Τη συνέντευξη πήρε ο Παύλος Κλαυδιανός
Το νέο στοιχείο, θα λέγαμε, στην απόφαση του Γιούρογκρουπ είναι η έμφαση στην ανάπτυξη.
Ναι, υπάρχουν σαφείς αναφορές στην ανάπτυξη και στις επενδύσεις. Το είχαμε επισημάνει και εμείς, και από νωρίς στρέψαμε τη συζήτηση προς αυτή την κατεύθυνση. Επιπλέον, γίνεται και η σύνδεση του δημοσιονομικού με το αναπτυξιακό μέσω της ρήτρας ανάπτυξης που έβαλαν οι Γάλλοι. Θυμίζω αυτή την ιδέα θέταμε ως ΣΥΡΙΖΑ από το 2012, αναφερόμενοι στο γερμανικό ανάλογο του 1953. Η σύνδεση είναι πολύ σημαντική, πέρα από την καθεαυτή αναφορά στην ανάπτυξη. Μέχρι τώρα οι αναφορές των θεσμών στα επίσημα κείμενα ήταν πολύ γενικές. Γι’ αυτό ζητάμε, και σε μεγάλο βαθμό πετύχαμε, μια συγκεκριμενοποίηση όλων αυτών των μέτρων και παρεμβάσεων που θα γίνουν για την ανάπτυξη. Δεν αρκούν τα ευχολόγια.
Η Γερμανία αποδέχθηκε την έμφαση στην ανάπτυξη και για να αποφύγει την πίεση για ελάφρυνση του χρέους. Πόσο ειλικρινής θα αποδειχθεί;
Απολύτως καθαρές λύσεις δεν υπάρχουν. Ο συγκεκριμένος συμβιβασμός αντί να βασισθεί στη δημιουργική ασάφεια βασίζεται σε μια συγκεκριμένη λογική και φιλοσοφία για τη ρύθμιση του χρέους. Όντως, οι συμβιβασμοί αυτοί διευκόλυναν και τους Γερμανούς, αλλά διευκολύνουν και εμάς. Ο πρωθυπουργός είπε στο υπουργικό συμβούλιο ότι είναι και προς το συμφέρον των Γερμανών να βοηθήσουν εμπράκτως την αναπτυξιακή μας πολιτική, διότι αυτό σημαίνει και λιγότερη ανάγκη για ελάφρυνση χρέους από την πλευρά τους. Η αναπτυξιακή προσπάθεια, προφανώς, εξαρτάται και από εμάς και αυτό αυξάνει τα καθήκοντά μας.
Τα μηνύματα της απόφασης
Έχουμε τώρα ένα περίγραμμα που θα πρέπει να γίνει πιο συγκεκριμένο. Η αντιπολίτευση το λέει ευχολόγιο. Τι θα επιδιώξετε ακριβώς;
Να δούμε πρώτα το περίγραμμα: Το ένα του σκέλος είναι η σύνδεση του δημοσιονομικού με το αναπτυξιακό. Μένει να προσδιορισθεί από πότε θα ισχύει. Ωστόσο, από τώρα στέλνεται ένα σαφές μήνυμα στις αγορές που δίνει προοπτική και λειτουργεί σταθεροποιητικά. Το δεύτερο είναι η αναγνώριση της προσπάθειας που γίνεται για την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Το αναφέρει με σαφήνεια η απόφαση για πρώτη φορά. Συνήθως τέτοια κείμενα είναι πολύ φειδωλά. Το κάνουν για να στείλουν μηνύματα ότι είναι κρίσιμη η αξιοποίηση όλων των δυνατών χρηματοδοτικών πηγών. Γι’ αυτό γίνεται συγκεκριμένη αναφορά σε διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οίκους, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανοικοδόμηση και την Ανάπτυξη (EBRD), οι οποίοι θα ενισχύσουν ακόμη περισσότερο την παρουσία τους στην Ελλάδα. Διαμορφώνεται, λοιπόν, στον τομέα των επενδύσεων ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό κλίμα που θα κινητοποιήσει και τον ιδιωτικό τομέα και θα δώσει σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη. Η απόφαση περιλαμβάνει επίσης και τη δημιουργία Αναπτυξιακής Τράπεζας, που ήταν ένα πάγιο αίτημα της κυβέρνησής μας.
