο»), ενώ ο Κλαούντιο Μάγκρις υπενθυμίζει ότι «η θάλασσα είναι ένα τεράστιο νεκροταφείο αγνώστων, το οποίο θυμίζει τους ανώνυμους σκλάβους που πέθαιναν την εποχή του Δουλεμπορίου». Την εξορία των Παλαιστινίων αποτυπώνει το κείμενο του Ελιάς Σανμπάρ, που γεννήθηκε στη Χάιφα το 1947, ενώ ο Μπουαλέμ Σανσάλ αναζητά τους δρόμους της ριζοσπαστικοποίησης, μιλώντας για την Αλγερία, αλλά και για τους μετανάστες στη Γαλλία, για τον μετανάστη που «πρέπει να παραμένει στον πάτο ώστε να κάνει τις δουλειές που αρνούνται να κάνουν οι Γάλλοι και να πληρώνει τις συντάξεις τους». Ο δε Γκαρύ Βικτόρ, από την Αϊτή, περιγράφει το θανατηφόρο όνειρο της μετανάστευσης στη Χιλή, για όσους φεύγουν από την Αϊτή, όπου «στην ίδια τους τη χώρα έπεφταν θύματα ρατσισμού από την πλευρά των πλουσίων, οι οποίοι στην πλειονότητά τους πίστευαν ότι ανήκαν στη λευκή φυλή λόγω της ανοιχτόχρωμης επιδερμίδας τους».
Πολλές πλευρές, διαφορετικές ματιές, συμπληρωματικές αναγνώσεις μιας σκληρής πραγματικότητας που δεν έχει μόνο θύματα αλλά και ενόχους: ανθρώπους, πολιτικές και, κυρίως, ένα σύστημα.
Κώστας Αθανασίου
