Οι κάτοικοι οργανώνονται – Η κυβέρνηση επιμένει
Η ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στα γραφεία της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος για την έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων στην Ήπειρο άφησε δύο κυρίαρχες εντυπώσεις: την ειλημμένη πολιτική απόφαση της κυβέρνησης για αξιοποίηση πιθανών κοιτασμάτων και την ανάδυση ενός τοπικού κινήματος με κυρίαρχα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, που εναντιώνεται στο ριζικό μετασχηματισμό της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής φυσιογνωμίας της περιοχής. Σε μια συζήτηση με εντάσεις κατά διαστήματα στόχος της Πανηπειρωτικής ήταν να απαντηθούν τρία ερωτήματα σχετικά με την ωφέλεια των συμβάσεων για Ελλάδα και Ήπειρο, τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες, το χρόνο που απαιτείται για να αντιστραφούν αυτές, και το συνολικό ισοζύγιό τους.
Ο γενικός γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, Μ. Βερροιόπουλος, υποστήριξε ότι η έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων εντάσσεται στην εθνική στρατηγική ενεργειακής ασφάλειας της χώρας. Το ελληνικό ενεργειακό σύστημα εξαρτάται σε ποσοστό 70-75% από εισαγωγές καυσίμων, μιας και η Ελλάδα, πέρα από τον ήλιο και τον άνεμο, δεν διαθέτει άλλη πηγή ενέργειας, μετά και τη σταδιακή αποδρομή του λιγνίτη. Τόνισε, δε, ότι η ανάγκη διατήρησης του χαμηλού ενεργειακού κόστους, η μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές και η μείωση των εμπορικών ελλειμμάτων, που μεταξύ άλλων οδήγησαν τη χώρα στα μνημόνια, απαιτούν την αντικατάσταση των εισαγωγών με τα πιθανά κοιτάσματα που θα βρεθούν εδώ.
Σύμφωνα με τον κ. Βερροιόπουλο, όλα τα ανεπτυγμένα κράτη σε οποιοδήποτε κοινωνικό και οικονομικό σύστημα αντιμετώπισαν τους υδρογονάνθρακες ως εθνικό πλούτο, ιδίως σε φτωχές περιοχές όπως η Ήπειρος, και όχι ως εθνικό κίνδυνο. Εξέφρασε την πρόθεση στην Ελλάδα τα οικονομικά οφέλη που αφορούν τα μισθώματα, είτε σε μορφή χρήματος είτε σε βαρέλια πετρελαίου, και φόρους συνολικά 25% (με το 5% να κατευθύνεται στις περιφέρειες) θα κατευθυνθούν στις συντάξεις. Τόνισε, δε, ότι οι επενδύσεις αυτές θα συμβάλλουν στην παραγωγική ανασυγκρότηση, προσφέροντας εξειδικευμένη εργασία, θα ενισχύσουν άλλους τομείς της οικονομίας και θα εμπλέξουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση του φαινομένου του brain drain, μέσω της έρευνας και της καινοτομίας. Ο κ Βερροιόπουλος δεν θέλησε να αναφερθεί συγκεκριμένα σε αριθμούς τονίζοντας ότι σε αυτή τη φάση δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει καν πετρέλαιο στην Ήπειρο, αλλά συμπλήρωσε ότι αν τελικά υπάρξει αξιοποιήσιμο κοίτασμα, για κάθε βαρέλι που πουλιέται το μισό θα πηγαίνει στο ελληνικό δημόσιο.