Η κριτική, ωστόσο, επιμένει ότι όλα αυτά είναι αρκετά αφηρημένα ή ότι έχουν αναφορές, όπως οι συλλογικές συμβάσεις και η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, που μπορεί να αποδειχθούν ανοικονόμητες.
Γι’ αυτό και δώσαμε μάχη για να γίνει το κείμενο συγκεκριμένο. Έγινε σε ένα σημαντικό βαθμό, όχι πλήρως. Δεν περιμέναμε, ωστόσο, στην απόφαση του Γιούρογκρουπ να καταγραφούν συγκεκριμένα ποσά. Κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να γίνει, αλλά ούτε είναι και ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι ότι πλέον διαμορφώνεται ένα πλαίσιο που είναι δεσμευτικό, όχι μόνο για εμάς αλλά και για τους θεσμούς. Από εκεί και πέρα, η συγκεκριμενοποίηση του είναι και δική μας δουλειά. Και έχουμε ήδη ξεκινήσει. Έχουμε αναπτύξει μία πολύ στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) την οποία τώρα, βάσει του πλαισίου, την εμβαθύνουμε. Με βάση επίσης την απόφαση, συζητάμε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την απλοποίηση και την επιτάχυνση των διαδικασιών στο ΕΣΠΑ. Φυσικά οι επενδύσεις δεν θα έλθουν με εντολή του Γιούρογκρουπ, διαμορφώνεται όμως ένα θετικό περιβάλλον. Σε ό,τι αφορά τα εργασιακά, δίνουμε μία διαρκή μάχη στην οποία έχουμε επιτύχει και σημαντικές νίκες, όπως η επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων το 2018.
Δεν ξεκινάμε από το μηδέν, όπως υποστήριξες, και αυτό θα βοηθήσει στην καλύτερη αξιοποίηση των νέων δεδομένων. Δηλαδή;
Δεν περιμέναμε την απόφαση του Γιούρογκρουπ. Δουλεύουμε από την αρχή για τη δημιουργία ευνοϊκότερου αναπτυξιακού περιβάλλοντος, με την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, με θεσμικές παρεμβάσεις και την προσέλκυση νέων επενδύσεων. Προφανώς, η απόφαση τώρα μας διευκολύνει. Διαμορφώνονται ευνοϊκότερες συνθήκες. Δώσαμε νέα κατεύθυνση στα προγράμματα του ΕΣΠΑ υπέρ παραγωγικών ομάδων (όπως οι νέοι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης) που δεν είχαν πρόσβαση έως τώρα, υπέρ τοπικών έργων υποδομών που χρόνιζαν εδώ και δεκαετίες, για τη στήριξη κρίσιμων πτυχών του κοινωνικού κράτους που είχαν εγκαταλειφθεί τα προηγούμενα χρόνια.
Υπάρχει ένα εθνικό σχέδιο για την ανάπτυξη για να υποδεχθεί την όλη προσπάθεια; Ο ίδιος έχεις πει ότι το ζήτημα δεν είναι μόνο να πέσουν πόροι στην οικονομία, αλλά το πού θα πέσουν.
Το πρόβλημα είναι ακόμη πιο πίσω. Δεν αρκεί η χρηστή διαχείριση των πόρων που έχουμε στη διάθεσή μας. Βέβαια, αυτή αποτελεί προϋπόθεση. Αλλά, αν δεν έχεις σχέδιο, για το πώς θα μετουσιώσεις τις πολιτικές προτεραιότητές σου σε δράση, σε πρόγραμμα με επιχειρησιακά χαρακτηριστικά, που θα θέτει στόχους, θα αναγνωρίζει μεθοδολογίες και μέσα υλοποίησης και θα καταλήγει σε μετρήσιμα αποτελέσματα, δεν κάνεις τίποτα. Η δημοσιονομική κρίση ήλθε και πάτησε πάνω στην προϋπάρχουσα παραγωγική κρίση, άρα η μάχη που δίνουμε καθημερινά είναι να μετασχηματίσουμε αυτό το προβληματικό παραγωγικό μοντέλο. Κι αυτό δεν θα γίνει ως δια μαγείας, αλλά βήμα το βήμα, με μικρές και μεγαλύτερες παρεμβάσεις. Στον τομέα της ενίσχυσης της εργασίας για παράδειγμα, σε όλα τα νέα προγράμματα υπάρχει ρήτρα εργασίας, η διατήρηση δηλαδή, των υφιστάμενων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Για πρώτη φορά επίσης, εκτός από τα έξοδα παγίου κεφαλαίου, καλύπτουμε και το μισθολογικό και ασφαλιστικό κόστος της επιχείρησης, στηρίζοντας όχι μόνο τον επιχειρηματία αλλά και τους εργαζόμενους. Ακόμα πιο σημαντική ωστόσο, είναι η τομή που κάναμε με τον νέο Αναπτυξιακό Νόμο.
