Ο νόμος 4472/2017 εισήγαγε ένα νέο άρθρο στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, συγκεκριμένα στις διατάξεις της αναγκαστικής εκτέλεσης, με τον αριθμό 959Α και με τον τίτλο “Πλειστηριασμός με ηλεκτρονικά μέσα – ηλεκτρονικός πλειστηριασμός”.
Ας διευκρινίσουμε πως δεν αλλάζει, κατά τα λοιπά, η διαδικασία της εκτέλεσης, η οποία όμως έχει ήδη υποστεί τροποποίηση με το νόμο 4335/2015 ( που ψηφίστηκε τον Ιούλιο του 2015 ως βασικό προαπαιτούμενο του μνημονίου) και ουσιαστικά διευκολύνει την ταχύτερη ολοκλήρωση των πλειστηριασμών σε όφελος των τραπεζών.
Με τη νέα διαδικασία ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός διενεργείται από τον πιστοποιημένο, για το σκοπό αυτόν, υπάλληλο του ηλεκτρονικού πλειστηριασμού συμβολαιογράφο μέσω των ηλεκτρονικών συστημάτων πλειστηριασμού. Η κυριότητα, διοίκηση και διαχείριση των ηλεκτρονικών συστημάτων πλειστηριασμού ανήκει, στους κατά τόπους αρμόδιους Συμβολαιογραφικούς Συλλόγους.
Οι πλειστηριασμοί θα πραγματοποιούνται μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας ημέρα Τετάρτη ή Πέμπτη ή Παρασκευή, από τις 10:00 π.μ. έως τις 14.00 ή από τις 14.00 έως τις 18:00.
Ηλεκτρονικός πλειστηριασμός δεν μπορεί να γίνει από 1η Αυγούστου έως 31 Αυγούστου, καθώς και την προηγούμενη και την επομένη εβδομάδα της ημέρας των εκλογών για την ανάδειξη βουλευτών, αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Οργάνων Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Με απόφαση του αρμόδιου Υπουργού Δικαιοσύνης καθορίζονται οι ειδικότεροι όροι λειτουργίας των ηλεκτρονικών συστημάτων πλειστηριασμού, οι λεπτομέρειες υποβολής των πλειοδοτικών προσφορών, η διαδικασία πιστοποίησης και εγγραφής χρηστών στα συστήματα, ο τρόπος καθορισμού και είσπραξης τέλους χρήσης των συστημάτων και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για τη διενέργεια των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών.
Η εφαρμογή αυτής της νέας διαδικασίας πλειστηριασμού, δεν αλλάζει τα μέσα άμυνας του δανειολήπτη, δεν γίνεται “αυτόματα”, όπως διαδίδεται, δημιουργεί όμως ένα νέο τοπίο σε σχέση με το τεράστιο ζήτημα της προστασίας του αδύναμου δανειολήπτη, πολύ περισσότερο αν συνδυαστεί με την ενδεχόμενη μαζική πώληση κόκκινων δανείων σε funds, καθώς:
1) αυξάνει τον αριθμό και την ταχύτητα των πλειστηριασμών (τρείς ημέρες έναντι μίας) και 2) δεν επιτρέπει την ενσώματη παρουσία αλληλέγγυων προκειμένου να αποτραπούν στην πράξη πλειστηριασμοί στα κατά τόπους Ειρηνοδικεία.
Να σημειώσουμε επιπλέον πως τυχόν μαζικοί πλειστηριασμοί ακινήτων, με δεδομένη την χαμηλή τιμή εκκίνησης (εμπορική αξία), θα οδηγήσουν σε απόλυτη οικονομική απαξίωση την ακίνητη περιουσία και θα δημιουργήσουν επιπλέον πληγές στην οικονομία (απομοίωση τραπεζικών χαρτοφυλακίων) και ευκαιρίες για τα κάθε είδους κερδοσκόπους.
Σήμερα ο τροποποιημένος νόμος 3869/2010 (Κατσέλη) παραμένει στην πραγματικότητα το μόνο εργαλείο προστασίας της κύριας κατοικίας των υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, όσων δηλαδή δεν έχουν εμπορική ιδιότητα, ενώ στη διάθεση του δικαστηρίου τίθενται προς εκποίηση τυχόν άλλα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη.