Η επένδυση στα ορυκτά καύσιμα, σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα, δεν έρχεται σε αντίθεση με τη διεθνή τάση απεξάρτησης από αυτά, καθώς ακόμα και η συνθήκη του Παρισιού θέτει μεσοπρόθεσμους στόχους δεκαετιών για τις ΑΠΕ. Τόνισε, δε, ότι η αξιοποίηση θα γίνει μέσα από ένα αυστηρό σύστημα εποπτείας και ελέγχου των συμβάσεων και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας με τρία επίπεδα: την Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ), τους οριζόντιους ελεγκτικούς κρατικούς μηχανισμούς, και τοπικούς μηχανισμούς που με προσεχή υπουργική απόφαση θα συσταθούν από κοινού με τους δήμους, τις περιφέρειες και της ΕΔΕΥ, με προσωπικό που θα εκπαιδευτεί στη Νορβηγία. Στάθηκε, επίσης, στη σημασία της οικοδόμησης σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους, επενδυτών και τοπικής κοινωνίας βασισμένης, σε ένα διαφανές και αυστηρό σύστημα ελέγχου των δραστηριοτήτων, ώστε να προστατευθεί το περιβάλλον χωρίς να χαθούν αναπτυξιακές προοπτικές, τονίζοντας, ότι με δεδομένη την απόφαση για αξιοποίηση, η εκάστοτε κυβέρνηση μπορεί σε πολλά στάδια της διαδικασίας να εγκρίνει ή όχι τις προτάσεις και μελέτες των αναδόχων για τις περιοχές εξόρυξης, με τις απαγορεύσεις που υπάρχουν θεσμικά, και τις μεθόδους που θα χρησιμοποιηθούν.
Τεχνοκρατικές διαβεβαιώσεις
Σε πιο τεχνοκρατικές ομιλίες, που προσπάθησαν να ενισχύσουν την επιστημονική επάρκεια των σχεδίων εξόρυξης, επιδόθηκαν οι Γιάννης Γρηγορίου, γενικός διευθυντής έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων των ΕΛΠΕ, Σπύρος Παπαγρηγορίου, διευθύνων σύμβουλος της ENVECO ΑΕ, η οποία συνέταξε το περιβαλλοντικό σχέδιο δράσεων των γεωφυσικών ερευνών της κοινοπραξίας, και του Αβραάμ Ζελιλίδη, καθηγητή Γεωλογίας στο πανεπιστήμιο Πατρών. Ο κ. Γρηγορίου παρέθεσε παραδείγματα ερευνητικών και εξορυκτικών δραστηριοτήτων των ΕΛΠΕ στην περιοχή, που δεν έχουν δημιουργήσει κανένα περιβαλλοντικό πρόβλημα, στην προσπάθειά του να αποδείξει την ασφάλεια των πετρελαϊκών εργασιών, καθώς και σε παραδείγματα εξορύξεων σε άλλες χώρες όπως Γαλλία και ΗΠΑ, που αποδεικνύουν ότι μπορούν να γίνουν ακόμα και μέσα σε οικιστικό ιστό. Περιέγραψε τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται και τη συνεχή επικοινωνία με τους κατοίκους για να αποφευχθούν ατυχήματα. Στάθηκε στην ενσωμάτωση της αυστηρής ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας για τις εξορύξεις μετά και το ατύχημα στον κόλπο του Μεξικού, ενώ με τεχνικές λεπτομέρειες της διαδικασίας των γεωτρήσεων υποστήριξε ότι δεν υπάρχει φόβος για τον υδροφόρο ορίζοντα. Σε ότι αφορά την επικίνδυνη μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) υποστήριξε ότι δεν υπάρχουν αντίστοιχα πετρώματα στην Ελλάδα, για να χρησιμοποιηθεί. Αναφέρθηκε, επίσης, σε ένα θεωρητικό παράδειγμα κοιτάσματος 100.000.000 βαρελιών στον πατραϊκό κόλπο που θα αποδίδει 500.000 δολάρια την ημέρα στο ελληνικό δημόσιο και 200.000.000 το χρόνο, κάνοντας λόγο για σαφή συνεισφορά στο ΑΕΠ.
Ο κ. Παπαγρηγορίου περιορίστηκε στη φάση των γεωφυσικών ερευνών, τονίζοντας ότι από την αξιολόγηση που έγινε σε όλες τις δραστηριότητες δυνητικής περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, η γενική εντύπωση είναι ότι η ερευνητική δραστηριότητα έχει ασθενείς, βραχυπρόθεσμες και αναστρέψιμες επιπτώσεις για τις οποίες υπάρχει μέριμνα στο Περιβαλλοντικό Σχέδιο Δράσης (ΠΣΔ) που είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει η εταιρία. Τέλος, στο ζήτημα των περιοχών Natura ανέφερε ότι απαγορεύεται η έρευνα σε περιοχές οικοτόπων προτεραιότητας και περιοχές απόλυτης προστασίας, ενώ υπάρχει στενή συνεργασία με τους φορείς διαχείρισης των οποίων οι παρατηρήσεις στο ΠΣΔ έγιναν δεκτές.