Ανάπτυξη με κοινωνικά χαρακτηριστικά
Αναφέρθηκες στην ανάπτυξη. Πολλά έχουν αλλάξει στη διαχείριση των προγραμμάτων ΕΣΠΑ. Τι κίνητρα δίνονται για να υπάρξει ώθηση στον παραγωγικό τομέα;
Αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για την ελληνική παραγωγική δομή. Προφανώς, και στα προηγούμενα προγράμματα ΕΣΠΑ υπήρχαν σχετικές προβλέψεις, είχαν όμως ένα χαρακτήρα αποσπασματικό και τελικά αναποτελεσματικό. Δεν δημιουργούσαν αυτό το οποίο ονομάζουμε ολοκληρωμένες αλυσίδες αξίας. Δηλαδή, παραγωγικά συμπλέγματα που αγκαλιάζουν όλα τα στάδια της παραγωγής, από τον πρωτογενή τομέα, μέχρι την μεταποίηση των προϊόντων και τη διάθεση τους στην αγορά. Η σύνδεση, πχ, της αγροδιατροφής με τον τουρισμό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Δίνουμε κίνητρα. Λέμε, στην τουριστική επιχείρηση ότι εφόσον χρησιμοποιεί προϊόντα από τοπικές επιχειρήσεις, σε επίπεδο νομού, πριμοδοτείται για να μπει στο ΕΣΠΑ. Υλοποιούμε επίσης πρόγραμμα για την αξιοποίηση του πολιτιστικού και κτιριακού αποθέματος των δήμων, δίνοντας ώθηση και στην τοπική οικονομία , το οποίο μάλιστα συνάντησε πολύ μεγάλη ανταπόκριση ώστε χρειάστηκε να αυξήσουμε δυο φορές τον προϋπολογισμό του. Όμως, επιμένω και για το κομμάτι των τοπικών υποδομών, εφόσον θέλουμε ανάπτυξη με αποκεντρωμένα χαρακτηριστικά. Μην εστιάζουμε μόνο στους εθνικούς αυτοκινητόδρομους, στα πολύ μεγάλα έργα όπως αεροδρόμια και λιμάνια και υποβαθμίζουμε τη σημασία που έχουν τα τοπικού χαρακτήρα έργα που συνδέονται με την τοπική οικονομία. Έργα που έχουν μείνει πίσω εδώ και δεκαετίες. Είναι υποδομές που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής αλλά και την αναπτυξιακή προοπτική των τοπικών κοινωνιών, αγροτικούς δρόμους, αρδευτικά δίκτυα, δίκτυα ύδρευσης, την υγεία κ.ά.
Στο άγχος για επενδύσεις υπάρχει κίνδυνος να ανοίξουν παράθυρα ή πόρτες όπου να περνούν ή να γίνονται έργα με τέτοιο τρόπο που να θίγουν το περιβάλλον, πολιτιστικά μνημεία, ή να στρεβλώνουν ένα σχέδιο για ήπια ανάπτυξη; Ακούμε διατυπώσεις που μπορεί να παρανοηθούν, εντέλει.
Δεν συμφωνώ με κλισέ όπως επενδυτικό σοκ, τσουνάμι επενδύσεων κτλ. Δεν μ’ αρέσουν και αισθητικά αλλά και διότι τέτοιου τύπου προσεγγίσεις συνήθως καταλήγουν σε φούσκες. Για μας βασικό ζητούμενο είναι η ανάπτυξη να έχει πιο κοινωνικά χαρακτηριστικά, να είναι δίκαιη, να κατανέμεται με μεγαλύτερη ισορροπία και γεωγραφικά – περιφερειακά και κοινωνικά. Αλλά να είναι και διατηρήσιμη, όχι όπως η φούσκα του παρελθόντος. Άρα επικεντρώνουμε σε πιο δομικές παρεμβάσεις που ωθούν σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο το οποίο εδράζεται σε στέρεες βάσεις. Βεβαίως, μετά την πρωτοφανή κρίση αποεπένδυσης της περιόδου 2010 – 2014, χρειαζόμαστε επενδύσεις και μάλιστα γρήγορα, δεν το υποτιμάμε καθόλου, πρέπει όμως να τίθενται και φίλτρα. Αυτό, εξάλλου, σημαίνει πολιτική. Τι επενδύσεις, πού; Η ανάγκη εθνικού αναπτυξιακού σχεδίου έχει σχέση και μ’ αυτό. Όχι μόνο για το που θα κατευθύνω τους πόρους που αυτή τη στιγμή διαθέτω, αλλά και που θα κατευθυνθεί και η επένδυση που θα έλθει, εγχώρια ή ξένη. Αυτό άλλωστε μας ζητούν και οι σοβαροί επενδυτές.
