Όλες αυτές τις μέρες είχα αρκετές συζητήσεις και μοιράστηκα γνώση και πληροφορίες με αρκετούς ειδικούς, ιδιαίτερα με τους αρχιτέκτονες Χάρη Χεϊζάνογλου και Μάγδα Κουσιάντζα, τους οποίους και ευχαριστώ.
Το ελληνικό κράτος, από καταβολής του, είχε αποδεχθεί ότι αδυνατεί να παρέχει στέγη καθολικά στους πολίτες του μέσω δημοσίων επενδύσεων. Όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα κράτη στον ανατολικό και τον δυτικό κόσμο έλυσαν το πρόβλημα της στέγασης με οργανωμένες πολεοδομήσεις και σχεδιασμό, η Ελλάδα έλυσε το πρόβλημα με αντιπαροχή. Άφησε δηλαδή τον τομέα αυτό στους ιδιώτες, είτε αυτοί ήταν οι ίδιοι οι οικιστές είτε οι εργολάβοι. Αυτό φυσικά λειτούργησε αποτελεσματικά για την κάλυψη της άμεσης ανάγκης της στέγασης, αλλά μας κληροδότησε δύο προβλήματα. Το ένα είναι οι ασχεδίαστες πολεοδομικά πόλεις μας. Το άλλο είναι η χυδαία παραδοχή ότι το μοντέλο οικιστικής ανάπτυξης οφείλει να λειτουργεί ως μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης και μάλιστα πανταχόθεν ελεύθερο. Σαν ένα πεδίο δικαιωμάτων χωρίς υποχρεώσεις, ελεύθερο από κάθε πολεοδομική νομιμότητα, που όμως παράγει με στρεβλό τρόπο πολεοδομική νομιμότητα εκ των υστέρων. Όποιον σε αυτό τον μηχανισμό παραγωγής υπεραξίας επιχειρεί να βάλει κανόνες, να εξορθολογήσει τη νομιμότητα ή έστω να ελέγξει την αγορά της γης και της κατασκευής τον… τρώει η μαρμάγκα. Στην Ελλάδα σχεδιάζουν και πολεοδομούν όλοι. Ο βουλευτής, ο δημοτικός σύμβουλος, η Περιφέρεια, ο επιχειρηματίας, ο παπάς. Όλοι εκτός από αυτούς που είναι η δουλειά τους. Κι αν καμιά φορά κολλήσει κάτι, το ξεκολλάει το ΣτΕ.
Γι’ αυτό, και αντί να μιλάμε για σχεδιασμένη και μη σχεδιασμένη δόμηση όπως θα έπρεπε, μιλάμε απλά για νόμιμη και παράνομη. Το κάνουμε αυτό αρνούμενοι να καταλάβουμε ότι σε αυτό το πλαίσιο, που η πολεοδομική νομιμότητα είτε είναι εξαρχής στρεβλή και ξεχειλώνεται, είτε κατασκευάζεται εκ των υστέρων, ο όρος «αυθαίρετη» ή «παράνομη» δόμηση στην πράξη δεν σημαίνει τίποτα. Συχνά η νόμιμη δόμηση μπορεί να είναι τόσο προβληματική όσο είναι και η παράνομη ακριβώς επειδή δεν σχεδιάστηκε και δεν αναπτύχθηκε συνολικά ή ακόμα και επειδή νομιμοποιήθηκε εκ των υστέρων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ακραία νεοφιλελεύθερη πολιτική που ακολουθήθηκε από το 1995 και μετά και τα Μνημόνια που ήρθαν να την εντείνουν αποτελείωσαν την ήδη αποδιαρθρωμένη κατάσταση και συνειδητά προσπάθησαν και πέτυχαν να επιβάλουν και μια νέα κατάσταση. Κανένας έλεγχος πουθενά, καμία δημόσια ή ανεξάρτητη δομή που θα ελέγχει τη νομιμότητα των επενδύσεων.
Τα Μνημόνια και όλη η νεοφιλελεύθερη πολιτική γενικά είναι εναντίον κάθε σχεδιασμού – όσο αυτός δεν είναι φιλικός στις «επενδύσεις».
Αλλάζει αυτό; Ναι, αλλάζει. Αλλάζει με ανεξάρτητες δομές και υπηρεσίες σχεδιασμού, προστατευμένες από αιρετούς και επιχειρηματίες. Αλλάζει με συμπίεση της δυνατότητας υπερκέρδους από την εκμετάλλευση της γης και της κατασκευής. Αλλάζει με απλοποίηση κανόνων, με εντατικοποίηση του σχεδιασμού στις μεγάλες κλίμακες, με σαφή όρια του τι γίνεται και τι δεν γίνεται, με μεγαλύτερη διαβάθμιση των χρήσεων γης, με κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης.
Το να νομιμοποιούμε αυθαίρετους οικισμούς που δημιουργήθηκαν με την έως τώρα νόμιμη εκτός σχεδίου δόμηση και να τους εντάσσουμε στο σχέδιο πόλεως όταν πια έχουν μεγαλώσει τόσο που είναι αδύνατο να τους γκρεμίσουμε ή τρομερά επισφαλές να τους αφήσουμε ασχεδίαστους και χωρίς υποδομές (όπως το Μάτι) είναι το λογικό. Αυτό που δεν είναι λογικό είναι να μην έχουμε μέχρι σήμερα αλλάξει το πλαίσιο που επιτρέπει να φύονται διαρκώς σαν μανιτάρια αυθαίρετα κτίσματα και οικισμοί. Ο νόμος για τη μεταφορά συντελεστή δόμησης που ψηφίστηκε το 2017 και ο νόμος που έρχεται για τις οικιστικές πυκνώσεις δρομολογούν τη δημιουργία ενός σχεδίου που θα αλλάξει αυτό το πλαίσιο. Αλλά μένουν κι άλλα να γίνουν.