Ο κ. Ζελιλίδης τόνισε ότι οι κίνδυνοι από τις εξορύξεις είναι ελάχιστοι, δηλώνοντας ότι νιώθει ασφαλής από το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για τις εξορύξεις, την ίδια ώρα που σε μια κλειστή θάλασσα όπως η Μεσόγειος γίνονται εξορύξεις παντού με λιγότερο αυστηρά πλαίσια. Υποστήριξε ότι οι αναφορές στους κινδύνους τους fracking οφείλονται στην άγνοια, τονίζοντας ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν τέτοια πετρώματα. Τέλος, εκτίμησε ότι στην Ήπειρο υπάρχουν 1 δισ. βαρέλια πετρέλαιο, με αντισταθμιστικά για την περιοχή 100 εκατ. το χρόνο, που χαρακτήρισε δώρο στην τοπική κοινωνία.
Μη αναστρέψιμη βλάβη
Ο Νίκος Γιαννούλης, φυσικός, περιβαλλοντολόγος και πρώην δήμαρχος Πρέβεζας εξέφρασε τεράστιες ανησυχίες για τις επιπτώσεις των εξορυκτικών δραστηριοτήτων στην Ήπειρο, τις πρώτες χερσαίες στην Ελλάδα. Η περιφέρεια της Ηπείρου απασχολεί στον τομέα της γεωργίας το 20% του ενεργού πληθυσμού, παράγει το 22% των εσπεριδοειδών, το 15% του κρέατος και το 13% του τυριού στην Ελλάδα, τομείς για τους οποίους δεν υπάρχει μελέτη για τον τρόπο που θα επηρεαστούναπό τις εξορυκτικές δραστηριότητες, σύμφωνα με τον κ. Γιαννούλη, αλλά και από την κατάληξη τριών διαφορετικών αγωγών φυσικού αερίου στη Θεσπρωτία. Παράλληλα, δεν υπάρχει καμιά προσέγγιση των επιπτώσεων στον τουρισμό, την κατοικία, την υγεία από τη βίαιη, όπως τη χαρακτήρισε, είσοδο της εξορυκτικής δραστηριότητας στην Ήπειρο.
Αναφέρθηκε, επίσης, στη μη τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, καθώς δεν υπάρχει καμία αναφορά για πετρελαϊκές δραστηριότητες στα γενικά και ειδικά χωροταξικά σχέδια, ενώ απουσιάζει ως ανθρωπογενής πίεση και στα σχέδια διαχείρισης υδάτων (που για την Ήπειρο συντάχθηκε από την εταιρία ENVECO, παράλληλα με το ΠΣΔ των γεωφυσικών ερευνών), τα οποία θα πρέπει εκ των υστέρων θα προσαρμοστούν σε επιλογές που νομιμοποιούν κυβέρνηση και εταιρία, γεγονός που αναγνωρίζεται και στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Το ίδιο ανέφερε, τέλος, ότι ισχύει και για την επιτροπή αναθεώρησης του πετρελαϊκού νόμου που ξεκίνησε μετά την υπογραφή των συμβάσεων, μόλις πριν λίγο καιρό.
Ο κ. Μιχάλης Μαρτσέκης, στάθηκε στην εκ των υστέρων ενημέρωση των πολιτών και των φορέων, με τετελεσμένη την κύρωση των συμβάσεων με νόμο, γεγονός που προστατεύει τους υπογράφοντες από την ευθύνη των συμβατικών όρων. Εκτίμησε ότι τόσο οι κρατικοί αξιωματούχοι όσο και εκπρόσωποι της εταιρίας δεν απάντησαν στα ερωτήματα της Πανηπειρωτικής, τονίζοντας ότι υπάρχει έλλειψη ισοζυγίου ωφέλειας και ζημιάς από τη ληστρική εκμετάλλευση με στόχο τη μεγιστοποίηση των κερδών σε βάρος άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων. Χαρακτήρισε, δε, πρόχειρη τη σύμβαση που παραχώρησε τα δικαιώματα εκμετάλλευσης χωρίς σοβαρό σχεδιασμό και χωρίς ενημέρωση της κοινωνίας όταν έπρεπε. Τέλος, εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι σε πιθανή προσφυγή στο ΣτΕ η σύμβαση θα καταπέσει και το έργο θα διακοπεί μέχρι να διορθωθούν τα λάθη και οι παραλείψεις.