Τα περιφερειακά προγράμματα πώς εντάσσονται στο όλο αναπτυξιακό σχέδιο;
Κινούμαστε βάσει σχεδίου. Έχουμε προτεραιότητες όπως, η ανάπτυξη της εργασίας, η επένδυση σε τοπικές υποδομές, η ενίσχυση στρωμάτων που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση, όπως νέοι επιστήμονες, νέοι επιχειρηματίες, νέοι ερευνητές. Γι’ αυτό δίνουμε πολύ αυξημένους πόρους (διπλάσιους σε σχέση με την προηγούμενη προγραμματική περίοδο) στην έρευνα και τη σύνδεσή της με την παραγωγή στα νέα προγράμματα. Αυτά είναι στοιχεία του εθνικού σχεδίου, το οποίο θέτουμε σε διάλογο με την κοινωνία ώστε να αποκτήσει πιο συγκεκριμένο και στοχευμένο χαρακτήρα. Μ’ αυτή την έννοια και επειδή βάζουμε το στοιχείο της περιφερειακής και τοπικής διάστασης της ανάπτυξης με πολύ σοβαρούς όρους, προχωράμε στα 13 περιφερειακά συνέδρια.
Η Αναπτυξιακή Τράπεζα ως πυλώνας
Τι θα είναι και πού θα στηριχθεί η Αναπτυξιακή Τράπεζα;
Είναι πολύ σημαντικό ότι υπάρχει σαφής αναφορά στην απόφαση του Γιούρογκρουπ και μάλιστα μιλάει για τράπεζα (bank) και όχι φορέα (agency). Φορέα είχαμε, το ΕΤΕΑΝ, που μέχρι τώρα μας έλεγαν μεγαλώστε τον. Εδώ μιλάμε για κάτι πολύ ευρύτερο από έναν αναπτυξιακό φορέα. Είναι μια τράπεζα που θα έχει τη δυνατότητα να παρέχει και απ’ ευθείας χρηματοδότηση σε επιχειρήσεις και να καλύψει χρηματοδοτικά κενά. Δεν θα ανταγωνιστεί ευθέως τις τράπεζες, θα καλύψει όμως κατηγορίες και κλάδους που οι συστημικές τράπεζες δεν τις αγγίζουν, όπως για παράδειγμα νεοφυείς επιχειρήσεις υψηλού ρίσκου, κοινωνικές επιχειρήσεις. Μια αναπτυξιακή τράπεζα αυτά τα εντάσσει σ΄ ένα ενιαίο σχέδιο, και προσφέρει την απαραίτητη χρηματοδότηση. Θα κινητοποιήσει τις συνεταιριστικές τράπεζες, νέες και παλιές, και θα λειτουργήσει σαν ομπρέλα αυτού που περιγράφουμε ως παράλληλο τραπεζικό σύστημα. Όλα αυτά θέλουν βέβαια χρόνο για να οργανωθούν, να αναπτυχθούν και να αποδώσουν. Χρειάζονται εγκρίσεις και συνεννόηση με τους δανειστές και σοβαρή προετοιμασία. Να ξεκινήσει, λοιπόν, και σιγά – σιγά να χτιστεί, να καταχωρηθεί θεσμικά, μακριά από παλαιότερα αποτυχημένα εγχειρήματα τύπου ΕΤΒΑ. Αντίστοιχες τράπεζες έχουν αναπτυχθεί εδώ και χρόνια στο εξωτερικό και παίζουν σημαντικό αναπτυξιακό ρόλο σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία. Πρέπει να συνεργαστούμε μ’ αυτές σε τεχνογνωσία και χρηματοδότηση. Πέρα από τη συμμετοχή αυτών των τραπεζών στη δική μας, μπορούν να γίνουν συνεργασίες και σε συγκεκριμένα πρότζεκτ. Για παράδειγμα, θέλουμε εμείς να κάνουμε παρεμβάσεις στην ενεργειακή εξοικονόμηση. Εφόσον σε τράπεζες άλλων χωρών υπάρχει μεγάλη εμπειρία στο σχεδιασμό και τη χρηματοδότηση παρόμοιων έργων, θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε σε μία σύμπραξη με την αντίστοιχη, για παράδειγμα γερμανική τράπεζα, για μια ομπρέλα έργων στην ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων. Δεν είναι, λοιπόν, απλώς μια τράπεζα, αλλά ένας ολόκληρος πυλώνας σημαντικός και χρηματοδοτικά, αλλά και ως εργαλείο για την υλοποίηση της αναπτυξιακής μας πολιτικής.