Αν λέγαμε σήμερα ότι νομιμοποιούμε όλους τους αυθαίρετους οικισμούς φτιάχνοντας πολεοδομικά σχέδια γι’ αυτούς, αλλά το κάνουμε απαγορεύοντας ταυτόχρονα την εκτός σχεδίου δόμηση, θα λύνονταν πολλά από αυτά τα προβλήματα.
Σε πολεοδομικό επίπεδο λοιπόν, η βασική ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι δεν άλλαξε ακόμα το πλαίσιο μέσα στο οποίο παράγεται και υλοποιείται ο πολεοδομικός σχεδιασμός. Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εξελέγη για να διαχειριστεί την πραγματικότητα, εξελέγη για να την αλλάξει.
Το ερώτημα βέβαια εδώ είναι ποιος δύναται, επιθυμεί και δικαιούται να του αποδώσει πολιτική ευθύνη γι’ αυτό χωρίς να αναλάβει την ίδια πολιτική ευθύνη και ο ίδιος.
Όλοι όσοι αναζητούν τώρα ευθύνες από τον ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο δεν άλλαξαν κάτι, αλλά εργάστηκαν για την παραγωγή αυτού του μοντέλου αστικής ανάπτυξης που σήμερα καταγγέλλεται. Γιατί συνέδεσαν αυτό το μοντέλο αστικής ανάπτυξης με το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης του τόπου. Γιατί αντιτάχθηκαν διαχρονικά στην κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης εξαφανίζοντας όποιον υπουργό και πολιτικό πάλευε γι’ αυτό. Γιατί, ακόμα κι όταν κατέρρευσε αυτό το οικονομικό μοντέλο και οδηγηθήκαμε στην κρίση, ακόμα και τότε, αντί να αλλάξουν και να εξορθολογήσουν το μοντέλο, χρησιμοποίησαν την κρίση για να αλλάξουν κλίμακα εκμετάλλευσης και να εντατικοποιήσουν το μοντέλο. Και το έκαναν βγάζοντας, μάλιστα, από τη μέση τους φορείς σχεδιασμού (με συνοπτικές διαδικασίες) που μπορούσαν να συμμαζέψουν το αστικό τοπίο αλλά και ενδεχομένως να εμποδίσουν επιχειρηματικά σχέδια (βλ. κατάργηση ΟΡΣΑ, ΟΕΚ κ.λπ.). Γιατί μέχρι πρόσφατα έλεγαν ότι θέλουν να καταργήσουν τις απαγορεύσεις δόμησης στον αιγιαλό για να λειτουργήσει «αναπτυξιακά» ο τουρισμός και τα τουριστικά ακίνητα. Σύμμαχοι σε όλα τα προηγούμενα ήταν και τα ΜΜΕ που σήμερα θλίβονται.
Τα ΜΜΕ, που σήμερα λένε για αυθαίρετη δόμηση όταν πρόκειται για την καταπάτηση της μικροκλίμακας, έκαναν και κάνουν πλάτες στους μεγαλοεπενδυτές βγάζοντας ψευδείς ειδήσεις. Αυτά τα ΜΜΕ δεν μίλησαν ποτέ για πολεοδομικά εγκλήματα που διαπράχθηκαν. Αντιθέτως, ενίσχυσαν με κάθε τρόπο την αναπτυξιακή λογική της φούσκας στην αγορά των ακινήτων.
Όσα έλειψαν από το Μάτι και συντέλεσαν στην καταστροφή είναι αυτά που πρωταρχικά πρέπει να γίνουν. Και πρέπει σε αυτό να εμπλακούν και όσοι διοικητικά έχουν την αρμοδιότητα και κάθονται και την κοιτάζουν. Σχέδια εκκένωσης από φυσικές καταστροφές, τα οποία, όπου έχουν συνταχθεί, δεν μένουν στα συρτάρια, αλλά δοκιμάζονται σε πραγματικές συνθήκες και αξιοποιούν ό,τι μας προσφέρει η μέχρι τώρα τεχνολογία των επικοινωνιών. Κατασκευή δρόμων διαφυγής που δεν θα μπλοκάρουν με δύο αυτοκίνητα, ελεύθεροι χώροι και χώροι συγκέντρωσης των ανθρώπων για οργανωμένη διαφυγή, δίκτυο κρουνών, δεξαμενών νερού εντός των δασικών εκτάσεων, καθαρισμός δημοτικών γηπέδων κ.τ.λ. Η διαπίστωση ότι οι δασικοί οικισμοί δεν πρόκειται να εγκαταλειφθούν οδηγεί και στο συμπέρασμα ότι και οι κάτοικοι αυτών πρέπει να λαμβάνουν και τα στοιχειώδη μέτρα προστασίας των οικιών αλλά και των ανθρώπων που τα κατοικούν.
Καλά λοιπόν όλα όσα λέγονται, καλώς ζητούνται και παραιτήσεις, αλλά να ξεχωρίσουμε λίγο ποιος ζητά παραιτήσεις έχοντας επιτελέσει το έργο που του επιβάλλει ο κοινωνικός του ρόλος και η πολιτική ή πολιτειακή του θέση και ποιος το κάνει έχοντας συνευθύνη για το χάος.
Ο Χρήστος Καραγιαννίδης είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Δράμας
Πηγή: Η Αυγή