Ο κ. Σαράντης Δημητριάδης, ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας του πανεπιστημίου Πατρών επεσήμανε ότι η η ταυτότητα της Ηπείρου θα αμφισβητηθεί από την μεταστροφή της παραγωγικής της βάσης σε πετρελαιοπαραγωγική περιοχή, τονίζοντας ότι οι εξορύξεις δεν είναι συμβατές με τις υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες, λόγω των ατυχημάτων και των περιβαλλοντικών καταστροφών που δεν μπορούν να αποκλειστούν από κανέναν, τις πιθανές ρυπάνσεις από τοξικά πετρελαιοειδή και απόβλητα σε θάλασσα και στεριά, αλλά και από την πιθανή χρήση καταστροφικών μεθόδων εξόρυξης, όπως το fracking, για το οποίο αν και δεν είναι η πρώτη προτεραιότητα της εταιρίας, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί αν συναντήσουν σχιστολιθικούς σχηματισμούς. Ο κ. Δημητριάδης επικεντρώθηκε στη φάση της παραγωγικής εξόρυξης που έχει κατοχυρώσει η εταιρία, περιγράφοντας τις περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τους αέριους ρύπους, τα τοξικά αέρια που θα εκλύονται συνεχώς, την ηχορύπανση στις τοποθεσίες εξόρυξης και τη ρύπανση στους χώρους απόθεσης των αποβλήτων, τον κίνδυνο ρύπανσης των υδάτων από μικροδιαρροές πετρελαίου κατά την γεώτρηση κ.λπ. Εκτίμησε, όμως, ότι ακόμα και υπό τις βέλτιστες συνθήκες, με απόλυτη εφαρμογή της νομοθεσίας και με την καλύτερη πολιτική πρόθεση, το ανάγλυφο της Ηπείρου θα αλλάξει λόγω των γεωτρητικών εργοταξίων, των εργοταξίων άντλησης, κοντά σε λίμνες, ποτάμια, οικισμούς, ακόμα και σε περιοχές Natura καθώς δεν απαγορεύεται από το νόμο. Επίδραση θα έχουν, επίσης, πιθανές εγκαταστάσεις αποθήκευσης, ραφιναρίσματος, αγωγοί μεταφοράς σε περιοχές εξόρυξης και λιμάνια, όπως και η πύκνωση της βαριάς κυκλοφορίας σε οδικές αρτηρίες υπάρχουσες και νέες. Ο κ. Δημητριάδης έκλεισε την τοποθέτησή του λέγοντας ότι η απόφαση για την εξόρυξη ή μη βρίσκεται στα χέρια των κατοίκων και στη λαϊκή κινητοποίηση που πρέπει να αποφασίσουν, μακριά από επιστημονικές τοποθετήσεις υπέρ ή κατά, με γνώμονα την αγάπη για την Ήπειρο και την ευθύνη για τις τωρινές και επόμενες γενιές.
Οι τοποθετήσεις του κοινού επιβεβαίωσαν την ύπαρξη ενός τοπικού κινήματος το οποίο με περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά και έννοια την ποιότητα της ζωής των κατοίκων της περιοχής αντιμετωπίζει με μεγάλη δυσπιστία τόσο τις προθέσεις των αναδόχων όσο και την αξιοπιστία της κυβέρνησης και ενός περιβαλλοντικού ελεγκτικού μηχανισμού που είναι αποψιλωμένος τόσο θεσμικά όσο και διοικητικά. Οι υποσχέσεις για χαμηλό ενεργειακό κόστος τους ακούγονται κενές μπροστά στον κίνδυνο των πετρελαϊκών κολοσσών, ενώ η γεωπολιτική ισχύς τους τρομάζει, καθώς είναι αυτοί οι ίδιοι ενεργειακοί πόροι που δημιουργούν εντάσεις. Ενημερώνονται και κάνουν επαφές με άλλα κινήματα εντός και εκτός Ελλάδος ψάχνοντας αναλογίες με άλλα εξορυκτικά πεδία που έχουν καταστραφεί, ενώ κοιτάνε προς ευρωπαϊκές χώρες όπως η Νορβηγία και η Γαλλία που απαγορεύουν τις εξορύξεις σε θάλασσα και στεριά.
Πέτρος Κοντές
Πηγή: Η Εποχή