Αλλαγή κατεύθυνσης των επενδύσεων
Ποιος ο έως τώρα απολογισμός σας; Είδα πολλές αιτήσεις για βιομηχανικές επιχειρήσεις.
Πράγματι, και αυτό δεν ήταν τυχαίο. Έγινε διότι από πέρυσι, όταν σχεδιάστηκε ο αναπτυξιακός νόμος είπαμε ότι θα έχει στοχεύσεις και όχι μοναδικό κριτήριο την απορρόφηση κονδυλίων, όπως παλιότερα. Βάλαμε δυο βασικές στοχεύσεις, την αγρό-διατροφή και τις νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και ως προτεραιότητα την ενίσχυση του δευτερογενούς τομέα, της βιομηχανίας και της μεταποίησης. Στους προηγούμενους νόμους, το 75% των επενδύσεων πήγαν σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και φωτοβολταϊκά. Υπήρχε και μια μεγάλη συγκεντροποίηση των επενδύσεων, το 4% πήραν πάνω από το 45% των πόρων. Αυτά τα αλλάξαμε και φαίνεται ήδη στα αποτελέσματα. Η πλειονότητα των σχεδίων που κατατέθηκαν (60%) είναι στη βιομηχανία και τη μεταποίηση, στους τομείς, για παράδειγμα, της αγροδιατροφής, της χημικής και εξορυκτικής βιομηχανίας. Το 90% των επενδυτικών σχεδίων επίσης, αφορά πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Αυτό συνιστά τομή στην κατεύθυνση αλλαγής του παλαιού παραγωγικού μοντέλου. Μειώσαμε, ακόμη, κατά πολύ τα όρια της επιλέξιμης επένδυσης, τώρα είναι στις 50.000 ευρώ και εντάξαμε για πρώτη φορά τις κοινωνικές και συνεταιριστικές επιχειρήσεις.
Συνολικά, τόσο στο ΕΣΠΑ όσο και στον αναπτυξιακό νόμο, έχουμε προχωρήσει σε σειρά ρυθμίσεων, γνωρίζοντας τη στενότητα ρευστότητας, για να διευκολύνουμε τους δικαιούχους των προγραμμάτων. Στο παρελθόν, υπήρχε κόσμος με ενδιαφέρουσες προτάσεις, κυρίως νέοι, τις οποίες επειδή γνώριζαν ότι δεν είχαν καμιά τύχη, δεν υπέβαλλαν καν για ένταξη. Τώρα προχωρήσαμε στη ρύθμιση ούτως ώστε να παίρνουν χρήματα από τον ανοιχτό καταπιστευματικό λογαριασμό που δίνει τη δυνατότητα να πάρει κάποιος την προκαταβολή του για τα προγράμματα χωρίς εγγυητική επιστολή τράπεζας. Και βεβαίως δημιουργώντας και νέου τύπου εργαλεία, όπως το Ταμείο Συμμετοχών το οποίο φτιάξαμε από κοινού με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (EIF ). Πρόκειται για ένα εξαιρετικά καινοτόμο χρηματοοικονομικό σχήμα που δίνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ιδίως στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, ν’ αντλήσουν χρηματοδότηση με τη μορφή της συμμετοχής στη μετοχική τους σύνθεση. Με αυτόν τρόπο δυναμικές επιχειρήσεις θα μπορούν να εξασφαλίσουν κεφάλαια αλλά και τεχνογνωσία από διεθνείς και εγχώριους επενδυτές, που δεν μπορούσαν έως τώρα να προσεγγίσουν λόγω του μικρού τους μεγέθους.
Πηγή: Η Εποχή