Συγκεκριμένα από 1/1/2016 και για 3 χρόνια ισχύει το νέο καθεστώς προστασίας της κύριας κατοικίας, στον όποίο διακρίνονται δύο κατηγορίες δανειοληπτών που τυγχάνουν και διαφορετικού βαθμού προστασίας. Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται όσοι έχουν οικογενειακό εισόδημα μέχρι 20.639 ευρώ (άγαμος: 8.180 ευρώ, ζευγάρι: 13.917 ευρώ και κάθε παιδί 3.361 ευρώ). Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται όσοι έχουν οικογενειακό εισόδημα μέχρι 35.086 ευρώ (άγαμος: 13.906 ευρώ, ζευγάρι: 23.659 ευρώ και κάθε παιδί: 5.714 ευρώ). Επιπλέον η υπαγωγή στο Νόμο προϋποθέτει και την κάλυψη ενός κριτηρίου για την αντικειμενική αξία της κατοικίας (να μην υπερβαίνει τα 220.000 ευρώ για την πρώτη κατηγορία -οικογένεια με τρία παιδιά- των περισσότερο ευάλωτων και τα 280.000 ευρώ για τη δεύτερη κατηγορία). Και στις δύο περιπτώσεις ο δανειολήπτης θα πρέπει να είναι συνεργάσιμος σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας των τραπεζών, όπου αυτός εφαρμόζεται. Για όσους υπαχθούν στο Νόμο το ύψος της οφειλής θα αναπροσαρμόζεται, στο επίπεδο της αξίας που θα ορίζεται βάση του ποσού που θα προέκυπτε αν το δάνειο εκποιούταν σε πλειστηριασμό. Ως αποτέλεσμα θα αναπροσαρμόζεται και η δόση εξυπηρέτησης της οφειλής, λαμβάνοντας υπόψη και το εισόδημα του δανειολήπτη. Για όσους ανήκουν στην πρώτη κατηγορία, τη διαφορά μεταξύ της δόσης που μπορούν να καταβάλλουν και της μειωμένης δόσης που πρέπει να καταβάλουν, θα την καλύπτει για το 2016 το κράτος . Για όσους ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, εφόσον δεν μπορούν να εξυπηρετούν ομαλά την οφειλή τους ή εφόσον εκπίπτουν των ρυθμίσεων του Νόμου Κατσέλη (για όσους έχουν ήδη ενταχθεί), θα ακολουθούνται οι πρακτικές του Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών. Οι τράπεζες θα είναι υποχρεωμένες να διευκολύνουν δανειολήπτες που είναι συνεργάσιμοι, έχουν αποπληρώσει μεγάλο μέρος του δανείου τους και έχουν θετικές εισοδηματικές προοπτικές.
Επιπλέον στη ρύθμιση εντάσσονται και οφειλές προς το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία.
Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν πως δεν υπάρχει προστασία πρώτης κατοικίας παρά μόνο για όσους εντάσσονται στον ισχύοντα σήμερα νόμο και έχουν σχετική θετική δικαστική απόφαση. Να σημειώσουμε εδώ πως το 40 με 50% των αιτήσεων ένταξης απορρίπτονται στα κατά τόπους Ειρηνοδικεία.
Δεν υπάρχει, επίσης, δυνατότητα προστασίας της πρώτης κατοικίας των εμπόρων και δεν προστατεύεται η πρώτη κατοικία για οφειλές στο δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία.
Η εφαρμογή δε του κώδικα δεοντολογίας έχει δείξει έως σήμερα έλλειψη ευελιξίας από την πλευρά των τραπεζών, καθώς σπάνια γίνεται δεκτή η πρόταση του δανειολήπτη, με βάση τα πραγματικά του εισοδήματα και την δυνατότητα αποπληρωμής των οφειλών του με τρόπο που θα εξασφαλίζει την αξιοπρεπή του διαβίωση.
Εύλογα προκύπτουν λοιπόν ερωτήματα και ανησυχίες για την εξέλιξη αυτού του εξαιρετικά κρίσιμου θέματος και πρέπει να δοθούν ειλικρινείς απαντήσεις, αλλά και να βρεθούν εκείνες οι λύσεις που θα εξασφαλίζουν πραγματικά το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην κατοικία, χωρίς εύκολους και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς περί μπαταξήδων κ.λ.π.
Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση πέτυχε να αποτρέψει την άμεση απελευθέρωση των πλειστηριασμών κύριας κατοικίας για μεγάλο μέρος των οικονομικά αδυνάτων οφειλετών αλλά ταυτόχρονα μεταβίβασε την υλοποίηση της προστασίας στην “καλή θέληση”, των τραπεζών και ανέδειξε την τράπεζα της Ελλάδας σε κομβικό ρυθμιστή των εξελίξεων.
Θετική είναι βεβαίως και η προσπάθεια της Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους για την ενημέρωση των δανειοληπτών σχετικά με τα δικαιώματα που διαθέτουν αλλά και τις δυνατότητες που τους παρέχονται, μέσω των Γραφείων Ενημέρωσης και Υποστήριξης Δανειοληπτών.
Σε κάθε περίπτωση η ανάγκη συνολικού εξορθολογισμού (απομείωσης) των δανείων σύμφωνα με την σημερινή οικονομική πραγματικότητα του κόσμου και η προστασία της κατοικίας των μικρών και μεσαίων επιχειρηματιών που έχουν καταρρεύσει παραμένει ζητούμενο.
Ας επαναλάβουμε για μια ακόμη φορά πώς Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την υποχρέωση να βγάλει τη χώρα από την κρίση με την κοινωνία όρθια. Ο κίνδυνος πλειστηριασμού κατοικίας ανθρώπων αδύναμων οικονομικά θα τραυματίσει με βίαιο και οριστικό τρόπο τη σχέση μας με την κοινωνία, αδικώντας τις ουσιαστικές θετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης στους τομείς της υγείας, της παιδείας, της εργασίας, της κοινωνικής αλληλεγγύης , της ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους.
Παράλληλα με τις όποιες κυβερνητικές πρωτοβουλίες παραμένει αναγκαία η συγκρότηση ενός ευρύτατου μετώπου αλληλεγγύης, ενημέρωσης και συλλογικών δράσεων κατά των πλειστηριασμών, δράσεων που θα ενισχύουν την συμμετοχή των ίδιων των πληττόμενων οφειλετών, θα απομονώνουν αποφασιστικά ακροδεξιά-φασιστικά στοιχεία που επιδιώκουν προβολή των απόψεών τους και θα στηρίζουν ουσιαστικά το δικαίωμα στην κατοικία των υπερχρεωμένων ανθρώπων.
Η Κατερίνα Κνήτου είναι δικηγόρος και Μέλος Π.Γ. ΣΥΡΙΖΑ
